Een vechtpartij midden in de Oscarshow: dit hadden we nog nooit gezien. En het was niet eens geregisseerd. Op een halfuur van het einde waagde Chris Rock het om te spotten met het kaalgeschoren hoofd van Jada Pinkett Smith, die eerder al in media had gesproken over haar aandoening met haarverlies. Zij kon daar zichtbaar niet om lachen. Maar haar man, Will Smith, viel uit zijn rol als ’s werelds meest geliefde acteur, bestormde het podium en deelde een rake klap uit aan Chris Rock. Terug op zijn plaats riep hij, buiten zinnen van woede, tweemaal naar het podium: ‘Houd de naam van mijn vrouw uit jouw fucking mond!’

Voor alle duidelijkheid: dit was menens. Hier sloeg een van de populairste acteurs ter wereld zijn zachtaardige imago in één klap aan diggelen, met een mep die hij mogelijk nog geleerd had op de set van de boksprent Ali. Chris Rock slaagde erin zijn evenwicht terug te vinden en alsnog de winnaar van beste documentaire uit reiken aan het schitterende tijdsdocument Summer of soul. Hollywood is een bizarre plek, en de vraag is of Will Smiths carrière beschadigd is door zo’n misser. De hele zaal bleef verbijsterd achter.

Even later won Smith dan ook nog zijn eerste Oscar, voor zijn vertolking van de vader van Serena en Venus Williams in King Richard. Daarop gaf hij in tranen en met trillende stem een speech waarin hij excuses aanbood aan iedereen – behalve aan Chris Rock. De producers van de Oscarshow haalden dit jaar alles uit de kast om iets te doen aan de dalende kijkcijfers, maar het lijkt erop dat Will Smith in zijn eentje daar meteen wat aan heeft gedaan.

De ineenstorting van Will Smith zal nog lang onderwerp van gesprek blijven. Het jammere daaraan is dat het de schittering wegneemt van waar het om moest gaan: de viering van films en in het bijzonder van Coda, de winnaar van de Oscar voor beste film. Deze remake van een Frans-Belgische film over de dochter van twee dove ouders wist de harten te veroveren van de Academy. Terwijl de helft van de zaal applaudisseerde, gaf de andere helft applaus in gebarentaal, door met de handen te draaien.

De grote verliezer

Sinds de Oscarnominatie voor Roma in 2019 jaagt streamingplatform Netflix op de Oscar voor beste film, door het steunen van ’s werelds meest gerenommeerde filmmakers en met groots opgezette Oscarcampagnes. Voor het streamingplatform zijn de Oscars van een dubbel belang. Aan de ene kant zorgt de opbouw naar het gala ervoor dat er maandenlang wordt gesproken over de genomineerde films – en dus gratis reclame is voor het streamingplatform. Die conversatie verleent ook een cinefiel aura aan het platform, als dé plek om de beste films te zien. Aan de andere kant was het disruptieve bedrijf op zoek naar de ultieme bevestiging dat het meespeelt met de grote jongens – of dat Netflix die oude Hollywoodstudio’s naar huis heeft gespeeld.

Dit jaar had Netflix met The power of the dog zijn grootste kanshebber tot nu toe. De film leidde de dans met twaalf nominaties en was favoriet voor de belangrijkste categorie. Maar uiteindelijk kon de film er maar eentje van de twaalf verzilveren: Jane Campion won de Oscar voor beste regie, als derde vrouw ooit – na Kathryn Bigelow en Chloé Zhao. Dat er eindelijk twee jaar na elkaar een vrouwelijke regisseur deze prijs krijgt, is een teken dat er wat verandert – bijna drie decennia nadat Campion genomineerd werd met The piano.

• In beeld | De rode loper van de Oscars

Het kan niet anders dan pijn doen bij Ted Sarandos en Reed Hastings, de ceo’s van Netflix. Want uiteindelijk was het niet Netflix, maar Apple TV+ dat met de felbegeerde prijs ging lopen. Het streamingplatform van technologiebedrijf Apple is in vergelijking met Netflix een recentere en kleinere speler. Apple had tot voor deze editie zelfs nog nooit een film die genomineerd geraakte voor beste film – tegenover zeven bij Netflix. Maar toen de mensen van Apple Coda zagen op het filmfestival van Sundance, haalden ze hun portefeuille boven: nog voor de film de belangrijkste prijs op het festival won, kochten ze hem voor 25 miljoen dollar – een record in Sundance.

Kippenvelmoment

Het is van Grand Hotel in 1932 geleden dat de belangrijkste Oscar ging naar een film die geen nominaties had voor montage en regie. De film had maar een luttele drie nominaties – en won die alle drie. Sian Heder was tot voor kort een tv-regisseuse. Ze was niet eens genomineerd voor haar regie, maar won dan wel voor haar scenario; een bizarre prijs gezien ze niet een boek of theaterstuk bewerkte, maar in feite een remake maakte van een Franse film, waar ook enige Belgische financiering bij zat.

Haar belangrijkste bijdrage was in casting: in de Franse film werden de dove personage vertolkt door horende acteurs, onder wie de Belgische acteur François Damiens. Dat kwam op flink wat kritiek te staan van doven en slechthorenden – de gebarentaal was zo slecht dat ze er ondertitels voor nodig hadden. Heder castte de dove acteurs Daniel Durant, Marlee Matlin en Troy Kotsur voor de broer en ouders van het hoofdpersonage. Een geniale zet, vooral omdat het gewéldige acteurs blijken te zijn. Marlee Matlin won in 1987 overigens al een Oscar voor haar vertolking in Children of a lesser god. Dit keer was het aan Troy Kotsur, die als eerste dove mannelijke acteur een Oscar won.

Voor Will Smith toesloeg, was de speech van Kotsur hét kippenvelmoment van de avond. In gebarentaal en live getolkt in de zaal bedankte hij de podia van het doventheater waar hij het vak leerde, en regisseuse Sian Heder, die hij een brug noemde tussen de wereld van doven en horenden. ‘Mijn vader was de beste gebarentaalgebruiker in onze familie. Maar na een auto-ongeluk geraakte hij verlamd en kon hij geen gebarentaal meer. Papa, ik leerde zoveel van jou. Ik zal altijd van je houden. Jij bent mijn held.’ Hij droeg zijn prijs op aan de dovengemeenschap, de gemeenschap van mensen met een handicap en de gemeenschap van Coda, wat staat voor Children Of Deaf Adults.

Maar de kans is groot dat het de komende dagen niet daarover gaat, maar wel over de woede-uitbarsting van Will Smith, en de vraag of een van de geliefdste Hollywoodacteurs hier nog van kan terugkomen.