Rusland dreigt gasleveringen te stoppen als er niet in roebels wordt betaald, maar zo'n vaart loopt het wellicht niet
De Russische president Vladimir Poetin dreigt de gaskraan dicht te draaien voor Europese landen die hun rekeningen niet in Russische roebels willen betalen. Dat zou, volgens een decreet dat hij vandaag ondertekende, vanaf morgen al kunnen gebeuren. Al zal het zo'n vaart niet lopen, denkt energie-onderzoeker Moniek de Jong. "Blufpoker, langs beide kanten."
Poetin had al eerder geëist dat Europa voor aardgas zou betalen in roebels, al had zijn woordvoerder Dimitri Peskov dat gisteren wat afgezwakt. Vandaag kondigde Poetin evenwel aan dat hij een presidentieel decreet heeft ondertekend dat de betaling in roebels verplicht en wel vanaf morgen. Als dat niet gebeurt, zou Rusland de buitenlandse kopers "in gebreke stellen" en dus kunnen beslissen om geen gas meer te leveren.
De EU voert ongeveer 40 procent van zijn aardgas in vanuit Rusland, dat de grootste leverancier van gas in Europa is. De eis van Poetin is bedoeld om de koers van de Russische roebel te ondersteunen. Die munt is fors in waarde gedaald door de westerse sancties tegen Rusland na de invasie van Oekraïne. Als het Westen nu voor aardgas zou betalen in roebels, zouden wij die munt moeten aankopen en zou de koers deels herstellen.
Het Westen heeft die Russische eis evenwel al afgewezen, onlangs nog door de ministers van Economie van de G-7, de belangrijkste westerse industrielanden (VS, Canada, VK, Duitsland, Frankrijk, Italië en Japan). Volgens de G-7 zijn de betalingsmodaliteiten immers vastgelegd in contracten en kan Rusland die niet eenzijdig wijzigen. Dat is vandaag herhaald door de Duitse minister van Economie Robert Habeck en zijn Franse collega Bruno Le Maire die toevallig in Berlijn op bezoek is. Beiden houden er rekening mee dat Rusland de aardgasleveringen zou onderbreken en dat wij ons daar moeten op voorbereiden. Overigens heeft Rusland die betalingen evenzeer nodig als Europa aardgas, zeker nu het verwikkeld is in een wellicht langdurige en erg dure oorlog.
België voert slechts enkele procenten van zijn aardgas in uit Rusland, maar als de leveringen effectief stopgezet zouden worden, zou de prijs hier algemeen fors kunnen stijgen en zou dat toch gevolgen hebben. Alternatieve leveringen zijn mogelijk vanuit Noorwegen, het VK, de Golfstaat Qatar en de Verenigde Staten en in mindere mate Algerije. Op dit ogenblik wordt 58 procent van het door Europa ingevoerde gas vanuit Rusland betaald in euro's, de rest in dollars en enkele procenten in Britse ponden.
"Economische oorlog", aldus Poetin
Concreet eist Poetin dat buitenlandse kopers van Russisch gas vanaf morgen speciale rekeningen zouden gebruiken bij Gazprombank, de financiële arm van de gasgigant Gazprom, een staatsbedrijf. De buitenlandse kopers zouden daarop in eigen munten geld storten, waarna Gazprombank voor hun rekening daarmee roebels zou kopen.
"Wat Poetin precies wil, is iets genuanceerder dan betalingen in roebels", zegt Moniek de Jong, energie-onderzoeker aan de UGent in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Poetin wil dat de euro's of dollars gestort worden bij een Russische bank zodat die daar kunnen omgezet worden naar roebels."
Die roebels zouden dan worden doorgestort aan energieleverancier Gazprom als betaling. Hoe dat precies in zijn werk moet gaan, is nog niet duidelijk, maar het lijkt een omweg waarmee Gazprom zelf roebels koopt en de koers steunt eerder dan de buitenlandse kopers.
Poetin wil betalingen Russisch gas dan toch in roebels: "Blufpoker van de twee kanten"
Poetin verweet het Westen ook dat het "een economische oorlog tegen Rusland voert en die al jaren voorbereid heeft". Volgens hem voert het Westen die oorlog om de ontwikkeling van Rusland te ondermijnen.
Hij waarschuwt overigens dat het vooral de Verenigde Staten -en dan het "militair-industriële complex" daarvan- zijn die zullen profiteren van de wereldwijde crisis die het gevolg zou zijn van die oorlog, aldus Poetin. Europa zou daar volgens hem niet van profiteren, want "hier zouden miljoenen banen verloren kunnen gaan". Poetin lijkt zo het pokerspel wat te willen opdrijven en speelt het traditionele Russische spelletje van tijdens de Koude Oorlog om de VS en Europa tegen elkaar uit te spelen.
Blufpoker
"Hoe we vanaf morgen zullen betalen voor Russisch gas is nog niet zeker, maar in ieder geval zal dat niet in roebels zijn", zegt De Jong. Ze denkt dat er op dit moment langs beide kanten vooral blufpoker wordt gespeeld. "Poetin beseft dat Europa op termijn af wil van dat Russisch gas en dat hij nu actie moet ondernemen als hij nog invloed wil hebben via gasleveringen. Nu kan hij dat wapen nog gebruiken om de markt te beïnvloeden. Binnen een jaar waarschijnlijk niet meer."
Frankrijk en Duitsland zeggen dat ze zich al voorbereid hebben op een eventueel scenario waarin de Russische gaskraan wordt toegedraaid, maar volgens De Jong kan je niet klaar zijn op een volledige onderbreking van de gastoevoer. "Maar als het zover komt, zal er wel gekeken worden naar alternatieven en zullen we wel even verder kunnen."
Als we afstappen van Russisch gas, gaan we een dure winter tegemoet
"We hebben het geluk dat de winter net voorbij is en dat we op dit moment iets minder gas nodig hebben, maar op termijn moeten die gasvoorraden natuurlijk wel aangevuld worden", aldus De Jong. Deze zomer verwacht De Jong dus weinig problemen, maar volgende winter zou volgens haar wel een dure winter kunnen worden.
"Als we afstappen van Russisch gas - op eigen initiatief of als Rusland dat voor ons beslist - gaan we een dure winter tegemoet. Dan zullen die gasvoorraden moeten gevuld worden met duurder gas van op de internationale markt." Of Moskou effectief de kraan dicht zou durven draaien, valt natuurlijk nog af te wachten, Rusland heeft die betalingen namelijk ook nodig.