HERLEES OORLOG OEKRAÏNE. Regering Oekraïne ontkent dat het Russisch oliedepot aanviel

De Oekraïense president Volodimir Zelensky heeft zijn dankbaarheid geuit tegenover Roberta Metsola, de Maltese voorzitter van het Europees Parlement. Hij vindt het naar eigen zeggen "heldhaftig" dat ze persoonlijk naar Kiev is gekomen. Zelensky verwelkomde Metsola in de Oekraïense hoofdstad, waar hij zich sinds eind februari schuilhoudt.

Metsola, die op 18 januari tot voorzitter van het Europees Parlement werd gekozen, is de eerste leider van een Europese instelling die de Oekraïense hoofdstad bezoekt sinds de Russische invasie op 24 februari begon. 

"Ik wil je persoonlijk bedanken, Roberta, jou en jouw team, op zo'n belangrijk moment voor ons land, voor je heroïsme. Want het is toch heldhaftig om naar Oekraïne te komen," zo zei Zelensky, zoals altijd gekleed in een kaki T-shirt, terwijl hij de EU-delegatie verwelkomde. Hij bedankte Metsola voor de steun van het Europees Parlement aan Oekraïne.

"Wij waarderen al deze stappen heel erg. En aangezien we vanaf nu alles zien door het prisma van vriend/niet-vriend, bestaat het grijze gebied voor ons niet langer in de diplomatie. We zijn blij dat u aan de kant staat van het licht en het goede met betrekking tot Oekraïne," voegde hij eraan toe. "Je bent gekomen en dat is een heel belangrijk teken. We zijn u dankbaar en we zullen het niet vergeten", aldus de Oekraïense president nog.

Voor Metsola hadden alleen de drie premiers van Polen, Tsjechië en Slovenië op 15 maart een bezoek gebracht aan Kiev om hun solidariteit met Oekraïne te betuigen.

De Russische president Vladimir Poetin heeft het leger bevolen de westelijke grenzen van het land te versterken, zei een Kremlin-woordvoerder tegen een Belarussische tv-zender. Poetin wil daarmee mogelijke aanvallers ontmoedigen een aanval te lanceren.

De woordvoerder zei tevens dat enkele landen, die hij niet bij naam noemde, hun militaire potentieel aan het versterken zijn nabij de westelijke grenzen van Rusland. Minister van Defensie Sergei Shoigu werkt daarom aan een veiligheidsplan, aldus de woordvoerder.

In totaal zijn vrijdag 6.266 mensen via humanitaire corridors uit Oekraïense steden geëvacueerd, meldt een Oekraïense regeringsfunctionaris. Daaronder bevonden zich 3.071 mensen die de belegerde havenstad Marioepol hadden verlaten.

Eerder vandaag meldde zowel het Rode Kruis als een assistent van de burgemeester van Marioepol dat evacuatie uit die stad onmogelijk is. Rusland had voor vrijdag een humanitaire corridor voor Marioepol aangekondigd, maar die was volgens de assistent in de ochtend niet geopend. Volgens hem "laten de bezetters sinds gisteren geen humanitaire hulp, zelfs niet in kleine hoeveelheden, toe".

Hoe de ruim 3.000 evacués vandaag toch Marioepol wisten te verlaten, zei de regeringsfunctionaris niet.

Het Rode Kruis meldt dat het team dat het vrijdag stuurde om de evacuatie van duizenden burgers uit de door Russen belegerde Oekraïense stad Marioepol te vergemakkelijken, zich gedwongen zag om te keren doordat de omstandigheden het "onmogelijk maakten om verder te gaan".

Het Rode Kruis-team, dat bestaat uit drie voertuigen en negen personeelsleden, kon Marioepol niet eens bereiken, laat staan dat het de veilige doorgang van burgers kon faciliteren. Zaterdag zal het team een nieuwe poging wagen, aldus het Rode Kruis.

Eerder vrijdag meldde een assistent van de burgemeester van Marioepol dat de belegerde stad afgesloten blijft voor iedereen die probeert binnen te komen, zoals het ook "zeer gevaarlijk" was voor iedereen die probeert te vertrekken.

Rusland had voor vrijdag een humanitaire corridor voor Marioepol aangekondigd, maar die was volgens de assistent in de ochtend niet geopend. Volgens hem "laten de bezetters sinds gisteren geen humanitaire hulp, zelfs niet in kleine hoeveelheden, toe."

Oekraïne heeft vrijdag gezegd dat 86 van zijn militairen uitgewisseld zijn voor Russen, zonder te preciseren hoeveel Russen werden overgedragen.

"Er heeft zopas een uitwisseling plaatsgevonden, 86 Oekraïense militairen, onder wie vijftien vrouwen, zijn al in veiligheid gebracht", meldde de adjunct-chef van het presidentiële bureau, Kirilo Timosjenko, op Telegram. 

Sinds de Russische inval werden zeker 53 culturele sites in Oekraïne verwoest of beschadigd. Dat heeft Unesco vrijdag bekendgemaakt. "Het gaat om 29 kerken, zestien historische gebouwen, vier musea en nog eens vier monumenten", zo zegt assistent directeur-generaal Ernesto Ottone Ramirez.

Charkov, in het noordoosten van het land, behoort tot de meest getroffen regio's. Zo zouden Russische bombardementen het Holocaust Memorial, het Nationale Theater voor Opera en Ballet en het Kunstmuseum in de tweede grootste stad van Oekraïne hebben verwoest.

Ook de situatie in de noordelijke stad Tsjernihiv is complex. Tsjernihiv is een van de oudste steden van Oekraïne en herbergt talrijke kloosters en kerken daterend uit een periode die gaat van de tiende tot en met de negentiende eeuw. Zo ook de Sint-Katelijnekerk die volgens Unesco schade opliep. De zeven Oekraïense werelderfgoederen die op de Unescolijst prijken, werden voorlopig gespaard.

De kerncentrale van Tsjernobyl is niet beschadigd tijdens de vier weken van bezetting door Russische soldaten. De Russen zouden zichzelf wel blootgesteld hebben aan straling door geulen te graven in besmette gebieden. Dat melden de Oekraïense autoriteiten.

De Tsjernobyl-centrale wekt geen stroom meer op, maar er wordt nog wel radioactief afval bewaard. De centrale werd op de eerste dag van de oorlog ingenomen door Russische troepen. Zij verlieten gisteren het terrein.

"Alle apparatuur in de centrale van Tsjernobyl werkt. Alle stralingsmonitoring- en controlesystemen werken in hun gebruikelijke regime", zei de directeur van de centrale Valeri Sejda in een mededeling van het Oekraïense agentschap voor kernenergie Energoatom.

Volgens de Oekraïense autoriteiten zijn de Russische soldaten blootgesteld aan waarschijnlijk hoge doses straling in een verboden zone, die zwaar besmet is door de ramp van 1986.

"Het dikke stof dat hun voertuigen in de lucht brachten en de radioactieve deeltjes die het bevatte, zijn gemakkelijk via de longen het lichaam van de Russen kunnen binnendringen", verklaart Sejda. Ze zouden ook greppels hebben gegraven in die besmettelijke zone, wat nog gevaarlijker is. "Het is dus heel goed mogelijk dat zij een aanzienlijke stralingsbesmetting hebben opgelopen", aldus Energoatom. 

De Russische president Vladimir Poetin zal extra maatregelen tegen "bedreigingen voor de binnenlandse veiligheid" bespreken. Dat bericht het Russische staatsagentschap TASS.

Twee weken geleden waarschuwde Poetin nog voor een "vijfde colonne" van Russische "verraders". Die zouden het Westen helpen om zijn zogenaamde anti-Russische doelstellingen te bereiken. Poetin vergeleek het Westen en de sancties tegen Moskou, het gevolg van de invasie van Oekraïne, met de praktijken van de nazi's in de Tweede Wereldoorlog. 

De woordvoerder van het Kremlin sprak nadien ook van een zuivering. "In dergelijke situaties blijken veel mensen verraders te zijn en vertrekken ze zelf uit ons leven. Sommigen nemen ontslag, sommigen verlaten het land. Dat is een zuivering. Anderen overtreden de wet en worden gestraft conform die wet", zei Dmitri Peskov, woordvoerder van het Kremlin.

Vandaag komt Poetin bijeen met de permanente leden van de Russische Veiligheidsdraad om extra maatregelen te bespreken tegen bedreigingen voor de "binnenlandse veiligheid van het land", aldus staatsagentschap TASS, dat gebonden is door de Russische censuurregels. "De agenda van bestaat uit extra maatregelen om bedreigingen voor de binnenlandse veiligheid te verhinderen en te neutraliseren", zei Poetin bij het begin van de meeting, die zou bijgewoond worden door onder anderen premier Michail Misjoestin en defensieminister Sergej Sjoigoe.

Het Russische gasbedrijf Gazprom stapt naar eigen zeggen uit het Duitse filiaal Gazprom Germania. "Op 31 maart beëindigde de Gazprom Groep de participatie in de Duitse onderneming Gazprom Germania en al haar vermogenswaarde, met inbegrip van Gazprom Marketing & Trading Ltd.", meldt de Russische gasreus via het socialemediakanaal Telegram.

Meer details zijn niet bekend en Gazprom Germania kwam tot nu niet met een verklaring. Het is onduidelijk wat de gevolgen zullen zijn op de Duitse markt.

Gazprom Germania gold als een volledige dochter van Gazprom.  Het Duitse bedrijf is eigenaar van verschillende ondernemingen uit de Duitse gasindustrie. Het gaat bijvoorbeeld om Wingas, een gashandelaar, en gasopslagbedrijf Astora. Ook een minderheidsbedrijf in gastransportbedrijf Gascade valt onder Gazprom Germania.

Persbureau Bloomberg had donderdag reeds gemeld dat de Duitse regering de verschillende opties bekijkt voor Wingas, dat zowat 20 procent van de Duitse markt van gas voorziet, nu klanten het bedrijf mijden. Tot de opties behoren een herstructurering of een nieuwe leverancier vinden voor zijn klanten. De regering zou laten bekijken wat de impact van een faillissement zou zijn.

De voorbije dagen was er in Duitsland ongerustheid over de gasleveringen uit Rusland. Het land kondigde zelfs een waarschuwingsfase van het gasnoodplan af. Die waarschuwingsfase geldt als voorzorgsmaatregel vanwege mogelijke leveringsproblemen van gas. Die kunnen ontstaan als Rusland de gaskraan zou dichtdraaien wanneer landen hun gasrekening niet in roebels betalen. 

Het internationale atoomgenootschap IAEA stuurt personeel naar de oude kerncentrale van Tsjernobyl en andere nucleaire locaties in Oekraïne. Directeur-generaal Rafael Grossi zegt overeenstemming met Kiev te hebben bereikt over de aanwezigheid van zijn medewerkers.

Grossi ging deze week naar Oekraïne voor een bezoek aan een kerncentrale en ontmoetingen met Oekraïense autoriteiten, vervolgens ging hij door naar Rusland voor overleg daar. Met beide partijen is afzonderlijk afgesproken hoe de nucleaire veiligheid te handhaven.

In overleg met Oekraïne wordt bepaald waar en wanneer IAEA-medewerkers worden ingezet, aldus Grossi. Er zullen verschillende missies in Oekraïne volgen, zei hij nog. De eerste medewerkers zouden volgende week naar daar gaan.

De Tsjernobyl-centrale wekt geen stroom meer op, maar er wordt nog wel radioactief afval bewaard. De centrale werd op de eerste dag van de oorlog ingenomen door Russische troepen. Zij verlieten het terrein op 31 maart. De reden achter het vertrek is niet bekend bij de VN-waakhond. IAEA-chef Grossi spreekt wel van een stap in de goede richting.

Ook zouden volgens hem de waarden van de straling rond de kerncentrale normaal zijn. De straling kan zijn toegenomen door stof dat door militaire voertuigen is opgeworpen toen Russische troepen Tsjernobyl verlieten. 

De oorlogstactieken van de Russische troepen in Oekraïne viseren dichtbevolkte regio's en leiden tot het onwettig doden van burgers. Zo stelt Amnesty International in een nieuw onderzoek. "Al vijf weken lang zien burgers in heel Oekraïne hun steden iedere dag met de grond gelijkgemaakt worden", stelt Amnesty International. "Burgers die vastzitten in belegerde steden moeten onmiddellijk toegang krijgen tot humanitaire corridors voor een veilige evacuatie."

De mensenrechtenorganisatie verzamelde bewijs op basis van interviews met burgers in vijf belegerde steden en satellietbeelden van de Russische belegeringstactieken, waaronder onwettige willekeurige aanvallen. Daarbij maken de troepen geen onderscheid tussen militaire doelwitten en burgers. Verder zouden ze ook de basisvoorzieningen en communicatie afsluiten, de burgerinfrastructuur vernietigen en de toegang tot medische zorg beperken, zo zegt Amnesty.

Bovendien vond de organisatie ook voor het eerst bewijs dat Russische militairen verboden wapens gebruiken zoals clustermunitie. Clustermunitie kan enkele honderden kleinere bommen bevatten en wordt over een grote oppervlakte verspreid. Hierdoor komt het onvermijdelijk terecht in gebieden waar burgers wonen. Volgens de mensenrechtenorganisatie gebruiken de Russen ook ongeleide "domme" bommen en Multiple Launch Rocket Systems. Die laatste werden ingezet bij aanvallen op Charkiv eind februari. Daarbij kwamen minstens negen burgers om het leven, onder hen ook kinderen.

Miljoenen Oekraïners sloegen ondertussen op de vlucht, maar vele mensen, onder wie oudere personen en mensen met een beperking, slagen er niet in om de gruwel te ontsnappen. "Onze onderzoekers ter plekke hebben gedocumenteerd hoe sommige van de meest kwetsbare mensen extra hard worden getroffen." Amnesty International vraagt daarom om deze groepen voorrang te verlenen bij evacuaties uit het oorlogsgebied. 

Rusland beschouwt de omschakeling naar betalingen in roebel voor gasleveringen aan het Westen als de momenteel meest gunstige oplossing voor het land. De nieuwe regeling staat niet in steen gebeiteld en kan weer veranderd worden, heeft Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov gezegd. "Onder de huidige omstandigheden is de roebel echter de te verkiezen en meest betrouwbare optie", aldus Peskov.

De overstap naar roebelbetalingen betekent volgens hem ook niet dat de leveringen onmiddellijk zullen worden stopgezet, als het geld uitblijft. In het decreet dat de Russische president Vladimir Poetin donderdag ondertekende, is een overgangstermijn voorzien. Volgens experten zal de overstap ten vroegste eind april, begin mei gelden. Rusland wil zo de eigen munteenheid stabiliseren.

Klanten in westerse en door Moskou zogeheten "onvriendelijke" landen moeten een rekening hebben bij de Gazprombank. Daar kunnen ze, zoals voorheen, in euro of dollar betalen voor gas. De bank zet het geld om in roebel, koopt de valuta op de beurs van Moskou en maakt het geld dan over aan Gazprom. Het is nog niet duidelijk of daarbij kosten zullen ontstaan en wie daarvoor zal opdraaien. 

Dat de westerse sancties na de inval in Oekraïne de Russen treffen, blijkt ook uit macro-economische statistieken. De Russische industriële activiteit is in maart tot het laatste peil in twee jaar gedaald, zo blijkt uit onderzoeksdata van 'S&P Global'. De vraag daalde sterk en ook de bevoorradingsproblemen namen toe.

De zogenaamde inkoopindex van 'S&P Gobal' zakte tot 44,1 punten in maart, tegen 48,6 punten in februari. Onder de 50 wijst op een krimp van de activiteit.

De orders daalden aan het snelste tempo in jaren, klinkt het. Vooral de buitenlandse vraag stuikte ineen. Daarnaast waren er ook ongeziene prijsstijgingen.

Voor wat de verwachtingen betreft, zakte het Russische ondernemersvertrouwen tot het laagste niveau in 22 maanden. 

"Om de Europese Unie en de Oekraïense vluchtelingen te beschermen tegen criminele bedreigingen, heeft Europol operationele teams ingezet" aan de grens met Oekraïne, zo meldt de Europese politiedienst in een verklaring.

De teams komen er in Litouwen, Polen, Roemenië, Slovakije en Moldavië, op vraag van de landen zelf. Binnenkort zal ook Hongarije volgen.

Europol waarschuwde er eerder al voor dat Oekraïense vluchtelingen die de invasie van hun land ontvluchten, bij aankomst in de EU slachtoffer kunnen worden van mensensmokkelaars, en drong er bij de gastlanden op aan waakzaam te blijven.

De teams bestaan uit Europol-specialisten en functionarissen van buiten het agentschap en zullen de nationale autoriteiten bijstaan in veiligheidscontroles en onderzoeken aan de buitengrenzen van Europa.

"De politie is de vier militanten van Greenpeace aan het weghalen die de blokkade van de supertanker Pertamina Prime handhaafden", zo laat een woordvoerster van Greenpeace, Emma Oehlenschläger, weten.

De milieuorganisatie lanceerde de actie donderdag om 11 uur voor de haven van Frederikshavn (in het westen) om een verbod te eisen op de import van fossiele energie uit Rusland, naar aanleiding van de invasie in Oekraïne.

De militanten blokkeerden meermaals de overslag van olie tussen de twee schepen, waarvan het ene onder Singaporese vlag vaart en het andere onder Maltese vlag. Ongeveer 100.000 ton olie moet van de Seaoth overgeladen worden op de Pertamina Prime.

De twee voorbije weken lanceerde de Deense tak van Greenpeace verscheidene acties tegen de overslag van Russische olie. Dit was de eerste die geslaagd was.

Meer dan 2,4 miljoen vluchtelingen uit Oekraïne zijn sinds de start van de Russische invasie gevlucht naar buurland Polen. Alleen donderdag al kwamen er in het land 23.000 Oekraïners aan, meldt de Poolse grenswacht vrijdag op Twitter. Dat waren er 10 procent minder dan een dag voordien.

Er zijn echter geen officiële cijfers van het aantal vluchtelingen dat in Polen blijft en hoeveel mensen verder reizen naar andere Europese landen.

Polen en Oekraïne delen een grens die 500 kilometer lang is. In Oekraïne woonden voor de start van de oorlog meer dan 44 miljoen inwoners.

Volgens de Russische autoriteiten zijn sinds de start van de invasie al ongeveer 550.000 mensen uit Oekraïne naar Rusland gevlucht. Dat bericht staatspersagentschap Tass. De voorbije 24 uur zouden meer dan 18.700 mensen Rusland zijn binnengekomen. Meer dan 161.000 van het totale aantal zouden Russen zijn. Die informatie is echter niet onafhankelijk geverifieerd.