Sector kinderopvang wil radicale omslag: "In 20e eeuw een zorgberoep, nu moet het pedagogisch beroep worden"

Recent kwam de kinderopvangsector in een negatief daglicht te staan na het overlijden van een baby in een crèche in Mariakerke en een gebrek aan opvolging door Kind & Gezin. Maar de malaise duurt al veel langer. Daarom vraagt de sector een radicale hervorming.

"Er moet een plan zijn waar we naartoe moeten met de kinderopvang. Wij pleiten absoluut voor een systeemshift", zegt Anne Lambrechts. Zij is al 25 jaar actief in de kinderopvang en coördinator bij vzw Elmer, een van de initiatiefnemers van de betoging straks.

Lambrechts bepleit een "shift naar een pedagogisch beroep". "Want het is meer dan zorg, snottebellen en luiers. De maatschappij moet echt overtuigd zijn van het belang van die eerste duizend dagen van het kind", klinkt het. "Van daaruit moet een plan worden opgemaakt voor professionalisering en ondersteuning van de sector. En dan is daar ook wel absoluut geld voor nodig."

Lambrechts spreekt van een verdubbeling van het budget. Ze beseft dat dat niet weinig is, "Maar het is een maatschappelijke keuze". Zo zouden er idealiter vijf kinderen per begeleider moeten zijn, nu moet een begeleider zich vaak ontfermen over negen kinderen. En er moet ook meer (financiële) waardering komen, stelt Anne Lambrechts.

"Er moet heel veel veranderen", klinkt het. Daarom vraagt de kinderopvangsector een "soort van rondetafel om werkelijk alles te bekijken, over hoe je ouders en het kinderopvangmilieu meer kan ondersteunen. Het is allebei nodig". 

Bekijk het interview met Anne Lambrechts (Elmer Vzw) en Nathalie Winters (Christelijke vakbond)  op de betoging in Brussel: (lees verder na de video)

Nathalie Vandenbosch is directrice bij Kinderdagverblijf Nieuwkinderland in Brussel. Ook zij hekelt de werkdruk: “Vroeger konden we 3 begeleiders per 18 kinderen in een groep zetten, nu moeten we het doen met 2 begeleiders per groep. Iedereen die kinderen heeft weet dat 9 kinderen voor 1 begeleider gewoonweg niet haalbaar is, dus daarom hebben we  besloten om minder kinderen toe te laten in ons kinderdagverblijf. We vullen dus niet alle plekjes in om zo de kwaliteit van de zorg te garanderen.” Toch blijft het ook met die (tijdelijke) oplossing heel moeilijk: “Als kindbegeleider zou je tijd moet hebben om bijvoorbeeld uit te zoeken welk speelgoed leerzaam is voor kinderen. Als er bijvoorbeeld kindjes zijn die moeilijkheden hebben met leren stappen, dan wil je voor hen een oplossing zoeken. Tijdens de werkuren is daar nu absoluut geen tijd voor en om 18u15 als de opvang sluit kan ik dat echt niet meer vragen aan mijn personeel. Ze zijn afgepeigerd."

Elk jaar wordt het ook voor kinderdagverblijf Nieuwkinderland moeilijker om gemotiveerde kindbegeleiders te vinden. Een gebrek aan waardering en doorgroeimogelijkheden liggen daarvoor aan de basis: "De job van kindbegeleider moet duidelijk opgewaardeerd worden: zowel door een betere verloning als door erkenning. Nu is kindbegeleider een vrij vlakke loopbaan. Creëer kansen en doorgroeimogelijkheden en veel meer mensen zullen opnieuw de weg naar de kinderopvang vinden", zegt Vandenbosch.

Professor Gezinspedagogiek Michel Vandenbroeck (UGent) trekt al langer aan de alarmbel. "Wat we vandaag gezien hebben in Brussel, is het resultaat van iets wat al lang aan de gang is. Het is geen plotse opwelling. Een eerste factor is dat de verschillende regeringen er de laatste jaren telkens voor kozen om extra plaatsen bij te creëren zonder daar ook de nodige middelen voor te voorzien. Die extra plaatsen waren nodig, want de wachtlijsten waren te lang, maar daardoor hebben we eigenlijk geïnvesteerd in de grote uitbreiding op los zand." Een tweede factor is volgens de professor het feit dat tijdens de coronacrisis de kinderopvang als enige sector openbleef, maar toch niet prioritair gevaccineerd werd. Daardoor voelen veel kindbegeleiders zich ondergewaardeerd. "Als laatste element komt er nu de strengere handhaving bij (na het overlijden van een baby in de kinderopvang). Die is effectief nodig en de sector zelf staat daar ook achter, maar niet zonder dat de structurele problemen die daaronder zitten aangepakt worden."

Daarom pleit Vandenbroeck voor een verdubbeling van het huidig budget:   "Met een miljoentje hier en een miljoentje daar, ga je er nu niet meer komen. We hebben de sector te lang verwaarloosd. Zelfs met een verdubbeling van het budget, komen we nog niet op de hoogte van wat gangbaar is in Europa."  Eind vorig jaar pleitte hij al voor een staten-generaal van de kinderopvang. "Het probleem is dermate groot geworden dat één minister of één departement dit niet meer kan oplossen. De ministers van Onderwijs, Welzijn en Werk moeten dit probleem samen bekijken."

Doe je er wel goed aan om je kind naar de crèche te brengen? Een vraag die vele ouders zich de afgelopen weken gesteld hebben.   Bij de ouders is er vooral veel begrip voor de kindbegeleiders, al is het soms niet simpel om alles gecombineerd te krijgen. Zo ook bij Marieke Van Damme, mama van twee jonge kinderen: "Door het gebrek aan personeel in onze crèche wordt er al eens gevraagd om onze kinderen thuis te houden indien mogelijk of om ze vroeger op te halen. Uiteraard heb ik daar alle begrip voor, want ik zie ook in welke omstandigheden ze werken, maar het legt toch weer een extra druk bij ouders die het gecombineerd moeten zien te krijgen met hun job. "

In de kinderopvang van Marieke, De Zinnekes in Laken, wordt de norm van 9 kinderen per begeleider gehanteerd.  Dat betekent dat het er vaak erg druk is voor de kinderen: "Mijn dochter is heel prikkelgevoelig. Daardoor slaapt ze moeilijk in zo'n grote groep. Als ze een hele week naar de opvang gaat, dan leidt dan tot een oververmoeid kind dat af en toe last heeft van woedeaanvallen." Om haar dochter toch de rust te geven die ze nodig heeft, springen de grootouders om de twee weken enkele dagen in. "Het kan toch niet de bedoeling zijn dat grootouders moeten opdraaien voor het structureel tekort in de zorg?"

Zelf vindt ze dat het beroep zowel maatschappelijk als financieel opgewaardeerd moet worden en er ook extra geïnvesteerd moet worden in opleiding. "In mijn vorige crèche was er een extra pedagogisch begeleider. Het maakt een enorm verschil als er iemand op lange termijn nadenkt over hoe kinderen uitdagen. Maar er moet natuurlijk geld zijn om zo iemand aan te nemen."

Dat die opleiding beter moet bevestigt ook professor Vandenbroeck: "De huidige opleiding is een zevende jaar in het beroepsonderwijs. Die opleiding is niet meer aangepast aan wat we vandaag verwachten van een kindbegeleider. Er moet nagedacht worden over hoe ze eventueel na een opleiding in het beroepsonderwijs, kunnen schakelen richting de bacheloropleiding "Pedagogie van het Jonge Kind".  Als er bachelors samen op de werkvloer staan met mensen uit het zevende jaar beroepsonderwijs, krijg je volgens mij een waardevolle combinatie."

Bij kinderdagverblijf De Ster in Berchem werken ze al op die manier. Verantwoordelijke Naziha Joundi: " Wij werken al jaren met een combinatie van kindbegeleiders en bachelors en dat werkt hier uitstekend. Wij hebben het geluk een hecht team te hebben met weinig uitval door ziekte of burn-outs. Daardoor hebben we de luxe om echt te focussen op de pedagogische kwaliteit van onze opvang. Twee keer per week komen we samen om onszelf af te vragen 'zijn we goed bezig?' net zoals ouders dat over zichzelf doen. Het is een job dat je echt met je hele hart moet kunnen doen, anders hou het het niet vol."

Toch merkt ook Naziha dat elk jaar moeilijker wordt om goed personeel te vinden: "Als mensen komen solliciteren, dan vraag ik naar wat ze kunnen en wat hun passie is. Als ze dan zeggen 'ik kan goed verluieren en eten geven' volstaan ze gewoonweg niet. Ik durf zeggen dat 99% van de stagiairs die we hier over de vloer krijgen gewoon niet goed genoeg zijn. Er moet duidelijk iets veranderen aan de opleiding."

Op de vraag of we onze kinderen dan best naar de kinderopvang sturen of niet, is professor Vandenbroeck is duidelijk: "De vraag stelt zich al lang niet meer óf kinderopvang goed is voor kinderen. Het is goed, als het goede opvang is tenminste. MemoQ, een groot kwaliteitsonderzoek uit 2017 , geleid door Vandenbroeck, toont aan dat de algemene kwaliteit  van onze kinderopvang gemiddeld is. Maar de situatie moet wel nu aangepakt worden, om de kwaliteit te garanderen:"Momenteel hebben we een gevaarlijke cocktail van te veel kinderen per begeleider, lage opleidingsgraad en een gebrek aan pedagogisch ondersteuning. Als dit zo doorgaat, dan hebben we over 5 jaar een nog groter probleem, omdat mensen zullen uitvallen met burn-outs en altijd minder mensen zullen kiezen voor het beroep. "

Bekijk het verslag uit Het Journaal (01/04/2022) hier:

Minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) reageert schriftelijk op het protest vandaag: "De Vlaamse Regering heeft vanmorgen enkele actoren van de sector van de kinderopvang ontvangen en samen hebben ze de aanbevelingen van werkgeversorganisaties, vakbonden en experten besproken. Iedereen aan tafel erkent de noden binnen de sector, ondanks het feit de huidige Vlaamse Regering reeds veel geïnvesteerd heeft in kwalitatieve kinderopvang. Er is afgesproken om verder in dialoog te blijven gaan en minister Beke zal hiervoor het initiatief nemen. Dat is ook afgesproken met de actievoerders die vandaag aan het kabinet van minister Beke stonden en ontvangen werden. De Vlaamse Regering bedankt ook al wie zich dagelijks inzet voor de sector.""