‘Ik heb al langer het gevoel dat de prestaties van de Oekraïense strijdkrachten wel heel performant zijn geworden’: defensie-expert Alexander Mattelaer

Voor het eerst sinds het begin van de oorlog heeft Rusland Oekraïne beschuldigd van het uitvoeren van een aanval op Russisch grondgebied. Een brandstofdepot in de stad Belgorod, 80 kilometer ten noordoosten van de Oekraïense stad Charkiv, zou in de nacht van donderdag op vrijdag zijn opgeblazen door twee Oekraïense helikopters.

Zeker twee mensen raakten gewond, bewoners van drie straten moesten geëvacueerd worden. Op sociale media gaan niet-geverifieerde beelden rond waarop een grote brand en zwarte rookwolken in een bewoond gebied te zien zijn.

Hoe waarschijnlijk is zo’n Oekraïense aanval?

Mattelaer: “Ik kan natuurlijk niet verifiëren wat er precies gebeurd is in Belgorod, maar ik kan me wel iets voorstellen bij de logica erachter. Het conflict is veranderd van een Russische verrassingsaanval naar een uitputtingsslag.

“In zo’n uitputtingsslag proberen beide partijen om de eigen organisatie en strijdkrachten in stand te houden. Bevoorrading is daarbij van essentieel belang. Dan is een brandstofdepot vanuit een krijgslogica een logisch doelwit. De Russische bevoorrading van brandstof wordt zo bemoeilijkt, waardoor de Russische eenheden minder mobiel worden, en op hun beurt een makkelijker doelwit worden. In de veronderstelling dat de capaciteit hiervoor langs Oekraïense zijde aanwezig is, zou ik zeggen dat dit in de lijn der verwachtingen lag.”

Beschikt Oekraïne wel over de capaciteit om dit te doen, of heeft het daar hulp voor nodig?

“Langs Oekraïense kant heb je een zeer sterke motivatie. Die wordt gevoed door het narratief dat ze tegen de verwachtingen in, een beetje als David tegen Goliath, toch successen boeken. Het gevecht tot op het Russische territorium brengen, geeft daarin een zekere moraalboost. 

“Toch moet ik zeggen dat ik al langer het gevoel heb dat de operationele prestaties van de Oekraïense strijdkrachten wel heel performant zijn geworden. De voorbije jaren van coaching werpen nu duidelijk hun vruchten af. Sinds 2014 zijn de Oekraïense strijdkrachten zich al aan het voorbereiden op een mogelijk vervolg van de kleinschalige oorlog die toen reeds gestart was. Ze zijn daarin jarenlang bijgestaan door een aantal NAVO-lidstaten, zoals de Verenigde Staten, Canada, het Verenigd Koninkrijk en de Baltische staten. 

“We zien dat die landen permanent vliegtuigen in de lucht hebben die langs het Oekraïense luchtruim vliegen, met heel geavanceerde sensoren en elektronica aan boord. Het is niet ondenkbaar dat die inlichtingen worden doorgespeeld aan de Oekraïense strijdkrachten, wat natuurlijk hun targeting process ten goede komt.”

Zou dit een zogenaamde false flag operation kunnen zijn, waarbij Rusland in feite zelf achter de explosie zit en die vervolgens aangrijpt om het geweld verder te laten escaleren?

“In een conflict met Rusland moet je inderdaad op je hoede zijn voor een false flag. Al weet ik niet of daar op dit ogenblik voor Rusland nog veel nood aan is, omdat de geweldintensiteit al zo is opgelopen.

“Ik kan me ook voorstellen dat Rusland, gegeven de grote logistieke problemen die het in deze oorlog al ondervonden heeft, zou aarzelen om daar zelf nog een schepje bovenop te doen door brandstof gewoon de lucht in te laten vliegen. Ze hebben die brandstof toch nodig om hun operaties verder te zetten.”

Is het niet vreemd dat Oekraïne erin slaagt om Rusland aan te vallen? Had Rusland dan geen overwicht in de lucht?

“Russische dominantie in de lucht was inderdaad het verwachtingspatroon, maar dat was blijkbaar een overschatting. Het is de voorbije weken al vaker gebleken dat er problemen moeten zijn bij de Russische luchtmacht. Als Oekraïne kansen ziet, dan aarzelen ze niet om daar gebruik van te maken.”

Wat betekent dit voor de oorlog?

“Als het inderdaad om een Oekraïense aanval gaat, heeft het een grote symbolische waarde. Rusland is sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog geen militair doelwit meer geweest waarop er effectief aanvallen zijn uitgevoerd.

“Voor alle duidelijkheid: gezien het feit dat Oekraïne zelf het slachtoffer was van Russische agressie, heeft Oekraïne ook alle recht om zich te verdedigen en daarbij ook doelwitten op Russisch grondgebied te gaan bestoken. Dat valt onder het recht op zelfverdediging binnen het VN-handvest. De Oekraïense strijdkrachten zijn dus in het recht om de bevoorrading van brandstof op alle mogelijke manieren te verstoren, want het zijn Russische tanks die op hun territorium staan.”

Hoe zal Rusland reageren?

“Rusland zal ongetwijfeld hetzelfde proberen te doen. Oekraïne zit zelf ook met een aantal kwetsbare bevoorradingslijnen. Hoe sneller de Russische luchtmacht toch dat luchtoverwicht kan realiseren, hoe kwetsbaarder de Oekraïense bevoorrading wordt.

“Natuurlijk kan dit ook diplomatiek benut worden. Een partij die door de knieën dreigt te gaan door bevoorradingsproblemen, heeft een directe impact op het onderhandelingsproces. Dat geeft dan een enorm voordeel aan de ene partij en een enorm nadeel aan de andere.”