Nu Rusland Odessa weer in het vizier neemt: wat is het historische en strategische belang van deze "Sovjet Heldenstad"?
Het Russische leger heeft afgelopen nacht de havenstad Odessa aangevallen, in het zuidwesten van het land. Odessa is zowel voor de Russen als voor de Oekraïners van groot belang. Niet alleen is de stad economisch en strategisch erg belangrijk, haar rijke geschiedenis spreekt tot de verbeelding.
Wat is er vannacht gebeurd in Odessa?
Afgelopen nacht zijn meerdere doden gevallen bij raketaanvallen nabij de Oekraiënse havenstad Odessa, dat melden de Oekraïense autoriteiten.
Volgens het ministerie van Defensie kwamen 18 mensen bij de aanvallen om het leven. De woordvoerder van de plaatselijke legertroepen in Odessa meldt daarnaast ook 30 gewonden.
Als de Russen Odessa zouden bombarderen, dan is dat "een historische misdaad", waarschuwde de Oekraïense president Volodimir Zelenski niet lang na de start van de oorlog. Hij is ervan overtuigd dat de Russische troepen niet zullen stoppen voor ze Odessa in handen hebben. De burgemeester van Odessa meende lange tijd dat zijn stad gespaard zou blijven vanwege de historische waarde. Maar over welke historische waarde heeft hij het? En waarom is de stad van strategisch belang?
Strategisch belang van Odessa
Economische slagader
De haven van Odessa is goed voor zo'n 65 procent van de export en import van Oekraïne. Het is dus een cruciale reddingslijn voor Oekraïne naar het buitenland. Heel wat producten (zoals bijvoorbeeld graan) worden vervoerd vanuit de haven van Odessa. Wanneer de stad zou vallen, zou dit dus grote gevolgen hebben voor Oekraïne, en ook voor de rest van de wereld.
Landcorridor van de Russen
Voor de Russische troepen is Odessa van groot strategisch belang. Wanneer de Russen controle zouden hebben over de havenstad, bezitten ze een landcorridor die loopt van Transnistrië (een afgescheiden regio met pro-Russische bevolking in buurland Moldavië) tot de bezette Krim en meer oostelijk de "volksrepublieken" Donetsk en Loegansk. Dat maakt vrij verkeer van troepen en goederen mogelijk doorheen de regio. Van daaruit kunnen ze dan verder noordwaarts oprukken.
Historisch belang van Odessa
Naast het strategische belang van de havenstad, is ook de historische waarde van Odessa van groot belang.
In 1794 doopt de Russische keizerin Catharina de Grote de stad Chadzjibej om tot Odessa. Toen al was de stad een cruciale zeehaven. Ze werd een belangrijk stedelijk centrum waar architecten, kunstenaars en vaklieden van over heel West-Europa aangetrokken werden. De stad werd beschouwd als hét symbool van de macht en prestige van het Russische keizerrijk.
Het decor van massamoord
Op 15 juni 1905 vond in Odessa een waar bloedbad plaats. Bij de Russische bevolking heerste heel wat ongenoegen over de exuberante levensstijl van tsaar Nikolaas II in tijden van crisis. De bevolking pikte dit niet langer. De arbeidersprotesten in de havenstad worden gezien als het startpunt van de Russische Revolutie.
Tijdens die protesten werden de arbeiders bijgestaan door de matrozen van het aangemeerde oorlogsschip Potemkin. Dat schip was oorspronkelijk door de tsaar gestuurd om de protesten de kop in te drukken. De matrozen van het oorlogsschip waren echter niet te spreken over hun levensomstandigheden en besloten de arbeidersprotesten te vervoegen. De Russische tsaar reageerde erg gewelddadig. Honderden burgers werden afgeslacht in de straten van Odessa.
BEKIJK - Een fragment van de iconische film Pantserkruiser Potemkin van Sergei Eisenstein op de trappen van Odessa:
De opstand en zijn repercussies worden herdacht in de beroemde film "Pantserkruiser Potemkin" van Sergei Eisenstein. De film bevat een iconische scène waarin honderden burgers worden vermoord op de stenen trappen van de stad. Hoewel de afslachting niet echt op de trappen heeft plaatsgevonden (de keuze was eerder filmografisch), groeiden de zogenoemde "Potemkin-trappen" uit tot het symbool van de revolutie. Tot op vandaag zijn de "Potemkin-trappen" een erg toeristische bestemming.
"Heldenstad" van de Sovjet-Unie
Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog had Odessa zwaar te lijden onder de gevechten. De havenstad werd in augustus 1941 aangevallen door Roemeense en Duitse troepen. De Sovjettroepen wisten de stad maar liefst 73 dagen te verdedigen. Door die heroïsche verdediging was Odessa een van de eerste vier Sovjetsteden die de titel "Heldenstad" kreeg.
Ook in 2014 werd Odessa naar aanleiding van de annexatie van de Krim geteisterd door geweld en vernieling. In de havenstad woont een erg grote Russische gemeenschap. Tijdens de oorlog werden de Russische en Oekraïense bevolkingsgroepen bewust tegen elkaar uitgespeeld. Een 40-tal burgers werd gedood tijdens de protesten.
Hippe feeststad
Vandaag wordt Odessa ook wel beschouwd als dé uitgaansstad van Oekraïne. De stad wordt niet voor niets "uitgaanshoofdstad van Oekraïne" genoemd. Er zijn heel wat hippe bars en clubs. Jongeren komen van ver om te proeven van het uitgaansleven van Odessa.
Nu gaat het er wel anders aan toe. De hippe marktjes in de stad doen nu dienst als opslagplaats voor humanitair materiaal. Tientallen jongeren werken er samen om de verzameling, distributie en opvolging van dat materiaal in goede banen te leiden.