BEKIJK - "Ruimteschip" 15 meter onder de grond: daal mee af in NAVO-bunker die luchtruim boven Europa bewaakt

Via zware metalen deuren en veiligheidssassen dalen we tot 15 meter onder de grond in Uedem, een dorpje aan de Rijn in Duitsland. Zo komen we terecht in de militaire controle- en commandobunker van de NAVO. Hier bewaken acht militairen uit evenveel NAVO-lidstaten dag en nacht, 7 dagen op 7, het Europese luchtruim.

"De veiligheidsmaatregelen in de bunker zijn ongezien", vertelt Jens Franssen, defensiekenner die voor VRT NWS de bunker bezocht. "Je moet alle elektronisch materieel afgeven. Mijn cameraman had per ongeluk zijn smartwatch nog aan en moest helemaal terug naar boven om die daar in een kluis te steken."

De militairen in de bunker volgen tientallen schermen waarop allerlei data binnenkomt. "Het ziet er een beetje uit als een ruimteschip met overal schermen en verschillende telefoons", beschrijft Franssen. "Toen wij gebriefd werden, ging één van die telefoons af en moesten we allemaal zwijgen. Het ging om een onbeveiligde lijn en dan weet je nooit wie er mee kan luisteren. Pas toen de telefoon terug op de haak lag, mochten we weer praten. Dat was best indrukwekkend."

In het commandocentrum worden de data van meer dan 150 vaste radars uit Noord- en Oost-Europa verwerkt, samen met de gegevens van NAVO-vliegtuigen, en radarsignalen van bijvoorbeeld marineschepen. Franssen omschrijft het centrum daarom als "het brein" van het Europese luchtruim. "Wij bouwen hier eigenlijk een luchtbeeld op boven het hele noorden van Europa en proberen dat allemaal bijeen te brengen in één samenhangend beeld", licht generaal Harry Van Pee toe.

Vanuit de bunker worden spionagedrones en radarvliegtuigen van NAVO-landen begeleid naar de grens met Oekraïne. "Want de NAVO wil natuurlijk heel goed weten wat er zich afspeelt in Oekraïne", weet Franssen. 

"Er zijn een aantal NAVO-lidstaten, zoals het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, die zo'n drones naar Oekraïne sturen. En er zijn ook meer zichtbare vliegtuigen die naar de grens met Oekraïne vliegen en er de elektronische signalen opzuigen, om zo te weten te komen waar de Russen zich bevinden." Die informatie kan dan weer gedeeld worden met het Oekraïense leger.

Maar het commandocentrum heeft nog een andere duidelijke opdracht: verdachte Russische vliegtuigen volgen. "Stel: een Russisch toestel komt ergens in het noorden van Europa terecht. Dan gaat men daar beslissen of we er naartoe moeten met een eigen toestel", geeft Franssen als voorbeeld. "Mocht dat bijvoorbeeld in de buurt zijn van de Baltische staten (Estland, Letland en Litouwen, red.) of Polen, zal men vanuit de bunker het directe signaal geven aan Belgische F-16's in Estland om op te stijgen en te gaan kijken."

Het is de Belgische generaal Harry Van Pee die sinds kort aan het hoofd staat van het commandocentrum in Duitsland en zo dus beslist wat er gebeurt. "Ik ben de persoon die zal moeten beslissen of de gevechtsvliegtuigen die onder NAVO-bevel staan geweld mogen gebruiken tegen bemande of onbemande militaire toestellen. In het meest extreme geval zou dat kunnen betekenen dat ik het bevel moet geven om dergelijk toestel neer te halen", vertelt hij aan onze redactie.