De best betaalde televisieproducers: Marta Kauffman strijkt nog altijd miljoenen op dankzij ‘Friends’. “Eerste aflevering op drie dagen geschreven”

Na twintig minuutjes op de sofa bij de leukste vriendenbende uit New York, vlak vóór de laatste grap, rolt haar naam steevast over de aftiteling als executive producer. Marta Kauffman. Jongste dochter van een verdeler van verwarmingsketels en een professionele danseres. Afkomstig uit een Joodse familie uit de buitenwijken van Philadelphia. In het middelbaar nog met de grond gelijk gemaakt als aspirerend schrijfster, omdat ze gevoel voor waarneming mist. Het kan verkeren, want Kauffman evolueert van een schrijfster die vreest om de huur niet te kunnen betalen naar een van de best betaalde Hollywoodproducers.

En dat allemaal dankzij ‘Friends’. De sitcom waarover het producerstrio enkele jaren geleden nog een deal van 90 miljoen euro sloot met Netflix, enkel en alleen voor de uitzendrechten. Tot de Amerikaanse streamer HBO Max er nog een schepje bovenop deed en met een bod van 385 miljoen euro Netflix de loef afstak. Het tijdloze karakter van ‘Friends’ blijft constant nieuwe fans lokken. “Toen mijn dochter enkele jaren geleden nog op school zat, werd ze aangesproken over ‘Friends’. Die nieuwe Netflix-­reeks”, aldus Marta, die het afgelopen jaar samen met haar compagnons nog zo’n 75 miljoen euro aan uitzendrechten opstreek. Goed voor de 17de plek in de Forbes-lijst van best betaalde entertainers van 2022. Enkel Reese Witherspoon schiet Kauffman, als eerste vrouwelijke producer, voorbij in de lijst.

Tijdens haar bachelor-opleiding in de kunsten aan de Brandeis Universiteit in Massachusetts leert Marta David Crane kennen, die later medebedenker van ‘Friends’ wordt. “We stonden samen op de planken. Ik als hoertje, hij als straatjongen. Nadien zijn we samen stukken gaan schrijven en merkten we dat we dit veel leuker vonden.” De vrienden trekken samen naar New York, waar Kauffman nog een acteeropleiding aan The Neighborhood Playhouse School of the Theatre volgt. “Ik ben naar New York getrokken om te doen wat je enkel als twintiger kan: theaterstukken schrijven en de eindjes aan elkaar knopen met jobs in een restaurant”, aldus Marta, die met haar schrijfmaatje jarenlang bijklust in Off Broadway-theaters. Tot een agent hen na een show voorstelt om over te stappen naar de tv-wereld. Het schrijversduo besluit het roer om te gooien en naar Los Angeles verhuizen. “We hadden veel geleerd op school, maar verder waren we nogal autodidact. Op de planken moet je stuk er meteen staan, dat is bij tv niet zo. Eigenlijk is dat het enige verschil.”

Kauffman schrijft samen met Crane mee aan Amerikaanse succesreeksen zoals ‘Dream’ on en T’he Powers That Be’, maar de grote doorbraak volgt in 1994. MTV draait op kruissnelheid, dus denkt het schrijversduo dat de wereld ook wel klaar is voor een show rond twintigers, hun dromen en levens. Over de manier waarop ze een lief en een job vinden. En hun eerste stapjes in de grote wereld zetten”, zegt Marta. Het duo vindt volop inspiratie in de jaren dat ze zelf als jonkies naar New York gingen om hun dromen na te jagen. “De vrienden met wie we constant optrokken, voelden als familie. Door de leukste stukjes uit die periode bij elkaar te plakken werd ‘Friends’ geboren. David en ik hebben de piloot-aflevering op drie dagen tijd geschreven. Alles zat gewoon mee.”

Met hun luchtige verhalen en pittige dialogen, overgoten met een flinke scheut humor, pakt het duo de tv-bonzen bij NBC helemaal in. Omdat de chemie bij ‘Friends’ cruciaal is, neemt de samenstelling van de cast ettelijke maanden in beslag. David Schwimmer komt als eerste uit de bus, omdat Marta en David hem altijd al in gedachten hadden voor de rol van Ross. “Na een vorige casting was zijn stem in ons hoofd blijven zitten”, aldus Marta, die eraan toevoegt dat haar collega David Crane wel wat weg heeft van Ross. “Net zoals ik bij mezelf met momenten weleens de neurotische trekjes van Monica herken.” Courteney Cox komt eigenlijk auditie doen voor de rol van Rachel, maar tijdens de auditie voelt ze zichzelf eerder Monica, waarop de rolverdeling wordt bijgestuurd. “Het ligt ook in de aard van Courteney om voor anderen te zorgen. Zij is de rationele van de bende”, aldus het schrijversduo.

_{(Lees verder onder de foto’s.)}

Lisa Kudrow blijkt dan weer een betere versie van Phoebe neer te zetten dan de schrijvers durfden te dromen. “Zij zat er ook altijd meteen pal op tijdens de eerste lezing, Jennifer (Aniston, red.) had dat minder… Maar vóór de camera pakte het altijd prima uit.” Matthew Perry en Jennifer Aniston hadden eigenlijk getekend voor een andere tv-reeks, maar bij ‘Friends’ gokken ze erop dat dat feestje niet doorgaat. Met succes. “Matthew Perry ging ook heel eigenzinnig om met het script. Als we wilden dat hij de nadruk op het ene woord legde, dan moesten we een ander onderstrepen.” Matt LeBlanc geeft Joey dan weer een heel eigen invulling. “Op papier was hij niet zo lief en dom. Maar Matt kan zo grappig dom spelen.”

Kauffman en co willen een show maken die warmte uitstraalt. Met mensen met wie je zelf bevriend wil zijn. Tijdens de eerste draaidag voelt Marta al magie in de lucht hangen. “Alle acteurs stonden samen op de set in Central Perk. De scène bezorgde me kippenvel over mijn hele ruggengraat”, zegt ze. Het publiek volgt, want tijdens het eerste seizoen belandt ‘Friends’ al in de top vijf van best bekeken programma’s. Na 9/11 volgt zelfs een ongeziene kijkcijferpiek. De reeks geeft mensen comfort en troost.

De schrijvers zijn zo druk met de reeks dat het hen pas aan het einde van het eerste seizoen, als de mensen hen aanklampen met de vraag ‘wat gaat er met Ross en Rachel gebeuren?’, begint te dagen hoe massaal de reeks bekeken wordt. “Op maandag werd alles gelezen, op vrijdag was de show, daartussen werden scènes herschreven tot drie of vier uur ’s ochtends”, aldus Marta. “Ik herinner me nog dagen dat ik bij zonsopgang naar huis reed, de kinderen klaarmaakte voor school, me omkleedde en terug naar het werk reed.”

Wat Marta opvalt, is dat ‘Friends’ op den duur een eigen leven begint te leiden en de verhaallijnen zich als vanzelf ontrollen. “Toen Chandler en Monica voor het eerst samen in bed belandden, hebben we de opnames zelfs moeten stopzetten omdat het publiek uitzinnig reageerde. Omdat hun flirt zo goed onthaald werd, hebben we er een vervolg aan gebreid.” De aflevering waarin Phoebe verliefd wordt op de stalker van haar tweelingzus, gespeeld door David Arquette, had Kauffman achteraf bekeken dan weer liever niet laten passeren. “Daar moesten we veel aan herschrijven. En ik vind het heel moeilijk om van de leuke scènes te genieten als er iets passeert waarvan ik denk: hebben we dat laten gebeuren?”

Na tien jaar, goed voor 236 afleveringen, valt het doek over ‘Friends’. “We zijn op een hoogtepunt gestopt”, zegt Marta. “De reeks ging over die periode in je leven dat je vrienden je familie zijn. Als je zelf een gezin krijgt, wordt het een andere show.” Het enige wat de schrijfster zich achteraf beklaagt, is dat de serie weinig diversiteit uitstraalt. Pas in het negende seizoen krijgt een gekleurde actrice een langlopende rol in de reeks. “Je moet het kaderen in de tijdgeest en mijn eigen onwetendheid.”

Na ‘Friends’ voelt Kauffman de behoefte om zichzelf heruit te vinden. Op haar lauweren rusten is niks voor haar. Samen met Crane creëert ze de series ‘Veronica’s Closet’ en ‘Jesse’, nadien schrijft ze in haar eentje de Netflix-reeks ‘Grace and Frankie’. Ook voor deze reeks put ze opnieuw uit eigen ervaringen, want de reeks draait om twee vrouwen die op latere leeftijd opnieuw single worden. Net als Marta, die na 31 jaar een punt zet achter haar huwelijk met muzikant Michael Skloff. De man die Marta als twintiger leerde kennen in New York, als huisgenoot van haar schrijfmaatje David Crane. Aangezien het koppel zonder huwelijkse voorwaarden is getrouwd en Marta bij de scheiding al zo’n 200 miljoen dollar waard is, houdt haar ex er een mooie cent aan over. Nochtans heeft Skloff zijn schaapjes zelf ook op het droge, als componist van meerdere bekende tv-themasongs, waaronder ‘I’ll be there for you’ van ‘Friends’. Op het moment dat het nieuws naar buiten komt, is de inkt op de echtscheidingspapieren al droog. Hun kinderen Hannah, Sam en Rose staan ook al op eigen benen. Hun villa in L.A. doet het ex-koppel voor 8 miljoen dollar van de hand.

In de liefde mag het dan niet lukken, met ‘Grace en Frankie’ heeft Marta opnieuw een hit te pakken. “Voor een streamingdienst maken we gewoon de show die we willen en waar we in geloven. Er zijn geen adverteerders of een zender om rekening mee te houden”, aldus Marta. Dit betekent weliswaar ook dat er geen monsterbudgetten meer voorzien zijn voor de cast, zoals destijds bij ‘Friends’. Tegen seizoen negen wisten de zes vrienden hun startgage van 22.500 dollar op te trekken tot 1 miljoen per aflevering. “Belachelijk veel geld. Bij ‘Grace and Frankie’ krijgt niemand zoveel geld. Hoe we het de dag van vandaag aanpakken, is gewoon veel realistischer”, vindt de schrijfster, die met haar nieuwe reeks vooral wil belichten hoe je op een gracieuze manier ouder kan worden. “Ik ben jonger dan mijn hoofdpersonages, maar voel ook hoe mijn lijf verandert. En ik zie de minachtende blikken van mannen en bepaalde leeftijdsgroepen in winkels en restaurants. Maar ondanks de minpunten van het ouder worden, zoals de droge vagina’s en de minibreakdowns, valt er best nog veel te beleven.”

_{(Lees verder onder de foto.)}

Door voor het eerst in haar eentje te schrijven, ontdekt Kauffman dat ze grappiger is dan ze dacht. “En dat ik een schrijver ben die het publiek een warm en welkom gevoel wil geven via mijn personages. Het zijn mensen met wie je thuis zelf ook graag wilt rondhangen of een biertje mee wilt drinken.” Met haar productiehuis Okay Goodnight wil Marta zich enkel nog toespitsen op projecten die haar blij maken. Van comedy tot documentaires.

Op professioneel vlak zit Kauffman op rozen. Haar productiehuis heeft een ‘first-look’-overeenkomst met Fox 21 Television Studios. Haar trofeekast loopt over van de prijzen, waaronder een Emmy Award voor ‘Friends’ als beste komische serie. En haar centen heeft ze mooi belegd in vastgoed rond Hollywood. Toch is Marta heel duidelijk over haar weg naar de top. Het was niet altijd even makkelijk. “Tijdens het werk voelde ik me vaak schuldig dat ik er niet was voor de kinderen. En thuis was het omgekeerd. Mijn dochters zijn, net als ik, zeer ambitieus. Gelukkig slagen ze erin om tegelijk een goede balans te vinden met hun privéleven.”

Waar Marta ook een lans voor wil breken, is seksisme op de werkvloer. Iets waar ze zelf ook mee te maken heeft gekregen. “Het gebeurde op de set van Friends, toen ik nog een pak jonger was en op een dag ineenkromp van de pijnlijke krampen. Toen ik na lang aandringen toegaf wat er scheelde, sneerde een van de mannen: ‘Dit is de reden waarom ik niet met vrouwen wil werken.’ Terwijl ik wel gewoon mijn werk deed! Ik ben zo vaak tegen vooroordelen aangelopen. Een vrouwelijke producer met een sterke mening is een bitch. Terwijl een man gewoon een goede producer is. Wel, zo gaat het er niet aan toe bij mijn shows. Het tij moet ergens keren. In de hoop dat jongere generaties het anders aanpakken.”

Schrijvers die in haar felbegeerde voetsporen willen treden, wil Kauffman vooral het advies geven om hun hart te volgen. “En laat mensen commentaar geven op je teksten. Uit afwijzing en mislukking kan je veel leren”, zegt Marta. En hoe goedgevuld haar bankrekening ook mag zijn, de succesvolle entertainer worstelt nog steeds met het impostersyndroom. “Als ik naar mijn fouten kijk, denk ik weleens: als ik echt goed was in wat ik deed, dan had ik dit toch niet gemist? De enige manier om me er niet door te laten overmannen, is door gewoon keihard te blijven werken.”

Bedenkster van ‘Friends’ onthult welke verhaallijnen ze zelf niet grappig vond: “Sorry, maar die aflevering werkt niet”

25 jaar ‘Friends’: waarom Ross, Rachel en de rest zo onverslijtbaar zijn (+)

Bedenker ‘Friends’ geeft toe: “We hadden diverser moeten zijn”