Wat is het plan-B van Theo Francken in de visumkwestie?

Vorige maand werd er al een niet-bindend advies gegeven, dat Theo Francken in het ongelijk stelt. Volgens de advocaat-generaal moet er een humanitair visum uitgereikt worden "wanneer zwaarwegende gronden bestaan om aan te nemen dat bij weigering personen die om internationale bescherming verzoeken, zullen worden blootgesteld aan folteringen of onmenselijke of vernederende behandelingen".

Wat als het Hof het advies van vorige maand volgt? Volgens professor Migratierecht aan de UAntwerpen Dirk Van Heule betekent dat een omslag in het asielbeleid. "Er zal een recht ontstaan voor mensen die een ernstig risico lopen op foltering of mensonterende behandeling om een visumaanvraag in te dienen met het oog op de asielaanvraag in Europa. Lidstaten zullen dat dan ook effectief moeten toekennen. Het gevolg kan zijn dat er een grote groep mensen zo'n aanvraag zal indienen. Dat zal niet morgen of overmorgen gebeuren, maar na verloop van tijd zullen er wel gevolgen zijn."

Er zijn heel wat verschillende scenario's denkbaar afhankelijk van de beslissing die morgen valt, verklaart Van Heule.

In de hele politieke discussie over de humanitaire visa en de herziening van de visumcode staat het Europese Parlement lijnrecht tegenover de Europese Raad en de Europese Commissie. Het Parlement wil het humanitaire visum expliciet inschrijven in de visumcode, terwijl de Raad en de Commissie gekant zijn tegen die beslissing.

Als de uitspraak in de lijn ligt van die van vorige maand zou de deur opengezet kunnen worden om de humanitaire visa in de richtlijn in te schrijven. Dat is één piste.

Een andere piste zou die van de Raad en de Commissie zijn. "Zij stellen dat humanitaire visa eigenlijk niet thuishoren in het EU-recht. Men probeert aan een programma te werken waar men de hele humanitaire visa uit het Europese Recht haalt. Het gevolg zou zijn dat dat geen Europese materie meer zou zijn en elk land zelf kan beslissen. Een extreme visie die ook weer langs het Europees Parlement moet gaan."

Het hele humanitaire visum uit het Europees Recht halen, zou volgens Van Heul wel ongezien zijn.

Theo Francken zou intussen wel werken aan een "plan-B", wanneer hij morgen opnieuw in het ongelijk gesteld wordt. Wat dat plan concreet inhoudt, is nog niet geweten. "Een oplossing is het sluiten van bepaalde consulaten of ambassades in buurlanden van conflictgebieden."

"Maar dat is struisvogelpolitiek. Als België alles zal sluiten, blijven de andere consulaten wel open, waar mensen nog een visum kunnen aanvragen. De vraag is dan of alle consulaten in de probleemlanden en hun buurlanden gaan sluiten. En wat dan met mensen die om zaken- of familieredenen naar België moeten afreizen? Daar zit je op de rand van een nationaliteitsdiscriminatie, die nauw aansluit bij wat we in de Verenigde Staten gezien hebben de afgelopen weken."

Toont dit dan het failliet van het Europese asielbeleid? "We hebben heel lang gewerkt met een denkkader dat ervan uitging: "We geven het recht op asiel". We zijn de enige in de wereld die dat als een recht erkennen op dit ogenblik. Maar je moet hier wel geraken. En daar zit het perverse effect in: men verwacht van mensen dat ze hier in Europa op een illegale manier geraken, waarna men wel alle waarborgen geven. De denkpistes hoe we mensen op een veilige manier naar Europa kunnen halen zijn altijd heel moeilijk geweest en krijgen nu een juridisch staartje."

In de procedureslag rond de "visumrel" besliste de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen vorig jaar dat staatssecretaris Theo Francken (N-VA) een visum moest afleveren aan een Syrisch gezin dat in Beiroet een aanvraag had ingediend - als Francken weigerde, zou hij een dwangsom moeten betalen. De staatssecretaris weigerde en één van zijn argumenten was dat het visum in België moest worden aangevraagd.

In een gelijkaardige zaak stapte de Raad voor Vreemdelingenzaken naar het Europese Hof van Justitie in Luxemburg. Vorige maand werd er in de zaak een niet-bindend advies uitgesproken door advocaat-generaal Paolo Mengozzi. Hij stelde dat een humanitair visum afgegeven moet worden "wanneer zwaarwegende gronden bestaan om aan te nemen dat bij weigering personen die om internationale bescherming verzoeken, zullen worden blootgesteld aan folteringen of onmenselijke of vernederende behandelingen".

Een definitieve uitspraak volgt dus morgen. Naast België zullen nog 14 andere Europese landen en de Europese Commissie tussenkomen bij het Hof.