Oosterweel ligt weer stil door PFOS-vervuiling: grond mag niet zomaar verplaatst worden naar terrein 3M

Opnieuw een streep door de rekening van Lantis, de bouwheer van het Antwerpse Oosterweel-project. Amper anderhalve maand nadat de grondwerken hervat konden worden, liggen ze opnieuw stil. De rest van de werf kan doorgaan. Het verplaatsen van de vervuilde gronden is wel het gevoeligste deel van het hele project.

Alles draait om de PFOS-verontreiniging vanuit de fabriek van 3M in Zwijndrecht. Een deel van de grond die voor de Oosterweel-werken opgegraven moet worden op Linkeroever is vervuild met die zogeheten forever chemicals. Als oplossing besloot Lantis de gronden in te pakken en te verplaatsen naar het terrein van 3M, waar ze ingepakt opnieuw ingegraven zullen worden in een veiligheidsberm.

Voor die aanpak wordt Lantis nu al voor de tweede keer door de rechter teruggefloten. Eind vorig jaar lagen de werken al een eerste keer stil, om technische redenen. Lantis beschouwde Oosterweel als één grote werf, waarop het de gronden dus vrij kon verplaatsen. Maar de Raad van State oordeelde dat het om verschillende werven gaat, en dat de grond niet zomaar kilometers verder opnieuw ingegraven mag worden. De facto was de berm daardoor een illegale stortplaats geworden.

Geen vergunning

Begin maart hervatten de werken, maar nu komt de Raad van State opnieuw tussenbeide. De rechtbank stelt vast dat Lantis geen vergunning heeft om de vervuilde gronden in de berm te storten. Als die vergunning er niet komt, moet de grond gesaneerd worden - wat nu evenmin gebeurt.

De rechtszaak werd aangespannen door een coalitie van Greenpeace, Bond Beter Leefmilieu (BBL), burgercollectief Grondrecht en milieuactivist Thomas Goorden. Zij reageren verheugd en stellen vast dat de Raad hen “over de hele lijn gelijk geeft”. Ze wijzen er ook op dat volgens de Raad van State de grondwerken tot nog meer vervuiling kunnen leiden.

“Dat de grondwerken opnieuw worden stilgelegd, komt bijzonder hard aan”, klinkt het bij Luc Hellemans, algemeen directeur van Lantis.

Onzekerheid

Onzeker is hoe het verder moet met dit deel van het Oosterweel-project. De gronden saneren is bijzonder duur en tijdrovend. Een andere optie is de gronden naar afvalstortplaatsen te brengen, maar ook dat is niet evident. Het gaat om enorme hoeveelheden grond, en het is de vraag waar die dan heen moet, gelet op de gezondheidsrisico’s. Ook over de factuur zal nog hard gebikkeld worden met 3M.

Bij minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) wordt het arrest nog geanalyseerd. De vrees bestaat dat de uitspraak gevolgen heeft voor andere werven waar grond verplaatst wordt. “In ieder geval gaat het om een schorsing uit voorzichtigheid, geen definitieve vernietiging. De procedure zal nu ten gronde verder onderzocht worden. Dat kan bij de Raad van State gemakkelijk een jaar duren,” zegt woordvoerder Andy Pieters.

Voor oppositiepartij Groen stond dit scenario in de sterren geschreven, omdat de verontreiniging al langer duidelijk was. “In 2021 drong Groen erop aan om de werken tijdelijk stil te leggen tot er garanties waren voor de volksgezondheid en het milieu. Die kwamen er niet”, zegt Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege.

Ook voor Hannes Anaf (Vooruit), voorzitter van de PFOS-onderzoekscommissie in het Vlaams Parlement, moet er eerst duidelijkheid komen over de gezondheidsrisico’s. “Het is duidelijk dat de Vlaamse regering met Lantis opnieuw aan de tekentafel moet.”