Socioloog over shoppen op zondag: ‘We willen altijd op onze wenken bediend worden, maar dat heeft een sociale prijs’

In 2006 publiceerde u onderzoek waaruit bleek dat zondag in Vlaanderen niet gezien werd als een dag om boodschappen te doen. Wat is er veranderd?

Glorieux: “Dat klopt. Ik herinner me nog toen de eerste winkels op zondag openbleven in Antwerpen: in het begin trokken die gewoon geen klanten. Ze moesten tot in Nederland publiciteit maken om mensen naar hun winkel te halen. Maar dat is geëvolueerd, zeker voor koppels die vijf dagen allebei overdag werken. Die mensen willen graag zondag nog iets kunnen halen in de supermarkt.

“Ik denk wel dat er een toenemende behoefte is, en ook een toenemende gewoonte, om op zondag inkopen te doen. Maar zo nieuw is dat eigenlijk niet. In de jaren zestig en zeventig waren er in de dorpen en gemeenten nog veel meer lokale winkeltjes, en die waren ook open tot zondag na de middag. Daarna sloten ze tot maandagmiddag. Dat is verdwenen toen die kleine zaken hun deuren sloten en alles opgeslokt werd door de grotere supermarkten. Het zijn nu die supermarkten die hun lokale filialen op zondag weer openen, en met succes.”

Vanwaar dat succes? Willen we onze week meer op ons eigen ritme indelen?

“Het is hetzelfde als met online shoppen: we willen altijd alles onmiddellijk kunnen hebben. Ik denk dat we minder en minder willen plannen, ook omdat onze levens drukker geworden zijn. En de technologie maakt het mogelijk om minder vooruit te plannen. Vroeger moesten we ’s ochtends afspreken wie ’s avonds de kinderen van school zou halen - met de smartphone kunnen we die afspraken makkelijk veranderen als we plots toch nog een late vergadering blijken te hebben. Een ander voorbeeld: als je ’s avonds een recensie ziet van een boek dat je wilt lezen, kun je dat boek de volgende morgen bij je thuis hebben.”

Het idee van zondagse rust is daardoor op zijn retour?

“Zondag is een dag van beperking. Een van de oorzaken van de drukte vandaag is precies dat we zoveel mogelijkheden hebben. Anders gezegd: een manier om de drukte te beperken is de mogelijkheden beperken. Wie rust zoekt, kan die vinden tijdens een vakantie in de bergen. Je hebt er tijd om een boek te lezen of rustig naar het dorp te wandelen, want er is toch niks anders te doen. Als alles meteen beschikbaar moet zijn, is de keerzijde dat zondag minder rustig wordt.”

Het betekent ook dat meer mensen op zondag aan het werk moeten zijn, om bijvoorbeeld de winkel te bemannen.

“Het comfort dat we willen, om altijd op onze wenken bediend te worden, heeft een sociale prijs. De mensen die werken op tijdstippen dat de meerderheid liever niet werkt, is vandaag toch meestal de zwakkere, die het minder makkelijk heeft op de arbeidsmarkt. Kijk naar de nachtwinkels: achter de toog staat daar zelden de middenstander die je overdag in winkel ziet. Bij PostNL is er sprake van systematisch zwartwerk en zelfs kinderarbeid. Zo ver gaat het dus.”

In ons land is het verzet tegen late openingsuren of koopzondagen vaak groter dan in het buitenland. Waarom?

“Dat komt door onze goeie sociale bescherming en onze relatief sterke vakbonden. In de VS heb je winkels die 24/7 openen zijn, maar achter de toonbank ligt meestal ergens een migrantenfamilie te slapen. Zulke toestanden zie je toch minder in ons land. Onze sociale bescherming zorgt er ook voor dat de CEO van PostNL hier in de cel belandt - dat is toch wel een gebeurtenis. In ons systeem is de kans op echte working poor kleiner dan in pakweg de VS of het Verenigd Koninkrijk. Maar het betekent ook dat avondwerk, nachtwerk en zondagwerk bij ons minder makkelijk te organiseren zijn.”