De gedachte dat alles anders kan: waarom we kansspelen als Lotto en Win For Life zo aantrekkelijk vinden

Zeker wie in grote moeilijkheden zit, moet vaak wat creatief zijn om uit de problemen te komen. "De meest voor de hand liggende oplossing is het probleem zelf aanpakken, maar sommige problemen zijn zo groot dat je andere oplossingen probeert. Zo proberen sommigen hun eigen geluk te creëren", zegt Hendrik Peuskens, diensthoofd van de Verslavingszorg in de psychiatrische kliniek Alexianen in Tienen.

"Iedereen heeft wel eens de fantasie van te vertrekken, alles achter te laten en helemaal opnieuw te beginnen", gaat Peuskens verder. "Daarbij leeft ook het gevoel dat alles goed zal gaan en het geluk wel zal volgen. En dat is net wat kansspelen proberen te verkopen: de gedachte dat alles anders kan."

De kans om te winnen is erg klein, maar als een transmigrant die toevallig een lotje koopt kan winnen, krijgen sommige mensen het gevoel dat hun kansen net iets groter worden. Terwijl dat natuurlijk onzin is. Bij kansspelen wint het huis altijd.

Al is het rationele blijkbaar niet altijd genoeg om ons tegen te houden toch mee te doen aan kansspelen. "Bij die fantasie om opnieuw te beginnen horen veel emoties en gevoelens. En die geven moed om aan plezierige dingen te denken, wat hoop geeft en die hoop proberen wel levend te houden."

In 2018 speelde 32 procent van de Vlamingen minstens een keer een kans- of geldspel. 5,2 procent van de Belgische bevolking gaf in 2016 aan risicovolle of problematische gokkers te zijn. "De kansspelen van de Nationale Loterij zijn niet meteen de soort die leiden tot riskant gebruik", vindt Peuskens. "Er zijn enkele factoren die meespelen: persoonlijkheidskenmerken, de omstandigheden en de kwaliteit en spanningsboog van het spel."

Van de mensen die zich wel eens wagen aan een kansspel, doet een minderheid dat op regelmatige basis. "Bij mannen zijn dat degene die bewust sensaties opzoeken en houden van een uitdaging", herkent  Peuskens. "Bij vrouwen zijn het eerder degene met psychische problemen die zich zullen wagen aan een spel."

Wanneer het spel een korte spanningsboog heeft, zullen die mensen sneller doorrollen naar problematischer gedrag. "Denk aan kraslotjes, maar nu ook onlinekansspelletjes, daar maken we ons toch zorgen over, zeker tijdens de coronatijden werden die spelen net aantrekkelijker."

"Die spanningsboog is heel kort in een casino bijvoorbeeld. Daar is de tijd tussen spel en geld zo kort, dat je er constant aan herinnerd wordt dat je kunt winnen. En daar verlies je ook nog eens elk contact met de buitenwereld. Bij een lottospel is de spanningsboog veel langer. Je moet een week wachten en in die week gebeuren er vaak verschillende andere dingen waardoor je het spel zelfs kan vergeten."

De Nationale Loterij werkt over het algemeen meer met kansspelen met een langere spanningsboog. Al zetten ze de laatste jaren ook sterk in op kraslotjes en online gokspelletjes. 

Experts maken zich al langer zorgen over online gokken. "Corona heeft die bezorgdheid toen toenemen", zegt de expert. "Het internet wordt stilaan het Wilde Westen voor gokverslaafden." Mensen zaten lange tijd alleen binnen. En die spelletjes spelen echt in op de snelheid. "De constante prikkels van onze elektronica helpen zeker niet."

De regelgeving rond de online spelen wordt opnieuw bekeken, maar is het een goed idee dat de overheid (red. met de Nationale Loterij) bijdraagt aan die verleiding van kansspelen? "Daar moeten we ons zeker kritische vragen bij stellen", zegt Peuskens.

Een deel van de winsten van de Nationale Loterij gaan naar goede doelen. "Op die manier kun je het zien als een belasting die mensen vrijwillige betalen", zegt de expert. "Zolang de kansspelen van de Nationale Loterij werken met een langere spanningsboog, valt het nog te verdedigen. Zodra de snelle spelen de overhand nemen, moeten we de morele afweging opnieuw maken."