Direct naar artikelinhoud
GetuigenissenPerimenopauze

‘Ik voelde me een vermoeide ‘troela’ maar wist niet waarom’: veertigers over de ‘perimenopauze’

'In onze kliek praten we er nu wel meer over', zegt Ingrid Nuyts. 'Humor, tips uitwisselen en het besef dat we hier allemaal mee te maken hebben helpt.'Beeld Thomas Nolf

Vijf tot tien jaar voor de menopauze krijgen heel wat vrouwen al af te rekenen met hormonale turbulentie. In 2025 zullen er wereldwijd een miljard zijn die de ‘perimenopauze’ hebben doorgemaakt. Toch weten velen niet wat hen overkomt. ‘Die onwetendheid maakt deze rollercoaster zwaarder’, getuigen ze.

“‘Mama wat zijn je borsten dik!’, riep mijn dochter onder de douche. Ik kon het niet meer ontkennen”, zegt Ingrid Nuyts (48). “Al een tijd liep ik rond met pijnlijke meloenen. Als ik de trap op moest, nam ik ze in beide handen vast want anders was het te pijnlijk.” Volgens haar gynaecoloog lag het aan haar bh’s. Maar Nuyts, toen 46, “voelde dat er iets anders aan de hand was”.

Maar wat? Stress? Te weinig beweging? Was er een verband met de kleren waar ze, voor het eerst in haar slanke leven, niet meer in paste? Met de plotse huilbuien? De slechtere nachten? “Ik voelde me een soort vermoeide ‘troela’ worden maar wist niet waarom”, zegt ze. “Vreselijk.”

Pas toen ze het met haar twee jaar oudere zus over haar ‘ongemakken’ had en sommige nachten doordrenkt werden met zweet, ging er een belletje rinkelen. “Ik had niet gedacht dat ik al in de fase net voor de menopauze kon zijn”, zegt ze. “Ik was midden de veertig en had mijn regels nog. De menopauze is toch iets voor rond je vijftigste?”

Ook Nele D. (42) raakte in de war. “Ik kreeg vanaf mijn veertig hevige stemmingswisselingen”, zegt ze. “En ik had op de gekste momenten last van het premenstrueel syndroom (PMS). Mijn lichaam en emoties werden onvoorspelbaar. Als prille veertiger dacht ik: ‘Ben ik gek aan het worden?’. Niet: ‘Het zal de menopauze zijn.’”

Logisch. Belgische vrouwen maken gemiddeld op hun 52ste de menopauze door. Vanaf dan stoppen de maandelijkse bloedingen. De voorraad eicellen is op, waardoor er geen maandelijkse eisprong meer is en het klokvaste samenspel van de hormonen progesteron en oestrogeen stilvalt.

Dat kan allerlei fysieke sores opleveren in de periode net voor en net na de menopauze. Klassiekers zijn warmteopwellingen, vaginale droogte, concentratiestoornissen, gewichtstoename en neerslachtigheid of prikkelbaarheid. Sommige van die klachten milderen niet lang na de menopauze.

‘De vrouwelijke hel’

Voor 1820, toen de Franse arts Charles de Gardanne de term ‘menopauze’ voor het eerst introduceerde, hadden mensen het over ‘de vloek van vrouwen’ of ‘de vrouwelijke hel’. Vandaag is er veel meer over bekend, zijn er medisch verantwoorde manieren om de kwalen aan te pakken en brokkelt het culturele taboe af. Al is het niet weg: zelfs BV’s die met hun volledige privéleven in ‘de boekjes’ staan reppen niet over hun menopauze. En al helemaal niet over de perimenopauze.

Dat rare woord horen we nog zelfs niet bij de huisarts of gynaecoloog. “En dat is erg jammer”, zegt gynaecoloog Serge Rozenberg (ULB) van de Belgische Menopauze Vereniging. “Want veel te weinig vrouwen beseffen dat ze hiermee te maken hebben. Ook artsen zien dat nog al te vaak niet.”

Suzann Kirschner-Brouns en Susanne Esche-Belke, bijvoorbeeld. Twee Duitse artsen die goed op de hoogte dachten te zijn van ‘de overgang’. Tot ze als prille veertigers overvallen werden door onverwachte huilbuien, een haperend geheugen, enorme uitputting en spier- en gewrichtspijnen. Tot hun verbazing ontdekten ze dat de eerste hormonale veranderingen zich al tien tot vijftien jaar voor de menopauze kunnen laten voelen. Maar omdat de meeste vrouwen dan nog menstrueren, leggen ze het verband niet. Zelfs niet als ze arts zijn.

Dat heeft voor een stuk te maken met het feit dat wetenschappelijke inzichten recent zijn. Pas in de eerste helft van de twintigste eeuw is het cruciale hormoon oestrogeen ontdekt. En lange tijd dacht de medische wereld dat de klachten die veel vrouwen rond hun vijftigste ontwikkelen, veroorzaakt werden doordat het oestrogeengehalte gestaag afneemt.

Hevige bloedingen

“De werkelijkheid is veel turbulenter”, zegt professor gynaecologie Herman Depypere (UZ Gent). Vanaf je 35ste kunnen er al eens maandstonden zijn zonder eisprong. Dan is er geen follikel die eerst oestrogeen en na de eisprong progesteron aanmaakt en dat hormonale tekort kan klachten geven zoals slaapstoornissen, lagere stressbestendigheid, nervositeit.

Doorgaans begint vanaf ongeveer 45 jaar op te vallen dat de machine sputtert, maar soms dus al vroeger. “In de vroege perimenopauze of vroege transitieperiode, verschuift de menstruatie al eens een week”, zegt Depypere. “In de latere fase blijft ze af en toe eens een maand uit. Een vrouw produceert dan nog voldoende hormonen, maar wel zeer onregelmatig. De ene maand is er nog eens een follikel van goede kwaliteit, waardoor de hormonale balans gegarandeerd is. De volgende maand niet.”

Door die hormonale grilligheid bouwt ook het slijmvlies zich onregelmatig op, waardoor bij zo’n kwart van de vrouwen de bloedingen niet alleen op steeds meer onverwachte momenten komen maar ook enorm hevig zijn. Op sociale media getuigen sommigen van ‘moordscènes’. Ook dat is een kenmerk van de perimenopauze dat verwart: extra hevige maandstonden associëren we zeker niet met de menopauze.

“Al deze ‘veranderingen voor dé verandering’ zijn een hormonale rollercoaster”, zegt Depypere. “Soms zijn er hoge hormoonwaarden en heb je veel energie, dan weer zijn er diepe dalen waarin je plots compleet op bent en je niet meer kan concentreren. ‘Ik herken mezelf niet meer’, hoor ik dan.”

Collega Linda Ameryckx (UZ Antwerpen) bevestigt. “Vrouwen die geen anticonceptiepil nemen of enkel een minipil of een spiraaltje hebben door de hormonale schommelingen inderdaad soms al jaren voor hun vijftigste klachten die ze niet kunnen plaatsen”, zegt ze. “Wie de anticonceptiepil blijft nemen zal er weinig van merken omdat zo’n combinatiepil oestrogeen en progesteron bevat, wat de schommelingen en tekorten opvangt.”

Cijfers over hoeveel vrouwen hier al als veertiger mee af te rekenen krijgen zijn er niet. Wel vermoeden experts dat hun aantal toeneemt omdat vrouwen steeds vaker (eerder) stoppen met de pil als anticonceptie. Een veel geciteerd percentage is dat 80 procent van alle vrouwen ooit matige tot ernstige (peri)menopauzale klachten heeft. Nederlands onderzoek laat zien dat een derde zware klachten heeft en de helft matige. En een Belgische enquête uit 2017 toont dat 38 procent van de vrouwen in de perimenopauze kampt met neerslachtigheid en een even grote groep met slaapproblemen.

Volgens de Noord-Amerikaanse Menopauze Vereniging zullen er in 2025 één miljard vrouwen zijn die de perimenopauze hebben meegemaakt. Een enorme groep dus. Maar toch heeft bijna niemand het erover. En als dat wel gebeurt, is er vaak ongeloof. 

“Ik was een prille veertiger en ik kon ineens niets meer relativeren, had zware hoofdpijn en was heel erg moe”, zegt Riet Vanderbruggen (49). “Mijn schoonheidsspecialiste dacht dat het de perimenopauze kon zijn. De gynaecoloog bevestigde dat. Maar mijn omgeving protesteerde. ‘Jij bent te jong’, hoorde ik.”

Nuyts maakte dat ook mee. “Toen ik er iets jongere vrienden over vertelde zeiden ze ‘Dat kan niet, je bent te jong daarvoor’. Dat was een hoogoplopende discussie. Sommigen willen dit niet horen omdat we de menopauze associëren met aftakelen en niet meer aantrekkelijk zijn.”

Rozenberg ziet het ook zo. “In onze maatschappij heerst veel machismo en schrik voor ouder worden”, zegt hij. “Ook dat zorgt ervoor dat over de perimenopauze nauwelijks gesproken wordt. Sommige vrouwen willen liever niet zien dat hun vruchtbaarheid bijna ten einde is.”

De gevolgen van gebrek aan kennis en het taboe kunnen ernstig zijn. Zo ziet Depypere vrouwen professioneel in de problemen komen. “Door de hormonale grilligheid kan iemand onverwacht haperen net op de dag van die cruciale presentatie. Sommigen zeggen op den duur de job op die ze altijd graag deden.”

Ingrid Nuyts: 'Ik was midden de veertig en had mijn regels nog. De menopauze is toch iets voor rond je vijftigste, dacht ik.'Beeld Thomas Nolf

Professor arbeidsgeneeskunde Lode Godderis (KU Leuven) herkent dat. “Dit is jammer genoeg deels onontgonnen terrein want vrouwen lopen er niet mee te koop omdat er nog altijd lacherig over wordt gedaan”, zegt hij. “Maar onderzoek toont dat een derde van de variatie in het werkvermogen bij vrouwen tussen 44 en 60 jaar te maken heeft met overgangsklachten. Amerikaanse cijfers wijzen op 12 procent van het ziekteverzuim in die leeftijdsgroep als gevolg van overgangsklachten.”

En soms vallen vrouwen in de perimenopauze uit onder het etiket ‘burn-out’,  zo geven de experten aan. “Ik zie regelmatig vrouwen die antidepressiva of een burn-outbehandeling kregen terwijl hun klachten hormonaal zijn”, zegt menopauzeconsulent Heidi De Bie (UZ Leuven). “Maar van hun arts hoorden ze dat dat niet kan omdat ze hun regels nog hebben. Ze krijgen verkeerde diagnoses en behandelingen die niet werken. Ik heb al veertigers gezien met flinke concentratieproblemen die dan denken dat ze aan het dementeren zijn.” Ook collega Eva Leens ziet veel vrouwen die in de war zijn door destabiliserende klachten. “Maar zelfs in mijn verpleegkunde-opleiding is daar niet over gerept”, zegt ze.

Het is dan ook dringend tijd dat vrouwen en hun artsen de perimenopauze erkennen en herkennen. “Zeker omdat die periode door de grote turbulentie eigenlijk het zwaarste deel van de overgang is”, zegt De Bie. Extra pijnlijk vindt ze, net als Depypere, dat heel wat vrouwen hier soms jaren mee blijven zitten terwijl je de klachten kan verhelpen. “De opluchting van vrouwen die ik dan zie is enorm”, zegt Depypere.

Bepaalde symptomen komen veel voor zoals slecht slapen, stemmingswisselingen, vaginale droogte en nachtelijk zweten. Maar sommigen hebben vooral hoofd- of gewrichtspijn, gewichtstoename en PMS. De lijst is lang en iedereen heeft andere combinaties. Daarom is er geen standaardaanpak.

Hormoonsupplement

Veertigers met klachten die geen anticonceptie nemen of alleen een laaggedoseerde ‘minipil’ of een spiraaltje inzetten krijgen van Ameryckx en Depypere doorgaans de raad om een combinatiepil van de nieuwe generatie te nemen. 

“Die zijn laaggedoseerd, bio-identiek en bevatten natuurlijk oestrogeen zoals ons lichaam aanmaakt. Dat kalmeert de hormonale pieken en dalen en het vult hormoontekorten aan. Een subsitutiebehandeling met bio-identieke hormonen in een gel of pil kan ook”, zegt Ameryckx. “Die aanvulling is niet onbelangrijk want oestrogeen en progesteron hebben een impact op onder andere je hersenen, cholesterol, hart- en bloedvaten en botten. Vergelijk het met een falende schildklier die geen schildklierhormoon meer aanmaakt. Om gezond te blijven neem je dan ook best een hormoonsupplement.”

Voor wie om medische redenen geen hormonen kan nemen of voor wie dat niet wil, zijn er plantenextracten die een ‘oestrogene werking’ hebben, bijvoorbeeld op basis van soja. “Die werking is wel een stuk minder sterk, maar sommigen met milde klachten zijn ermee geholpen”, zegt Ameryckx. “Gezuiverd extract van graspollen is ook een hormoonvrije optie. Anderen hebben baat bij cognitieve gedragstherapie of lage dosissen antidepressiva.” 

Depypere waarschuwt wel voor supplementen online kopen, want het wemelt van de vage wellnessfiguren en -bedrijfjes die vooral een centje willen slaan uit de (peri)menopauze.

Omdat het een zoektocht is waarin je kan verdwalen, hebben vrouwen tijd, een luisterend oor en vakkennis nodig. Want de gynaecoloog heeft vaak maar een kwartiertje, op het werk heeft niemand enig benul en ook thuis kun je kampen met schaamte, zeker wanneer je niet weet wat er aan de hand is.

Bovendien is het vaak ook een psychologische ‘omwenteling’. “Het is een nieuwe levensfase waarin je oogst wat je zaaide”, zegt Leens. “Dat kan confronterend zijn voor wie zichzelf altijd heeft weggecijferd of voorbij is gehold. Je lichaam dwingt je om fysiek en mentaal in een nieuwe plooi te vallen. Als je dat aandachtig aanpakt, kan dat een enorme verrijking zijn waar je krachtiger uitkomt.”

Maar dan heb je iemand nodig die dit kent en die het niet wegwuift met ‘jij bent te jong’, benadrukken de vrouwen zelf.  Wie geluk heeft, vindt dat bij de gynaecoloog of verpleegkundig menopauzeconsulent en kan ook terecht bij vriendinnen. “In onze kliek praten we er nu wel meer over”, zegt Nuyts. “Humor, tips uitwisselen en het besef dat we hier allemaal mee te maken hebben helpt.”

Het thuis niet onder de mat vegen eveneens. “‘Mama heeft het weer’, zeggen mijn kinderen nu”, zegt Vanderbruggen. “Ik leg hen uit wat het is. Dan zijn zij tenminste wel voorbereid.” Nele stopt het evenmin weg voor man en kinderen. “Van pubers en zwangeren aanvaarden we fysieke en mentale grillen toch ook? Waarom dan niet van vrouwen in de 40 en 50 die ook door een hormonale transitie gaan? In mijn zoektocht naar wat er mis was ontdekte ik dat de perimenopauze trouwens ook ‘de omgekeerde puberteit’ wordt genoemd. Wel, dat is duidelijk geen toeval (lacht).”