LIVE OORLOG OEKRAÏNE. “Eén dode en 27 bemanningsleden vermist na zinken Russisch oorlogsschip” - België gaat nieuwe antitankraketten leveren aan Oekraïne

Oppositielid en Kremlincriticus Vladimir Kara-Moerza zit tot en met 12 juni in voorlopige hechtenis. Dat heeft zijn advocaat vrijdag op Facebook laten weten, en een rechtbank in Moskou heeft het nieuws bevestigd. Kara-Moerza is achter de tralies gezet in het kader van een onderzoek wegens de verspreiding van "valse informatie" over de inval van het Russische leger in Oekraïne.

Net na de invasie van Oekraïne werd in Rusland in ijltempo wetgeving aangenomen om afwijkende stemmen in de kiem te smoren. Wie "valse informatie" over de oorlog in Oekraïne verspreidt, riskeert 15 jaar cel. Alleen al de woorden 'oorlog' of 'invasie' gebruiken, volstaat om vervolgd te worden.

De 40-jarige Kara-Moerza heeft de voorbije weken diverse keren kritiek geuit op de militaire interventie in Oekraïne, met name op sociale media. De oud-journalist is een van de laatste gerenommeerde critici van het Kremlin die nog in Rusland wonen. Hij zegt tot twee keer toe vergiftigd te zijn, in 2015 en 2017, vanwege zijn politieke activiteiten.

Moldavië heeft vrijdag de ambassadeur van Rusland ontboden om te protesteren tegen de verklaringen van een Russische generaal die zei dat Moskou het zuiden van Oekraïne wil innemen om toegang te krijgen tot een separatistische regio van Moldavië. Moldavië heeft zijn "diepe bezorgdheid" aan de ambassadeur geuit over de uitspraken van generaal Roestam Minnekajev, zo deelde het Moldavische ministerie van Buitenlandse Zaken mee.

Moldavië "beschouwt de verklaringen als ongegrond en in strijd met de steun van Rusland voor de soevereiniteit en territoriale integriteit van ons land", aldus het ministerie in de mededeling. "Moldavië is een neutraal land" en roept Moskou op "dit principe te respecteren". 

Generaal  Minnekajev zei vrijdag dat Moskou ook de "volledige controle over het zuiden van Oekraïne" wou nemen om de pro-Russische separatisten van Transnistrië te helpen, die dit Moldavische gebied aan de grens met Oekraïne sinds 1992 in handen hebben. Een Russisch garnizoen is al ter plaatse. "De controle over het zuiden van Oekraïne is ook een corridor naar Transnistrië, waar we eveneens gevallen van onderdrukking van de Russischtalige bevolking zien", zei de generaal. 

Nederland gaat samen met Duitsland pantserhouwitsers leveren aan Oekraïne om het land te helpen in de strijd tegen de Russen. Nederlands minister van Defensie Kajsa Ollongren heeft gezegd dat het overleg daarover met de Duitsers in een afrondende fase zit.

Oekraïne heeft zelf gevraagd om de pantserhouwitsers. Dat zijn pantservoertuigen met een stuk artillerie erop. Het gaat om het het zwaarste geschut van de Nederlandse landmacht, waarmee doelen op veertig tot vijftig kilometer afstand getroffen kunnen worden. Eerder deze week kondigde de Nederlandse regering al aan zwaarder materieel te gaan leveren. 

"Dit is noodzakelijk", zei premier Mark Rutte tijdens de wekelijkse persconferentie. "Oekraïne is een strijd van leven op dood aan het voeren. Dit gaat ook over de toekomst van dit deel van de wereld en onze gezamenlijke veiligheid."

Ollongren wilde nog niet zeggen om hoeveel pantserhouwitsers het gaat, maar liet los dat het om "een beperkt aantal" gaat. Ze wijst erop dat het om een geavanceerd wapensysteem gaat dat niet zomaar ingezet kan worden. Daarvoor is eerst training nodig.

Het is nog niet duidelijk wat de taakverdeling wordt tussen beide landen. Zo zou Nederland het materieel kunnen leveren en Duitsland bijvoorbeeld de training op zich nemen. Ook daarover wordt nog gesproken, zei Ollongren.

In totaal heeft Nederland 54 pantserhouwitsers, waarvan ongeveer de helft in gebruik is.

Kiev weigert de laatste Oekraïense soldaten die zich verschanst hebben in het staalcomplex Azovstal in de belegerde havenstad Marioepol zich te laten overgeven. Dat heeft de Russische president Vladimir Poetin vrijdag gezegd.

"Het leven van alle Oekraïense militairen, nationalistische strijders en buitenlandse huurlingen is gegarandeerd als ze de wapens neerleggen (...) Maar het regime in Kiev staat dat niet toe", zei Poetin volgens een persbericht van het Kremlin in een telefoongesprek met de voorzitter van de Europese Raad Charles Michel.

Donderdag had het Russische staatshoofd opdracht gegeven het enorme industrieterrein Azovstal, waar zich volgens Moskou 2.000 soldaten bevinden, te belegeren, maar niet aan te vallen.

Het Russische leger heeft gezegd dat het "op elk moment" bereid is om een staakt-het-vuren in acht te nemen in de slag om het staalcomplex Azovstal, het laatste bolwerk van de Oekraïense strijdkrachten in Marioepol, zodat burgers geëvacueerd kunnen worden en strijders zich kunnen overgeven.

"Die humanitaire pauze kan beginnen van zodra de Oekraïense troepen witte vlaggen hijsen in geheel of een deel van Azovstal", aldus het Russische ministerie van Defensie in een persbericht. 

Het ministerie belooft dat geëvacueerde burgers de keuze zullen krijgen om naar Oekraïense of door Rusland gecontroleerde gebieden te gaan en dat de gewonden goed zullen worden verzorgd. "Bussen, auto's en ambulances zijn permanent beschikbaar om mensen te vervoeren."

Het voorstel werd volgens het ministerie ook doorgegeven aan de Oekraïense vicepremier Irina Veresjtsjoek, de Verenigde Naties, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en het Internationaal Comité van het Rode Kruis (ICRC). De boodschap zou ook om de 30 minuten worden uitgezonden "op alle radiokanalen naar de Oekraïense troepen in Azovstal." 

Frankrijk levert antitankraketten van het type Milan en CAESAR-kanonnen aan Oekraïne in de strijd tegen de Russische invasie. Dat bevestigt de Franse president Emmanuel Macron tijdens een interview in Ouest-France dat vrijdag gepubliceerd is.

Tot hiertoe had Frankrijk nooit details gegeven over de soorten wapens die het aan Kiev had geleverd. Er werd enkel gezegd dat het ging om 'honderd miljoen euro aan materiële giften die reeds werden geschonken'. De mededeling van vrijdag volgde met de boodschap dat er nog bijkomend militair materieel zouden worden geleverd.

"We leveren consequent uitrustingen, Milans en CAESARS met verschillende bewapeningen aan boord", bevestigt Macron aan de krant. "Ik denk dat we die weg verder moeten blijven bewandelen, steeds rekening ermee houdend dat we zelf niet in een oorlogstoestand terecht komen. "

Op de vraag van het Franse persbureau AFP hoeveel Milan-raketten en CAESAR-kanonnen werden geleverd, wilde het Elysée niet ingaan 'om geen operationele informatie vrij te geven' die nuttig kan zijn voor het Russische leger. Een veertigtal Oekraïense militairen wordt vanaf zaterdag door het Franse leger opgeleid om de geleverde goederen te leren hanteren, vulde de president aan zonder er dieper op in te gaan.

De Franse grondtroepen beschikken over 76 CAESARS. Dit kanon met een reikwijdte van 40 kilometer werd in het verleden als ingezet in Saoedi-Arabië, Denemarken, Indonesië, Marokko, Tsjechië en Thailand. 

Meerdere NAVO-landen hebben reeds het licht op groen gezet voor de levering van zware wapens, zoals de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Tsjechië en Nederland.

Donderdag kondigden de Verenigde Staten aan dat een bijkomende Amerikaanse hulp van 800 miljoen dollar, waarin ook 72 Howitzer-kanonnen en 144.000 obussen, naar Oekraïne worden gestuurd.

Duitsland op haar beurt heeft zich geëngageerd om de Oost-Europese geallieerde troepen de bevoorraden van wapens van Russische makelij, die ook door Oekraïne wordt gebruikt en de oudere wapens te zullen vervangen door nieuwe.

Eén op de drie Oekraïense gezinnen met minstens een persoon die lijdt aan een chronische aandoening, heeft volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geen toegang tot de nodige zorg en medicatie. Twee maanden na de Russische inval, toont het nieuwe WHO-rapport de vernietigende impact van de oorlog op de Oekraïense gezondheidszorg.

Van de duizend onderzochte huishoudens hebben twee op de vijf gezinnen minstens een gezinslid met een chronische ziekte zoals een hartaandoening, diabetes of kanker. Voor 30 procent van hen is het door de oorlogssituatie moeilijk geworden om aan de nodige zorg te raken. In verschillende Oekraïense gebieden is er namelijk geen gezondheidszorg meer beschikbaar.

"De voorbije weken heeft de WHO met behulp van onze partners 7,5 miljoen mensen kunnen bereiken", zegt Jarno Habicht, WHO-vertegenwoordiger in Oekraïne. "Toch zijn we er nog niet in geslaagd om ook de meest getroffen gebieden in het oosten te helpen, waar het gezondheidssysteem in elkaar is gestuikt."

De WHO verifieerde maar liefst 162 Russische aanvallen op gezondheidsinstellingen. Voor hen wordt het steeds meer een uitdaging om te voorzien in (reguliere) zorg. Bovendien is er nog steeds een risico op besmetting met het coronavirus. Door de oorlog is de Oekraïense vaccinatiecampagne dan ook zwaar verstoord.

De Verenigde Naties hebben het Russische leger beschuldigd van acties die "kunnen neerkomen op oorlogsmisdaden" in Oekraïne sinds de invasie op 24 februari en gezegd dat het humanitair recht "overboord is gegooid".

"In de afgelopen acht weken is het internationaal humanitair recht niet alleen genegeerd, maar gewoon overboord gegooid," zei Michelle Bachelet, de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN,  in een verklaring.

"Russische troepen hebben zonder onderscheid bevolkte gebieden beschoten en gebombardeerd, waarbij burgers zijn gedood en ziekenhuizen, scholen en andere civiele infrastructuur zijn vernietigd. Die acties kunnen allemaal neerkomen op oorlogsmisdaden", zei Ravina Shamdsani tijdens een reguliere VN-briefing in het Zwitserse Genève.

Hoewel Shamdasani niet uitsloot dat de Oekraïense zijde in sommige gevallen ook het humanitair recht had geschonden, "zijn verreweg de meeste van deze schendingen toe te schrijven aan de Russische strijdkrachten", benadrukte ze.

Ze verklaarde ook dat 92,3 procent van de slachtoffers die door het VN-mensenrechtenbureau zijn geregistreerd "toe te schrijven zijn aan de Russische strijdkrachten, evenals de beschuldigingen van moordpartijen en standrechtelijke executies".

VN-mensenrechtenonderzoekers hebben tijdens een missie op 9 april naar Boetsja, een voorstad van Kiev, "het doden van ongeveer vijftig burgers, onder meer door standrechtelijke executie, ter plaatse gedocumenteerd", zei ze ook. 

Moskou ontkent de beschuldigingen.

Bij een bestorming van het omsingelde staalcomplex Azovstal in de Oekraïense stad Marioepol mogen de Russische troepen zich aan zware verliezen verwachten, zo heeft het Britse ministerie van Defensie op gezag van de inlichtingendiensten gezegd.

"Een algehele aanval van Rusland op de grond zou waarschijnlijk  tot veel Russische slachtoffers leiden, en de gevechtsefficiëntie in het algemeen verder doen dalen", zo citeerde de Britse openbare omroep BBC het ministerie. 

De beslissing van de Russische president Vladimir Poetin om de fabriek te blokkeren duidt op de wens om de Oekraïense weerstand in de stad in bedwang te houden en Russische troepen vrij te kunnen maken voor een inzet elders in het oosten van Oekraïne, meent Londen voorts

Het ministerie zegt dat Moskou nog steeds lijdt onder vroegere verliezen in het conflict. Niet meer inzetbaar materieel wordt naar Rusland ter reparatie gebracht.

"Controle over het zuiden van Oekraïne is een andere weg naar Transnistrië, waar ook de Russischsprekende bevolking wordt onderdrukt", zegt generaal-majoor Rustam Minnekayev, plaatsvervangend commandant van het Centrale Militaire District aan TASS. Transnistrië is een langgerekt gebied in Zuidoost-Europa langs de oostelijke oever van de Nistru of Dnjestr. Sinds 1990 ligt hier de Pridnestrovische Moldavische Republiek. Het is een de facto onafhankelijk dwergstaatje, dat slechts erkend wordt door enkele andere beperkt erkende landen.

"Blijkbaar zijn we nu in oorlog met de hele wereld, zoals het was in de Grote Vaderlandse Oorlog. De hele wereld was tegen ons. En nu opnieuw hetzelfde, ze hebben Rusland nooit gemogen", voegde hij eraan toe.

Volgens een intussen weer verdwenen bericht op een pro-Russisch nieuwskanaal zijn er nu al 13.414 Russische soldaten gesneuveld en nog eens 7.000 vermist. De tol is inclusief de 116 doden en meer dan honderd vermisten van het gezonken vlaggenschip Moskva.

Oekraïne opent geen evacuatieroutes voor mensen die naar veiligere plaatsen willen vluchten, vanwege de gevaren op de wegen in het oosten van Oekraïne. Door het offensief van Rusland in de regio is het niet veilig om burgers de wegen te laten gebruiken, stelt de Oekraïense vicepremier Irina Veresjtsjoek.

"Alle mensen die wachten tot ze kunnen vluchten, heb geduld, blijf alsjeblieft", aldus Veresjtsjoek op sociale media, waar ze altijd de evacuatieroutes bekendmaakt.

De burgemeester van Marioepol deed vrijdag een oproep om alle inwoners in zijn stad te evacueren. Vadim Bojtsjenko wil dat de 100.000 overgebleven inwoners van de havenstad zo snel mogelijk veilig kunnen vertrekken.

De afgelopen dagen was er niet vaak de gelegenheid om veilig een conflictgebied te ontvluchten voor mensen in Oost-Oekraïne. Op woensdag werd alleen een humanitaire corridor geopend voor mensen in Marioepol. Donderdag zijn in de zuidoostelijke stad Zaporizja drie bussen met geëvacueerden uit de haven van Marioepol aangekomen, zo heeft het Franse persbureau AFP vastgesteld.

De evacuatieroutes worden afgesproken door Oekraïne en Rusland. De landen beschuldigen elkaar ervan de afspraken niet na te komen, waardoor de routes vaak snel weer dicht moeten.

Het Russische offensief in het oosten van Oekraïne wordt steeds intensiever, zeggen Oekraïense generaals. Rond de steden Roebisjna, Marjinka en Popasna wordt hevig gevochten. Die laatste stad staat al gedeeltelijk onder controle van Russische troepen. De Russen voeren ook veel raketbeschietingen uit.

Volgens de Oekraïense legerleiding is Rusland bezig langs de hele frontlinie in de regio Donbas de strijd op te voeren. Donderdag werd al bekend dat de Russen 42 dorpen in de regio hadden veroverd.

Volgens gouverneur Pavlo Kirilenko van de regio Donetsk heeft al bijna drie kwart van de inwoners dat gebied verlaten, maar vertoeven er nog altijd ongeveer 430.000 mensen.

In Kramatorsk, de na Marioepol zwaarst getroffen stad die nog onder Oekraïense controle staat, zijn er nu nog meer dan 40.000 inwoners van de oorspronkelijke 200.000.

Informatie over het front is niet uit onafhankelijke bron na te trekken.

De Britse inlichtingendiensten zeiden dat het Russische leger ondanks de hergroepering nog veel last heeft van eerdere verliezen die het heeft geleden in de oorlog. Veel materieel wordt teruggestuurd naar Rusland om daar gerepareerd te worden.

AB InBev gaat zijn belang in de Russische joint venture AB InBev Efes verkopen. De Leuvense bierreus voert "actieve gesprekken" met samenwerkingspartner Anadolu Efes, de Turkse brouwer die de meerderheid in handen heeft. AB InBev is het zoveelste grote bedrijf dat zich terugtrekt uit Rusland in navolging van de Russische invasie in Oekraïne.

De Belgisch-Braziliaanse bierreus houdt het niet enkel bij de terugtrekking uit de joint venture. "Het verzoek van AB InBev met betrekking tot de opschorting van de vergunning voor de productie en de verkoop van Bud in Rusland zal eveneens deel uitmaken van een potentiële transactie", klinkt het.

AB InBev zal een waardevermindering van 1,1 miljard dollar (ruim 1 miljard euro) inschrijven in het eerste kwartaal. Het bedrijf had al aangekondigd afstand te doet van alle financiële voordelen uit de activiteiten van de joint venture. 

De brouwer zegt nog het Oekraïense biermerk Chernigivske in verschillende landen gelanceerd te hebben, waaronder België, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk, Nederland, Denemarken, Oostenrijk, Polen, Italië, Colombia en Brazilië. Verdere landen moeten nog volgen.  Alle winsten uit de verkoop van Chernigivske zullen naar humanitaire acties gaan en de brouwer garandeert een bedrag van minstens 5 miljoen dollar (4,6 miljoen euro).

Het bedrijf volgt met de exit het voorbeeld van enkele sectorgenoten die de activiteiten in Rusland stopzetten. Carlsberg had donderdag nog een waardevermindering van 1,4 miljard dollar aangekondigd door de plannen om Rusland te verlaten. Ook Heineken liet al weten de Russische activiteiten te verkopen.

Het Rode Kruis komt met meer financiële hulp voor Oekraïense vluchtelingen in Nederland. Zo krijgen mensen die zijn gevlucht van de hulporganisatie een prepaid betaalkaart om in hun eerste levensbehoeften te kunnen voorzien. De komende maanden moeten zo twee miljoen mensen in Oekraïne en omliggende landen geholpen worden.

Derk Segaar, die bij het Nederlandse Rode Kruis verantwoordelijk is voor de internationale hulpverlening, zegt dat vluchtelingen dankzij de betaalkaart "de regie op hun leven terugkrijgen". Hij noemt het belangrijk om hulpgoederen en voedselpakketten uit te delen in de nasleep van een ramp of conflict, maar prijst tegelijkertijd deze relatief nieuwe vorm van hulp.

"Mensen kunnen zo zelf kiezen wat zij op dat moment nodig hebben", aldus Segaar, die stelt dat Oekraïners het geld bijvoorbeeld kunnen gebruiken om te betalen in de supermarkt. Wat voor bedrag er door de hulporganisatie op de prepaid kaart wordt gestort, is niet duidelijk.

Het Nederlandse Rode Kruis bracht de afgelopen maanden al ruim 1.800 ton aan onder meer voedsel, toiletspullen, dekens, slaapmatten en dekzeilen naar Oekraïne. De hulporganisatie verwacht vanwege de oorlog in het land zeker twee jaar hulp te moeten leveren en stelt dat daar 1,2 miljard euro voor nodig is.

De Oekraïense president Zelensky heeft Rusland ervan beschuldigd een vals referendum te willen houden over onafhankelijkheid in bezette regio's Cherson en Zaporizja, in het zuiden van het land.

In een videoboodschap heeft Zelensky de bewoners van de bezette gebieden gevraagd geen persoonlijke gegevens, zoals paspoortnummers, te verstrekken die de Russische strijdkrachten van hen zouden vragen. "Het is niet om een telling uit te voeren of humanitaire hulp te geven. Het gaat hier om het vervalsen van een zogenaamd referendum op jullie grondgebied", aldus Zelenski, die sprak van een "georganiseerde komedie uit Moskou".

Oekraïne had Rusland begin maart al beschuldigd van pogingen om in Cherson een referendum te organiseren, vergelijkbaar met het referendum dat de Russische annexatie van de Krim bezegeld had en door Kiev en het Westen als illegaal wordt bestempeld. 

In Oost-Oekraïne hebben de pro-Russische separatistische gebieden Donetsk en Loehansk hun onafhankelijkheid uitgeroepen in referenda die door de internationale gemeenschap als ongeldig worden beschouwd. "Er zal geen Volksrepubliek Cherson zijn. Als iemand een nieuwe annexatie wil, zullen er zwaardere sancties tegen Rusland komen", waarschuwde Zelenski. 

Cherson was de eerste grote stad die door de Russen werd ingenomen, sinds de invasie op 24 februari van start ging. Verder naar het noordoosten controleert het Russische leger ook grote gebieden rond de stad Zaporizja, die voorlopig nog wel in Oekraïense handen blijft.