Proces-Sanda Dia: "Dat hele doopritueel was eigenlijk compleet ontspoord", voorzitster doet opmerkelijk voorstel

Alle 18 beklaagden, leden van de vroegere studentenclub Reuzegom, zijn op het proces aanwezig. 11 van hen werden vandaag verhoord. Allemaal kregen ze van de voorzitster eerst de vraag hoe ze naar de feiten kijken, en hoe ze nu in het leven staan. Zowat allemaal antwoordden ze daarop dat de feiten een grote impact op hun leven hadden gehad, maar dat ze zich erdoor proberen te slaan. En dat hun problemen uiteraard niks voorstellen in vergelijking met het leed van de nabestaanden van Sanda Dia. 

Twee van hen boden ook expliciet hun excuses aan. De eerste was penningmeester "Sondage": "Eén beeld blijft terugkomen: de laatste keer toen ik Sanda zag. Ik was bij hem toen hij naar de onderzoekskamer van het ziekenhuis werd gebracht. Eén deur stond open. We zagen Sanda voorbij rijden, helemaal bloot met allemaal dokters rond. Dat was het moment dat de ernst van de situatie echt volledig begon door te dringen. Dat ik de zoon, de vriend en de broer van iemand heb afgenomen, dat ik die mensen leed heb aangedaan: er is heel weinig wat ik daarvoor kan doen, behalve mij daar heel oprecht voor excuseren en mijn verantwoordelijkheid nemen."

Ook "Strontvlieg", die het jaar ervoor gedoopt werd, excuseerde zich bij de familie en vrienden van Sanda Dia: "Een deel van mezelf heeft altijd al geweten dat het niet oké is om op anderen te urineren of te drinken tot je erbij neervalt. Maar je stapt in zo een studentenclub om vrienden te maken, te feesten en alles uit je studentenleven te halen."

Hoe is dit kunnen gebeuren? Waar is het foutgelopen? Op die vragen van de voorzitster gaf preses (clubvoorzitter, red.) "Zaadje" toe dat de studentenclub te veel risico's nam. Volgens hem kwam dat omdat de doop van Reuzegom al jarenlang volgens dezelfde procedure verliep, en niemand zich daar nog vragen bij stelde: "Ik denk persoonlijk als die doop niet had plaatsgevonden, dan was Sanda hier nog altijd geweest. Ik denk dat wij door de jaren heen verblind zijn geworden voor de risico’s die die reeks van gebeurtenissen meedraagt. Nooit hadden we erover nagedacht dat het zulke desastreuze gevolgen had kunnen hebben. Die doop was heilig voor ons, ook al was dat superbelachelijk, maar zo dachten wij gewoon."

Werden er dan echt geen voorzorgsmaatregelen genomen, wilde de voorzitster weten. "Nee, we hebben daar nooit over nagedacht. Een paar mensen dronken wel niet, maar dat was omdat ze achteraf iedereen met de auto moesten terugbrengen, het was geen voorzorgsmaatregel voor als er iets zou gebeuren."

Ook schachtentemmer "Janker" verwees naar het belang van de traditie: "De jaren ervoor was de doop telkens goed afgelopen. Ik denk dat de nuchtere blik ontbrak om daar eens goed naar te kijken. Zoals met die vissaus... Ik heb die zelf ook gedronken, dat hoorde erbij. We hebben nooit vermoed dat die zulke schade zou kunnen toebrengen."

"Die doop was eigenlijk compleet ontspoord", zegt "Remorke", die het jaar voor Sanda Dia gedoopt werd. "Als ik er nu op terugkijk, is het duidelijk dat het allemaal zo extreem ontspoord is. Maar op het ogenblik zelf ga je daar in mee en lijkt het normaal. Je stelt je daar niet veel vragen bij. Terwijl nu, achteraf gezien, is dat ongehoord."

Oud-schachtentemmer "Placebo" plaatst de gebeurtenissen in de hele context van het studentenleven: "Je komt als achttienjarige aan in Leuven en een wereld gaat open. En geleidelijk ga je je normen verleggen. Ik denk niet dat dat uniek is aan Reuzegom." "Placebo" beschrijft hoe hij emmers water goot over Sanda en zijn twee medestudenten: "Dat was niet echt als begroeting, ik denk niet dat iemand er zin in heeft om een emmer water uit te gieten over iemand die in een put met koud water staat." "Waarom deed u het dan toch, als u er geen zin in had?" wilde de voorzitster weten. "Om iedereen de zelfde doop te geven. Dat is een traditie, je moet afzien tijdens de doop."

Achteraf bleek ook dat de andere twee studenten af en toe valsgespeeld hadden, door bepaalde dingen niet in te slikken of stiekem weer uit te spuwen. "Eigenlijk is het principe: je kunt beter bedriegen en je plan trekken? Iemand die heel eerlijk is en de doop te serieus neemt, is de pechvogel?" concludeerde de voorzitster. "Ik denk dat het wel aangemoedigd werd om wat te durven", gaf de preses haar gelijk.

De aanklager wilde van "Janker" weten hoe het zat met de toespraak die hij gaf als nieuwbakken schachtentemmer, waarin hij voorspelde dat het een "gestoord bruut" jaar zou worden: "Ik heb die speech geschreven toen ik twee weken volwaardig lid was. Normaal is het altijd een tweedejaars lid dat schachtentemmer wordt, maar door omstandigheden werd ik het, als eerstejaars. Ik had dus nog geen enkel idee wat dat inhield." Dat er in de eerste versie van de speech verwijzingen naar Hitler en andere racistische opmerkingen stonden, verklaart hij als volgt: "Er is mij gezegd om die speech wat ludiek te maken en te verwijzen naar historische voorbeelden. Maar toen ik dat toonde, zei men mij dat het de slechtste speech was die ooit was geschreven. Daarom heb ik hem herwerkt. Op dat ogenblik was er ook van Sanda nog geen sprake als kandidaat-lid."

Volgens "Janker" stelt de titel van schachtentemmer ook niet veel voor: "Het betekende gewoon dat ik alles met de schachten moest doen wat iemand anders niet wilde doen. Toen ik zei dat het niet goed ging met Sanda, werd ik eigenlijk niet serieus genomen door de anderen, omdat ik nog eerstejaars was. Die titel betekende niet dat ik beslissingsmacht had. Beslissingsmacht hing veel meer af van anciënniteit en ervaring."

"Janker" sprak zijn clubgenoot "Ketter" aan, die geneeskunde studeerde. "Ketter" was pas later op het terrein aangekomen. "Ik zag dat er iets met hem scheelde, en vroeg om hem naar het kampvuur te brengen. Ik sprak hem aan, maar hij antwoordde onverstaanbaar. Toen vroeg ik om hem naar het ziekenhuis te brengen. Ik zag dat het niet goed was, maar had niet door dat het zo ernstig was. Het heeft misschien een kwartier geduurd om de anderen te overtuigen dat hij naar het ziekenhuis moest."

Volgens "Placebo" is het altijd mogelijk om te vragen om met de doop te stoppen: "Ik heb dat zelf ook gedaan, tijdens mijn eigen doop, omdat ik het moeilijk had dat er op mij geürineerd werd. Maar mijn dooppeter heeft me toen apart genomen en op mij ingepraat, om te zeggen dat ik moest volhouden en moest denken aan de beloning die er op mij wachtte. Niemand zal zeggen dat je niet mag stoppen met de doop, maar men zal je proberen te overtuigen om door te zetten, zodat je bij de club kunt horen."

"Igean", die het jaar voor Sanda Dia werd gedoopt, zegt dat de 'visproef' bij hem wel goed lukte: "Ik slikte dat visje in, ik nam twee, drie slokken vissaus, en die vis kwam er weer uit. Bij Sanda lukte het helemaal niet. Hij bleef maar drinken van die vissaus. Achteraf is de link met zijn overlijden wel duidelijk geworden." 

"Ik krijg nog altijd braakneigingen als ik aan die visproef denk", vertelt "Paterberg", die ook het jaar daarvoor gedoopt werd. "Daarom ben ik toen ook apart gaan staan. Maar het is traditie." Paterberg kreeg ook vragen over de professor geneeskunde, die de Reuzegommers op straat aansprak over de toestand van Sanda. Een student zou haar hebben geantwoord dat hij geneeskunde studeerde en dat alles in orde was. "Ik weet niet wie dat was. Ik weet alleen dat iemand heeft gezegd dat hij studenten geneeskunde kende."

Dia's dooppeter "Wally" zegt dat er bij zijn doop, een jaar eerder, geen grote bidon vissaus was gekocht, maar wel kleinere flessen. Als peter probeerde hij wat toezicht te houden op Sanda Dia - al herinnerde hij zich niet precies hoe de visproef verlopen was, want toen was hij even wat verderop gaan staan. "Ik kon me niet voorstellen hoe het kwam dat Sanda zo snel achteruit ging. Er was die dag geen alcohol gedronken, dus hoe kon dat? Maar uit de reacties kon ik afleiden dat men het wel normaal vond dat iemand buiten westen raakte."

Net voor de voorzitster de zitting sloot, kwam ze nog met een opmerkelijk voorstel: "Als ik het dossier lees en iedereen bezig hoor, vraag ik me af of we het niet over een andere kwalificatie moeten hebben". De eerste twee misdrijven waarvoor de Reuzegommers terechtstaan, zijn "toedienen van stoffen met de dood tot gevolg" (voor Sanda Dia) en "toedienen van stoffen met arbeidsongeschiktheid tot gevolg" (voor de twee studenten die samen met hem gedoopt werden). De voorzitster vraagt aan alle partijen om dit weekend eens na te denken of die niet kunnen worden veranderd in "opzettelijke slagen en verwondingen met de dood/arbeidsongeschiktheid tot gevolg." 

Waar gaat dat over? Sanda Dia is, zoals hierboven geschreven, gestorven omdat hij grote hoeveelheden vissaus heeft gedronken tijdens zijn doop. Daarom staan de Reuzegommers terecht voor "toedienen van stoffen". Maar volgens de voorzitter zou het om meer dan dat kunnen gaan. Niet alleen de vissaus dus, maar "ook om het gooien van emmers koud water, het in een beek laten zwemmen bij koude winterse temperaturen, voor hen water en voedsel te onthouden na overmatig alcoholgebruik, door hen vissaus en vieze zoute bereidingen toe te dienen om hen te laten braken."

Welk verschil maakt dat? Op "slagen en verwondingen" staat een lagere maximumstraf: 5 jaar in plaats van 15 jaar gevangenis. Anderzijds is de kans klein dat de aanklager 15 jaar effectief zou hebben gevraagd voor een van de Reuzegommers. Daarnaast maakt die omschrijving het misschien makkelijker om voor meer Reuzegommers te bewijzen dat ze bij Sanda Dia's dood betrokken waren: niet alleen degenen die hem de vissaus lieten drinken, maar iedereen die bij de doop betrokken was. 

De aanklagers en de advocaten krijgen nu een weekend om over dat voorstel na te denken. Maar ook als ze er niet akkoord mee gaan, kan de rechtbank in haar vonnis nog beslissen om de Reuzegommers toch te veroordelen voor "slagen en verwondingen" en niet voor "toedienen van stoffen".

Het verhoor van de Reuzegommers begon pas na 11 uur, omdat er eerst een debat was over de openbaarheid van de zitting. De meeste advocaten hadden problemen met beelden die sinds gisteren te zien zijn op VTM en hln.be, waarin Sanda Dia te zien was in zijn laatste uren. Volgens hun advocaat Sven Mary waren die beelden erg hard voor de familie van Sanda Dia: "Uiteindelijk zijn de mensen achter mij de grootste slachtoffers. Er is voor deze beelden geen toestemming gegeven, noch door de advocaten, noch door de nabestaanden. Er zijn diverse persen en diverse journalisten die moeten oordelen wat kwalitatief en wat sensationeel is. Feit is dat er ook iemand dit stuk aan de pers heeft gegeven. Ik hoop dat daar een grondig onderzoek naar komt. Ik ben verbolgen in naam van mijn cliënt."

Uiteindelijk besliste de rechtbank dat het proces gewoon openbaar kon doorgaan, dus niet achter gesloten deuren.