Frankrijkkenner Tinneke Beeckman: ‘Ik vermoed dat de situatie in Oekraïne een enorm effect op de stembusgang had’
Emmanuel Macron volgt zichzelf op als president van Frankrijk. Filosofe en Frankrijkkenner Tinneke Beeckman analyseert de verkiezingen waarbij de traditionele partijen ten onder gingen. ‘Steeds meer mensen hebben het gevoel dat wie verandering belooft, niets verandert.’
Na een nipte race haalde Macron het uiteindelijk met – volgens de eerste officiële exitpolls – 58 procent van de stemmen. Waarmee maakte hij uiteindelijk het verschil?
“Ik vermoed dat de situatie in Oekraïne een enorm effect op de stembusgang had. In Frankrijk heerst al langer weerstand tegen de globalisering en tegen Europa, maar het geweld van Rusland bracht daar enigszins verandering in. Macron kon zich profileren als een sterke Europese leider en het werd duidelijk dat soevereine staten het moeilijk krijgen tijdens een oorlog. Bovendien stond de radicaal-rechtse Marine Le Pen erg kritiekloos tegenover Poetin. Dat kwam haar duur te staan. Zeker omdat de NAVO en Europa nu bescherming bieden tegen het Russische geweld.”
Door de geringe opkomst koos uiteindelijk slechts een kwart van de stemgerechtigden voor Macron. Welke impact heeft dat op zijn mandaat?
“Heel veel mensen stemden niet vanuit een overtuiging voor een politiek project, maar uit afkeer tegenover een van de kandidaten. Het probleem daarbij is dat je als overwinnaar een bijzonder zwak mandaat hebt om je ideeën uit te voeren. Ik denk dan ook dat Macron tijdens een mogelijk tweede ambtstermijn erg veel tegenstand zal krijgen.
“Het minste wat hij kan doen, is rekening houden met de mensen die hem te hulp zijn geschoten. Door bijvoorbeeld meer in te zetten op het platteland en door te luisteren naar de jonge kiezers van de uiterst linkse kandidaat Jean-Luc Mélenchon. In de eerste ronde was hij de enige kandidaat met een ecologisch programma, terwijl dat wel een fundamenteel issue is. Het wordt ook belangrijk om weer meer oog te hebben voor mensen die uit de boot vallen. Op het vlak van werkloosheid heeft Macrons beleid het mensen die het al moeilijk hadden bijvoorbeeld nog moeilijker gemaakt.”
De traditionele partijen slagen er evenmin in om kiezers aan te spreken. Zijn extremistische stemmen nu definitief salonfähig?
“De herverkaveling van het politieke landschap werd bij deze verkiezingen alleszins bevestigd. Met het oog op de volgende verkiezingen in 2027 roept dat vragen op, zeker omdat Macrons partij heel sterk aan zijn persoonlijkheid gelinkt is. Hij kan geen derde ambtstermijn winnen en daardoor blijft de vraag wie die leegte zal opvullen. Macron beloofde enkele jaren geleden om op een andere manier aan politiek te doen en trok daarom een heleboel nieuwe gezichten de politiek in. Alleen blijkt nu dat een heel deel van de verkozenen van zijn partij zich niet opnieuw opgeeft als kandidaat.
“Macron ziet zichzelf als Jupiter en de macht van het parlement is beperkt, wat voor frustraties zorgt. Dat hij niets met de resultaten van zijn burgerpanels deed, zorgde voor een toenemend cynisme bij de bevolking. Steeds meer mensen hebben het gevoel dat de presidenten variaties op eenzelfde thema brengen en dat wie verandering belooft, niets verandert. Echte breuklijnen over kwesties als globalisering, liberalisme en ecologie waren er amper.”
Le Pen grijpt nu voor de tweede keer naast een overwinning. Wat betekent dat voor het Rassemblement National en voor haar politieke toekomst?
“Ze was bij deze verkiezingen duidelijk beter voorbereid op de debatten, maar het lijkt me duidelijk dat ze de kwaliteiten mist om president te zijn. Ze is een deel van de steun van haar partijgenoten kwijtgespeeld en ook kiezers geloven niet unaniem in haar. Het feit dat Éric Zemmour een poging deed om haar op rechts in te halen, heeft te maken met het feit dat er ook een groeiende afkeer tegenover haar persoonlijkheid is. Ik geloof dat ze nog meer radicale stemmen als tegenstanders krijgt, al kan ik niet uitsluiten dat ze ooit alsnog wint. Ik ben filosoof en geen profeet.”
