Nog eens vijf jaar Emmanuel Macron in het Elysée: hier staat hij voor als president
De Franse president Emmanuel Macron mag zich opmaken voor een tweede ambtstermijn in het Elysée. Terwijl hij vijf jaar geleden werd onthaald als de belichaming van de vernieuwing, is hij nu een vaste waarde op het wereldtoneel. In eigen land heeft hij aanhangers, maar ook felle tegenstanders. Wat waren de opvallendste momenten van zijn afgelopen ambtstermijn, en waar liggen de uitdagingen voor de komende vijf jaar?
"Historisch", zo klinkt het wanneer Emmanuel Macron op 7 mei 2017 wordt verkozen tot president van de Franse Republiek. Hij verslaat Marine Le Pen van het extreemrechtse Front National met duidelijke cijfers: 66 versus 33 procent. Vijf jaar later is zijn uitdager heel wat dichter opgeschoven, maar met zo'n 58 procent van de stemmen is Emmanuel Macron klaar voor een tweede ambtstermijn in het Elysée.
Macron, in 1977 geboren in de Noord-Franse stad Amiens, is 39 jaar op het moment dat hij in 2017 het Franse politieke landschap op zijn kop zet. Hij heeft dan nauwelijks een politiek verleden, al heeft hij voordien een indrukwekkend parcours gelopen. Macron heeft naam en fortuin gemaakt in de financiële wereld bij de zakenbank Rothshild. In 2014 is hij door de toenmalige socialistische president François Hollande de politiek binnengehaald. Macron wordt onmiddellijk gebombardeerd tot minister van Economie, maar neemt uiteindelijk ontslag om zich te concentreren op een eigen nieuwe beweging, En Marche (intussen: La République En Marche). Die moet de traditionele links-rechtsbreuklijnen overstijgen.
Meteen na zijn verkiezingsoverwinning loopt Macron opvallend in de kijker. Letterlijk, want tijdens zijn plechtige mars langs het Louvre, solo op de tonen van de Europese hymne, wordt hij minutenlang onafgebroken belicht door één enkele schijnwerper.
Een kordate leider met een missie, dat is het beeld dat hij zo wil scheppen. Maar meteen is ook het beeld geboren van een toch wel erg ijdel staatshoofd. "Koning Emmanuel I", volgens critici. Het is een bijnaam die hem zal blijven achtervolgen. Veel Fransen zien Macron als autoritair en hautain.
Naast Macron als president krijgt Frankrijk in 2017 ook een nieuwe "Première Dame". Dat is de 24 jaar oudere Brigitte Trogneux, met wie Macron sinds 2007 getrouwd is. Hij heeft haar op zijn 16e leren kennen op school, zij was zijn lerares. Nu is ze "zijn beste raadgever en enige vertrouweling".
1. Tussen de wereldleiders
De kersverse Franse president maakt onmiddellijk werk van zijn entree op het politieke wereldtoneel. Op 15 mei 2017, zijn eerste officiële werkdag, bezoekt hij de Duitse bondskanselier Angela Merkel in Berlijn.
Macron en Merkel willen beiden opnieuw een stevige Duitse-Franse as smeden als basis voor een hechtere Europese Unie na de brexit. Ze zullen jarenlang een Europese tandem vormen.
In de daaropvolgende weken ontmoet Macron ook andere wereldleiders. Opmerkelijk is vooral zijn onderonsje met Donald Trump, die enkele maanden voordien de eed heeft afgelegd als president van de Verenigde Staten. Trump heeft van een bijzonder stevige handdruk een handelsmerk gemaakt, maar Macron verrast door die te beantwoorden met een nog krachtigere greep.
Hij maakt ook kennis met de Russische president Vladimir Poetin. Ook die treedt hij met opvallend veel zelfvertrouwen tegemoet, in een luisterrijk kader, het paleis van Versailles.
2. Volkswoede van de gele hesjes
In eigen land krijgt Macron vrij snel tegenkanting. Zijn hele presidentschap is gebaseerd op het hervormen van Frankrijk: een "modernisering" van de economie, minder regels, meer ruimte voor de bedrijven. Maar zijn klassiek liberale visie en de aangekondigde hervormingen stuiten op protest.
Macron wordt niet alleen geconfronteerd met klassieke betogingen, maar ook met een bredere volkswoede. Maandenlang komen de gilets jaunes, de gele hesjes, op straat. Eerst bezetten ze rotondes op het Franse platteland (aanvankelijk uit onvrede over stijgende brandstofprijzen), later rukken ze op naar de Parijse boulevards.
In een poging het protest te bedaren houdt Macron het been niet langer stijf. In een toespraak richt hij zich tot de natie, de gele hesjes in het bijzonder, en belooft hij onder meer het minimumloon op te trekken.
Het neemt niet weg dat de gele hesjes ook het volgende jaar nog wekelijks onrust zaaien in Parijs. Vaak komt het tot geweld, met al even hardhandig politie-optreden tot gevolg.
3. In oorlog met het coronavirus
Het protest van de gele hesjes komt tot stilstand tijdens de harde lockdown waarmee ook de Franse president de coronapandemie wil beheersen.
"Nous sommes en guerre (we zijn in oorlog)", zo begint hij de toespraak waarin hij de lockdown in Frankrijk aankondigt.
De Franse aanpak van de coronapandemie verschilt niet erg van die in de meeste andere Europese landen, maar Macron treedt wel opvallend kordaat op tegen vaccinweigeraars. "Je vais les emmerder", zegt hij wanneer hij de invoerig van de vaccinatiepas voorstelt, wat zoveel wil zeggen als "ik ga ze het leven zuur maken".
4. Terroristisch geweld
"Het is niet vaak gebeurd dat Frankrijk aan zo'n opeenstapeling van crises is blootgesteld als nu", zegt Macron op het moment dat hij zijn kandidatuur voor een tweede ambtstermijn voorstelt. "De voorbije jaren kregen we te maken met terrorisme, een pandemie en een oorlog in Europa".
Terwijl het presidentschap van zijn voorganger François Hollande erg wordt getekend door bloedige islamistische aanslagen, blijft Frankrijk ook onder Macron niet gespaard van terroristisch geweld. In 2020 wordt de geschiedenisleraar Samuel Paty onthoofd door een 18-jarige Tsjetsjeen, nadat hij Mohammed-cartoons heeft laten zien in de les.
Tijdens de afscheidsplechtigheid houdt de president een speech waarin hij de nadruk legt op de Franse waarden vrijheid, gelijkheid en broederschap.
5. Vooraan op het diplomatieke toneel tijdens de oorlog
De laatste maanden van de eerste ambtstermijn van Macron worden getekend door de Russische invasie in Oekraïne. In de aanloop naar de oorlog speelt de Franse president een prominente rol op het diplomatieke toneel.
Hij is de eerste westerse leider die in Moskou in gesprek gaat met de Russische president Vladimir Poetin, aan de beruchte lange tafel.
Zijn houding komt niet uit het niets. Macron heeft er ook de voorbije jaren altijd op gehamerd dat Europa een eigen koers moet varen, economisch én militair. Hij pleit voor een Europees leger.
Luttele weken voor de Franse presidentsverkiezingen concentreert Macron zich op zijn drukke diplomatieke agenda. Campagne voeren komt er bijna niet aan te pas. Het lijkt hem aanvankelijk geen windeieren te leggen: zijn populariteit neemt toe, en in de opiniepeilingen ligt hij ver voor op zijn concurrenten.
Maar zijn concurrenten, Marine Le Pen op kop, benen hem nog wel bij. Le Pen focust resoluut op koopkracht en de stijgende levensduurte. Een bekommernis die bij veel Fransen (zie de gele hesjes) al veel langer leeft, en die Macron opnieuw over het hoofd lijkt te zien. De president krijgt al veel langer het verwijt de "président des riches" te zijn, die niet weet wat er leeft bij de gewone man en vrouw.
Het wordt een uitdaging voor Macron om de komende vijf jaar de kloof tussen stad en platteland, tussen hoog- en laagopgeleid, tussen haves en have-nots niet nog groter te maken, en om de groei van populisme en extreem-rechts te stoppen. Macron heeft in 2017 al beloofd om een verdeeld Frankrijk te verzoenen. Vijf jaar later is dat een belofte die hij alleen maar moet herhalen.