De Europese Unie op twee snelheden wordt een kwestie van west tegen oost

De leiders van de vier grootste economieën van de Europese Unie geven aan te pleiten voor een Europese Unie waarin niet elk land aan alles moet meewerken. Oost-Europa vreest in zo’n scenario achter te blijven.

Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker stelde maandag vijf opties voor voor de toekomst van de Europese Unie. Doorgaan op hetzelfde elan is daar een van, net als meer doen, maar dan op een aantal kerndomeinen en veel meer samen doen. Er was veel aandacht voor de mogelijkheid om de Europese Unie te beperken tot de interne markt. ‘Historisch’, noemde N-VA’er en lid van het Europees Parlement Sander Loones het in De Morgen.

Steeds meer landen lijken te willen kiezen voor het resterende scenario, waarin de landen die intenser samenwerken, dat kunnen doen zonder dat alle 28, binnenkort 27 lidstaten, daarin moeten meegaan.

Dat komt neer op een multi-speed Europa, een idee waar ook België, Nederland, Frankrijk en Luxemburg achter staan, net als de Duitse bondskanselier Angela Merkel. ‘We moeten de moed hebben om sommige landen voorop te laten gaan. Anders komen we vast te zitten’, zei Merkel volgens persbureau Reuters in een gezamenlijke persconferentie met de Franse president François Hollande, de Spaanse premier Mariano Rajoy en de Italiaanse eerste minister Paolo Gentiloni. ‘En als Europa niet verder evolueert’, vervolgde Merkel, ‘dan zal dit vredeswerk sneller in gevaar komen dan je zou denken.’

‘Eenheid staat niet gelijk aan uniformiteit’, vulde Hollande aan. Hij pleitte ervoor om lidstaten in kleinere groepjes voorop te laten gaan op het gebied van defensie, sociaal beleid en het uitdiepen van de economische en monetaire unie.

Nationale parlementen

Terwijl West-Europa – naast de vier grote landen en België pleiten ook Luxemburg en Nederland voor het scenario met meerdere snelheden – zich op één lijn zet, klinkt er in Centraal- en Oost-Europa een heel ander geluid.

Polen, Tsjechie, Hongarije en Slovakije, die samen de Visegradgroep vormen, lieten deze week in een gezamenlijk statement weten dat ze vrezen dat de hervorming van de EU zal lijden tot ‘barsten’ in de Unie. ‘Elke vorm van Europese samenwerking moet voor elke lidstaat openstaan en moet ten allen prijze een desintegratie van de eenheidsmarkt vermijden. Tegelijk vragen de vier landen meer inbreng voor de nationale parlement om ‘de legitimiteit van het beslissingsproces in de EU te stimuleren.’

Joint Statement of the Heads of Governments of the #V4 Countries “Strong Europe – Union of Action and Trust”. Input to Rome Declaration 2017 pic.twitter.com/OJbSMuGBAS

— Polish PM Office (@PremierRP_en) 2 maart 2017

Volgens The Guardian zei Jaroslaw Kaczyński, het hoofd van de Poolse regeringspartij PiS, dat alle stappen naar een multi-speed Unie ertoe leiden dat het Europese blok uit elkaar zal vallen.

Ook de Finse premier Juha Sipila zit niet op een multi-speed Europa te wachten. ‘De hoofdlijn is dat we allemaal samen vooruit moeten… eenheid is nu belangrijk en alle lidstaten moeten zoveel mogelijk in toekomstige beslissingen participeren’, zei Sipila volgens Reuters.

De hervorming van de Europese Unie wordt het hete hangijzer op de Europese top van 25 maart in Rome. Daar wordt de zestigste verjaardag gevierd van het stichtingsverdrag van de Europese Unie, dat in 1967 in de Italiaanse hoofdstad werd ondertekend.