Leterme over de val van zijn regering: "Ik heb een politieke fout gemaakt"

"Deze aflevering is niet voor gevoelige kijkers", zegt de auteur van de reeks Marc Van de Looverbosch. "Het is hard, cynisch en vooral: we krijgen daar iets wat ik zelden heb meegemaakt in de Wetstraat. De clash tussen de drie machten van het land: uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht. We zien hoe de hoogste magistraat van het land lijnrecht komt te staan tegenover de hoogste gezagsdrager van het land: de premier. En die premier die gaat daar aan ten onder.”

Yves Leterme kijkt daar met enige verbittering op terug, maar hij ziet ook in dat er fouten zijn gemaakt. Het gebeurt allemaal in de nasleep van de grote bankencrisis, najaar 2008, waar onder andere de regering de Fortis-bank moet redden en uiteindelijk verkoopt aan de Franse bank BNP Paribas. De zaak komt voor het gerecht en het hof van beroep schort de verkoop op.

Er duiken een aantal verdachtmakingen op, suggesties dat er ongeoorloofde contacten zouden zijn geweest tussen de kabinetten van toenmalig minister van Justitie Jo Vandeurzen en de premier. Op een zeker ogenblik heeft Leterme genoeg van al die insinuaties en hij leest een brief voor in het parlement, maar dat breekt hem zeer zuur op. Je hoort aan de reacties van alle fracties in de Kamer dat dat niet gesmaakt wordt.

“Ik heb daar een politieke fout gemaakt, geen menselijke", getuigt Leterme. "Ik moest het niet over mij laten komen, die verdachtmaking dat ik mij ingemengd zou hebben in de rechtsgang. De politieke fout die ik heb gemaakt is dat - zoals dat in andere landen zou kunnen - je in het parlement verduidelijking brengt en dat je daarmee effectief de zaak in het reine kan trekken. Dat is een inschattingsfout geweest.”

"Het was toen een circus. We hebben live op televisie de val van de regering mogen meemaken", zegt Van De Looverbosch. De hoogste magistraat van het land, Ghislain Londers (de eerste voorzitter van het Hof van Cassatie) onderzoekt de zaak en komt af met een brief waarin hij zegt dat hij aanwijzingen heeft dat er wel degelijk pogingen zijn geweest vanuit het kabinet van Justitie en dat van de premier om de rechtsgang te beïnvloeden. Dat kost natuurlijk het hoofd van Jo Vandeurzen. "Hij vertelt nu voor het eerst voor de camera wat het voor hem betekend heeft. Die man was daar gewoon kapot van. Met het ontslag van Vandeurzen valt – het is een dominospelletje – de hele regering”, zegt Van de Looverbosch.

Ghislain Londers wilde niet meewerken aan deze reeks. "We hebben daarom aan andere hoge magistraten gevraagd wat zij ervan vonden. Zo zijn we terechtgekomen bij het toenmalige college van Procureurs-Generaal", zegt Van de Looverbosch.

Yves Liégois was toen procureur-generaal en die spreekt toch wel een zeer vernietigend oordeel uit: “Er zijn twee ministers waar we over moeten spreken, die eigenlijk in ere moeten worden hersteld", zegt Liégois. "Geen van beiden – als ik de documenten lees – komt in aanmerking om te zeggen dat zij nu werkelijk de scheiding van de machten hebben geschonden. Geen van beiden."

“Je hoort hier Liégois zeggen dat Londers eigenlijk zijn boekje te buiten is gegaan en dat de regering toen onterecht ten val is gebracht. Je ziet dat op dit ogenblik veel politici vaak last hebben met rechters die uitspraken doen waarvan men vindt – ik zeg maar iets – dat ze wereldvreemd zijn", zegt Van de Looverbosch.

Kijk naar Frankrijk met Fillon en Trump in de VS. Je ziet dat dat oude principe van Montesquieu, de scheiding der machten, eigenlijk een heel dunne lijn is. "Op een bepaald ogenblik kunnen politici vinden dat de rechtspraak politiek zou gekleurd zijn en in hun nadeel gebeurt. En omgekeerd zie je dus ook dat hier en daar rechters een politiek standpunt durven innemen of zoals in België gebeurd is de val van een regering kunnen veroorzaken. Je ziet dat wankele evenwicht tussen de politiek aan de ene kant en de onafhankelijke rechtspraak aan andere kant. Het is en het blijft een zeer dunne en gevaarlijke lijn", aldus Van de Looverbosch.

Aflevering 5 van "Wissel van de macht: De val van Leterme", vanavond om 21.15 uur op Canvas.