Getuigen vertellen over horror in Russische filtratiekampen voor Oekraïense vluchtelingen: “Bij minste twijfel namen ze je mee naar de kelder”

Oleksandr en Olena waren net van hun huis naar een evacuatiepunt gestapt, toen ze door Russische soldaten naar een zogenaamd ‘filtratiekamp’ voor vluchtelingen gedreven werden in een voormalige school in Nikolske, een dorp ten noordwesten van Marioepol.

Die filtratiekampen bevinden zich allemaal net buiten de stad en worden door de Russen gebruikt om burgers onder te brengen in afwachting van hun evacuatie. Oekraïne vergelijkt ze met de kampen die de Russen opzetten tijdens de oorlog in Tsjetsjenië. Duizenden inwoners werden daar toen hardhandig ondervraagd en verdwenen er spoorloos. De toestand vandaag zou niet veel beter zijn, zo klinkt het.

Oleksandr en Olena vertellen hoe bij hun aankomst in het kamp hun vingerafdrukken genomen werden. Ze werden ook van alle kanten gefotografeerd en urenlang ondervraagd door Russische officieren. “Het was een beetje als in een gevangenis”, getuigen ze vanuit de westelijke stad Lviv, waar ze zich nu bevinden.

Omdat ze vreesden dat de Russen hun smartphones zouden controleren, wisten ze alle materiaal dat zou wijzen op hun sympathie voor de Oekraïense zaak. Onder meer foto’s van hun dochter voor een Oekraïense vlag. Hun ongerustheid bleek terecht. Tijdens het onderzoek werden hun foto’s, oproepen en contactnummers gecheckt op banden met Oekraïense politici, militairen of journalisten.

Wie ervan verdacht werd een “Oekraïense nazi” te zijn, werd naar Donetsk gebracht voor verder onderzoek of om uitgeschakeld te worden, volgens Oleksandr. “Het was erg gevaarlijk. Bij de minste twijfel of weerstand namen ze je mee naar de kelder voor ondervragen en foltering. Iedereen was bang om naar Donetsk te moeten.”

Het koppel had geluk en werd op een lijst gezet voor evacuatie. In afwachting werden Oleksandr en Olena opgesloten. Maar ook dat bleek een beproeving. “Oudere mensen sliepen in de gang zonder matras of dekens”, aldus Olena. “Er was maar één toilet en één wastafel voor duizenden mensen. Het duurde niet lang of er brak dysenterie uit (een hevige vorm van bloederige diarree, red.). De tweede dag was de zeep op. Korte tijd later ook het toiletpapier en het maandverband. Je kon je er niet wassen. Het stonk er enorm. Je kan je niet voorstellen hoe vreselijk de leefomstandigheden er waren.”

Oleksandr en Olena kregen te horen dat ze weg zouden kunnen met de 148ste evacuatiebus. Maar een week later bleken er nog maar twintig vertrokken te zijn. Voor wie richting Rusland wilde, ging het veel vlotter. Russische militairen probeerden het koppel zelfs te verplichten om op een bus richting het oosten te stappen. 

Uiteindelijk raakten ze weg door zelf een chauffeur in te huren, ondanks de vrees dat het om een Russische collaborateur zou kunnen gaan. “We hadden geen keuze”, klinkt het bij Olena. “Het was dat risico nemen of onder dwang naar Rusland gedeporteerd worden.”

Hun chauffeur slaagde er echter in om hen naar de stad Berdjansk te brengen, over zandwegen, door velden en achter controleposten om. Daar vonden ze na drie dagen een andere chauffeur die hen naar een gebied bracht dat gecontroleerd werd door Oekraïne: Zaporizja. Van daaruit namen ze de nachttrein naar Lviv.

Hun verhaal wordt bevestigd door Evgeniy en zijn vrouw Valentyna. Ook zij slaagden erin om Marioepol te ontvluchten en in Lviv te geraken. Volgens hen zijn de filtratiekampen “echte getto's”. 

“De Russen delen mensen op in groepen”, klinkt het. “Voor wie verdacht wordt van banden met het Oekraïense leger, de Oekraïense politiek of journalisten, is het erg gevaarlijk. Zij worden in Donetsk in de gevangenis gestopt en gefolterd. Sommigen krijgen te horen dat ze naar door Oekraïne gecontroleerd gebied gaan, om even later te merken dat hun evacuatiebus richting Rusland rijdt. Ook wij konden uit de hel ontsnappen dankzij een chauffeur die we zelf inhuurden. Ongelofelijk dat we het overleefd hebben.”

Hoewel getuigen elkaars relaas lijken te bevestigen, is er op dit moment wel geen enkele manier om hun verhalen op een onafhankelijke manier te controleren. 

Herbekijk ook: Gevlucht gezin getuigt over situatie in Marioepol

LEES OOK:

Gered op z’n Russisch: burgers uit Marioepol teruggevonden op 10.000 kilometer van huis (+)

Herbekijk ook: