Angst voor Rusland neemt toe in Moldavië: explosies gemeld in Transnistrië

Wat is er aan de hand?

Het is niet helemaal duidelijk wat Rustam Minnekayev, een belangrijke Russische legerbevelhebber, vorige week bedoelde. Gaan de Russen nu ook Moldavië aanvallen? Willen ze zo dicht mogelijk in de buurt komen? Of is het gewoon een nieuw dreigement om de druk op de ketel te houden? Minnekayev zei in elk geval dat het doel van de tweede fase van de oorlog niet alleen de oostelijke Donbas-regio is, maar ook de hele zuidkant van Oekraïne.

“En controle over het zuiden van Oekraïne is een andere weg naar Transnistrië, waar er ook bewijzen zijn van onderdrukking van de Russischsprekende bevolking.” Het Moldavische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de Russische ambassadeur onmiddellijk op het matje geroepen om zijn ‘grote zorg’ te uiten. 

De uitspraken werden gevolgd door verschillende explosies in Transnistrië, een separatistische regio in het land. Gisteren werd het ministerie van Staatsveiligheid in hoofdstad Tiraspol getroffen door granaten, vandaag velden ontploffingen twee grote zendmasten die Russische radiostations tot in Transnistrië brachten. Wie er achter de explosies zit en of het niet om Russische zogenaamde valse vlag-operaties gaat, is hoogst onduidelijk. Wel komt de Moldavische veiligheidsraad vanmiddag in spoed bij elkaar.

Waar liggen deze regio’s?

Voor wie niet helemaal scherp heeft waar Moldavië en Transnistrië precies liggen: Moldavië grenst aan het zuidwesten van Oekraïne, met aan de andere kant Roemenië. Het is ongeveer zo groot als België en telt 3,5 miljoen inwoners. Net als bij zoveel landen in die regio is de recente geschiedenis erg ingewikkeld.

Het Moldavië zoals dat nu bestaat, is tijdens de Tweede Wereldoorlog in elkaar geknutseld door de Sovjets. Die voegden een deel van de regio Bessarabië samen met Transnistrië, dat tot dan toe als autonoom gebied deel uitmaakte van Oekraïne. Daaruit ontstond wat vijftig jaar lang de Moldavische Socialistische Sovjetrepubliek heette. 

Waarom is Transnistrië autonoom?

Die gedwongen versmelting is meteen de reden voor de huidige problemen van het land. In het Bessarabische deel wonen etnische Roemenen, terwijl Transnistrië bevolkt wordt door Russisch sprekenden. Toen de Sovjet-Unie in 1990 uit elkaar viel, was Moldavië een van de landen die uit de puinhopen herrees (net als Oekraïne en Georgië). 

De mensen in Transnistrië waren echter bang dat Moldavië in de Roemeense invloedssfeer zou geraken en dat wilden ze niet. Ze riepen meteen hun eigen republiek uit, wat in 1992 uitmondde in een korte maar hevige burgeroorlog. Daarbij vielen honderden doden. Het resultaat was een wapenstilstand, die nog steeds voortduurt.

De situatie is nu dat Moldavië nog steeds één land is, maar wel uit twee delen bestaat. Er worden twee talen gesproken (Roemeens en Russisch), er zijn twee presidenten (Maia Sandu en Vadim Krasnoselski), er is een rivier (de Dnjestr) die de twee delen van elkaar scheidt en er is sinds de burgeroorlog nog altijd een Russische ‘vredesmacht’ gelegerd in Transnistrië. Het is onduidelijk om hoeveel soldaten het gaat. 

Er is de afgelopen dertig jaar volop geprotesteerd tegen de Russische aanwezigheid, Rusland heeft zelfs in 1999 al beloofd dat de troepen zouden vertrekken, maar dat heeft niet tot enige verandering geleid. Sterker: de ‘regering’ van Transnistrië heeft een wet uitgevaardigd die het strafbaar maakt om kritiek te hebben op de ‘vredestroepen’. Wie toch klaagt, riskeert drie tot zeven jaar cel. Rusland verklaarde vanmiddag “dat het liever niet zou tussenkomen in Transnistrië”.

Intussen blijft Moskou indirect druk uitoefenen op de Moldavische regering. Zo draaide staatsenergiebedrijf Gazprom in 2006 de gaskraan dicht, omdat Moldavië weigerde de plotseling verdubbelde gasprijs te betalen. Ook sloot Rusland in die periode de grenzen voor Moldavische wijn. 

Dat is allemaal weer rechtgetrokken, maar het tekent de Russische bemoeienis met dit hoekje van Europa. Om het nog meer in perspectief te plaatsen: Transnistrië is iets groter dan de provincie Luik. 

Kan Moldavië zich verweren tegen de Russen?

Al die ontwikkelingen hebben de kwaliteit van leven in Moldavië geen goed gedaan. Het is een van de armste landen van Europa, nergens is het inkomen per hoofd van de bevolking lager dan daar. Corruptie, ook van de overheid, is een groot probleem. Ook in misdaadlijsten scoort Moldavië slecht, met name als het gaat om vrouwenhandel. 

Volgens de Organized Crime Index leveren Moldavische bendes vrouwen (voornamelijk weggelokt van het straatarme platteland) voor de prostitutie in Europa, Rusland, het Midden-Oosten en Dubai. Ook wordt er volop gehandeld in wapens. De meeste maffiabendes zitten overigens in Transnistrië. 

De huidige president van Moldavië is zeer Europees gezind. Vorige maand is er, mede ingegeven  door de oorlog in Oekraïne, een officieel verzoek ingediend om te worden toegelaten tot de Europese Unie. Die zal nu wellicht, ook weer door de oorlog, eerder genegen zijn om de deur op een kier te zetten (ondanks alle problemen die het land heeft). In de tussentijd doet Moldavië zijn best om vluchtelingen uit Oekraïne op te vangen. Er zijn al meer dan 400.000 mensen de grens overgestoken.

Kleine lichtpuntjes zijn er overigens ook. De voetbalclub FC Sherriff uit Tiraspol, de ‘hoofdstad’ van Transnistrië, maakte vorig seizoen furore in de Champions League. De dreumes bereikte niet alleen als eerste Moldavische club de groepsfase van het prestigieuze toernooi, maar zorgde ook voor een ongekende stunt door grootmacht Real Madrid in Spanje te kloppen.