Rusland draait de gaskraan naar Polen en Bulgarije dicht

Al sinds de vooravond gisteren waren er geruchten dat Rusland de gaskraan zou dichtdraaien voor Polen. Die geruchten werden rond 19 uur bevestigd door de Poolse regering. Vanaf deze ochtend 8 uur zullen ze geen Russisch gas meer krijgen via de Yamal-pijplijn. 

Dat de levering van gas naar Polen inmiddels is stopgezet, werd ook bevestigd door het Poolse staatsgasbedrijf PGNiG. Sinds vanochtend hebben zij geen gas meer ontvangen uit Rusland. De Polen spreken van contractbreuk en dreigen met juridische stappen.

Gisteravond omstreeks 21 uur meldde ook de Bulgaarse gasmaatschappij Bulgargaz dat zij het bericht hebben gekregen dat Rusland vanaf vanochtend geen gas meer zal leveren. Anders dan Polen is Bulgarije sterk afhankelijk van Russisch gas. Het land is wel al een tijdje op zoek naar alternatieve leveranciers en kijkt daarvoor naar Azerbeidzjan. 

Hoe groot de impact is voor Bulgarije, is nog niet duidelijk. Volgens de Bulgaarse regering zullen er (voorlopig) geen restricties worden opgelegd inzake gasverbruik. 

Een concrete reden voor de bevoorradingsstop wordt voorlopig niet gegeven, maar het heeft vermoedelijk te maken met een discussie tussen Rusland en de Europese Unie over hoe de gasleveringen betaald moeten worden. Het Kremlin wil dat er in roebels betaald wordt, maar volgens de Europese Unie vormt dat een inbreuk op de economische sancties die het aan Rusland heeft opgelegd als drukkingsmiddel in de oorlog met Oekraïne. 

"Poetin is ongetwijfeld enorm gefrustreerd over het verloop van de oorlog in Oekraïne", zegt onze correspondent in Polen Marc Peirs. "Polen staat pal achter Oekraïne en is van de 27 Europese lidstaten het land dat Rusland het hardst wil aanpakken." Het land maakte ook al duidelijk dat het niet zou betalen in roebels. 

De deadline voor de eerste betalingen voor de gasleveringen van april nadert. In Brussel en andere Europese hoofdsteden breekt men het hoofd over hoe ze hiermee het best omgaan. Want zoals bekend is Europa sterk afhankelijk van Russisch gas. Maar aan de andere kant is de gashandel ook een grote bron van inkomsten voor Rusland.

Volgens econoom Gert Peersman (UGent) is wat de Russische president Poetin nu doet dan ook vooral "spierballengerol". "Poetin zal de gaskraan misschien even dichtdraaien in Polen, maar weet dat Poetin zijn oorlog niet kan voeren zonder de inkomsten uit olie en gas", legt hij uit in "Terzake".

"Poetin heeft geen toegang tot zijn reserves in het buitenland en hij kan niet gaan lenen op financiële markten om zijn oorlog te financieren. Het gros van de inkomsten van de overheid nu zijn de belastingen die zij heffen op olie en gas. Dus als Poetin de gaskraan dichtdraait heeft hij geen geld meer om zijn soldaten en oorlog te betalen."

Het stopzetten van de leveringen zal geen al te grote gevolgen hebben voor Polen, aldus correspondent Peirs. "Vanuit Rusland komt er 10 miljard kubieke meter gas per jaar naar Polen. Dat klinkt natuurlijk veel en dat is omgerekend denk ik een kleine 8 procent, maximum 10 procent van de totale energiebenodigdheden van Polen. Maar meer dan 80 procent heeft Polen in eigen hand, via mijnen. Polen is een land waar steenkool nog heel intensief wordt gedolven."

Bovendien heeft Polen zich voorbereid op een gasstop vanuit Rusland. "Dat is eigenlijk al ingecalculeerd want Poetin heeft enkele maanden geleden ook al eens gedreigd om de gastoevoer naar Polen stop te zetten", weet Peirs. "Ze doen er hier alles aan om dat gas niet meer nodig te hebben."

Dat bevestigt ook de Poolse minister van Klimaat, Anna Moskwa, op Twitter:  "Polen heeft de nodige gasreserves en bevoorradingsbronnen die onze veiligheid beschermen - we zijn in feite al jaren onafhankelijk van Rusland. Onze magazijnen zijn voor 76 procent vol. Er zal geen tekort zijn aan gas in Poolse huizen".

"De Poolse economie zal zeker niet als een mankend paard de weide in worden gestuurd als Rusland geen gas meer geeft", voegt Peirs nog toe. "Maar symbolisch is het natuurlijk wel en misschien ook wel een beetje meer want Polen zal het natuurlijk wel voelen."

"Anderzijds draait de economie hier als een tierelier. Ook nu weer wordt geschermd met cijfers van 5 procent groei en dat akkefietje met Poetin zal niet veel stokken in de wielen steken."

Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft intussen gereageerd op de actie van Rusland. Ze noemt de aankondiging "een poging van Rusland om ons te chanteren met gas".
In haar verklaring schrijft ze voorts dat deze Russische stap "ongerechtvaardigd en onaanvaardbaar" is. Volgens Von der Leyen toont het aan hoe onbetrouwbaar Rusland is als gasleverancier. Ze schrijft ook dat de EU voorbereid is op dit scenario en een gecoördineerd antwoord uitwerkt.

In een tweede verklaring, later op de dag, meldde de Europese Commissie dat ze ervoor zullen zorgen dat de beslissing van Rusland zo weinig mogelijk invloed zal hebben op de Europese consumenten. "Zowel Polen als Bulgarije krijgen nu gas van hun EU-buren", klonk het. Volgens de Commissie is dit mogelijk door eerdere effectieve investeringen.

Daarnaast willen ze verder inzetten op voldoende gasaanvoer en -opslag. Ook moet het actieplan REPowerEU dit jaar helpen om de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen te verminderen. Voorts heeft de Commissie een akkoord bereikt met de VS om dit jaar en de volgende jaren extra LNG (vloeibaar gas) te importeren. Half mei wordt er een nieuw plan voorgesteld om een groene energietransitie te versnellen.