Wat met wapens die achterblijven in oorlogsgebied? "Blijven decennialang circuleren en kunnen vrede hypothekeren"
Na het vertrek van de Amerikaanse troepen blijkt voor 7 miljard dollar (ruim 6,6 miljard euro) militair materieel te zijn achtergebleven in Afghanistan. Dat staat in een rapport dat het ministerie van Defensie opstelde op verzoek van het Amerikaanse Congres. "Die wapens zullen nog decennialang blijven circuleren", duidt Nils Duquet van het Vlaams Vredesinstituut. Hij waarschuwt voor eenzelfde scenario in Oekraïne, dat nu ontzettend veel wapenleveringen ontvangt. "Wapens die nu circuleren, kunnen later de vrede in de regio hypothekeren."
De voorbije jaren is vanuit de VS heel veel wapentuig naar Afghanistan gestuurd: tussen 2005 en 2021 ging het volgens het rapport van het Pentagon om een bedrag van 18,6 miljard dollar. Veel van dat militaire materieel -voor 7 miljard dollar dus volgens het rapport- is na het vertrek van de Amerikaanse troepen achtergebleven in Afghanistan.
Dat gebeurt vaak, duidt Nils Duquet, directeur van het Vlaams Vredesinstituut, in "Nieuwe feiten" op Radio 1. "Wapentuig meenemen is een zeer zware logistieke operatie die heel veel geld kost. Het Amerikaanse leger kiest er dus vaak voor om materieel achter te laten, al wordt het soms deels vernietigd of onklaar gemaakt, ofwel -zoals na de oorlog in Irak is gebeurd- gedoneerd aan het nieuwe regime."
In Afghanistan zijn onder meer vliegtuigen, helikopters en voertuigen achtergebleven. Alleen al op het vliegveld van de hoofdstad Kaboel bleven 78 Amerikaanse vliegtuigen achter, met een waarde van ruim 923 miljoen dollar, net als bijna 10.000 stuks munitietuig.
Hoe simpeler het wapentuig, hoe gevaarlijker
Naast vliegtuigen en helikopers bleven ook ruim 40.000 (van de 96.000) militaire voertuigen achter in Afghanistan. Tanks maar vooral gepantserde voertuigen. Meer dan de vliegtuigen en helikopers, waarvoor een grote technische knowhow is vereist, zijn die voertuigen interessant voor de taliban, die het nu weer voor het zeggen hebben in Afghanistan, en andere groeperingen. "Hoe simpeler het tuig, hoe gevaarlijker", zegt Nils Duquet. "Want dergelijke voertuigen maar zeker ook vuurwapens zijn zeer makkelijk te gebruiken."
Van de 427.300 vuurwapens die door de jaren heen naar Afghanistan werden gestuurd, bleven er ruim 300.000 achter. Ook na de oorlog in Irak bleven 100.000 vuurwapens achter. "Die wapens zullen nog decennialang circuleren in de regio", zegt Duquet.
Wapens die de voorbije jaren naar Afghanistan werden gestuurd, komen vaak terecht in handen van de taliban, maar kunnen ook opduiken -soms na jaren- in conflicten in heel de wereld. Zo zijn kalasjnikvos uit de Balkanoorlogen in de jaren 90 opgedoken bij de terreuraanslagen in Parijs in 2015, bijvoorbeeld bij de aanslag op de redactie van het satirische tijdschrift Charlie Hebdo.
"Ook in Oekraïne zullen er langetermijngevolgen zijn"
De vrees leeft dat dergelijke scenario's zich zullen herhalen in Oekraïne, dat nu ontzettend veel wapenleveringen ontvangt. "We moeten ons daar niet te veel illusies over maken", zegt Duquet. "Er zullen langetermijngevolgen zijn."
Het Vlaams Vredesinstituut waarschuwde enkele jaren geleden al, volgend op het conflict in Oost-Oekraïne in 2014, voor een "nieuw Joegoslavië". "Er circuleerden de voorbije jaren al veel wapens in Oekraïne. De situatie is nu nog erger geworden. Er zijn nog meer wapens en nog minder controle", zegt Duquet.
Hij wijst erop dat veel wapens in handen zijn gevallen en nog zullen vallen van gewone burgers en milities. "Een significant deel ervan zal "verdwijnen".
"Als er ooit vrede komt, zullen het conflict en de gevolgen ervan nog decennialang meegaan", waarschuwt Duquet. "Dat komt onder meer door die aanwezigheid van wapens die daar gaan blijven circuleren en elke poging tot vrede in de regio kunnen hypothekeren of verscheept kunnen worden naar andere conflicten of terug naar ons komen in het illegale circuit."