Geheime dienst valt binnen bij pro-Russische 'verrader', vrouw smeekt: "Doe hem alsjeblieft niets aan!"

Viktor is een Oekraïner van middelbare leeftijd. De Oekraïense geheime dienst (SBU) kwam hem op het spoor via social media, waar Viktor de kant van de Russische president Poetin koos. “Ja, ik steunde de Russische invasie erg. Het spijt me. Ik ben nu van mening veranderd”, zegt Viktor met trillende stem. De SBU nam hem mee omdat hij de anticollaboratiewetten overtrad. Die gingen al snel na de invasie van Rusland in Oekraïne in voege. Viktor riskeert tot 15 jaar cel. Wie collaboreert met de Russen en daarbij doden op zijn geweten heeft, kan levenslang krijgen.

Ook de 86-jarige Volodymyr Radnenko kreeg bezoek van de Oekraïense veiligheidsdienst in zijn flat. Zijn zoon Ihor was dan al aangehouden op verdenking van collaboratie met de Russen. De rookgeur hing er nog van bombardementen van een kwartier geleden waarvoor de Russische troepen de hulp zouden hebben gekregen van Ihor. De balans in de regio: twee doden en minstens negentien gewonden. Toen de agenten weg waren, zei Radnenko aan AP: “Hij denkt altijd maar dat Rusland alles is wat er is”. De man voegde eraan toe dat als hij aan zijn zoon zegt dat niet hun eigen volk maar Russische fascisten hen beschieten, Ihor “daar alleen maar boos om wordt”.

“Verantwoording afleggen voor collaboratie is onvermijdelijk. Of dat morgen of overmorgen zal gebeuren, is een andere vraag”, stelde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky eerder. “Het belangrijkste is dat gerechtigheid onvermijdelijk zal geschieden.” Er wordt een “register van collaborateurs” opgesteld dat openbaar zal worden gemaakt, zei Oleksy Danilov, hoofd van de Oekraïense veiligheidsraad. Hij weigerde te zeggen hoeveel mensen in het hele land het doelwit waren.

Steun voor de Russen komt vaker voor bij Russischsprekende inwoners van de Donbasregio. Nog voor Rusland een oorlog begon in Oekraïne waren daar al meer dan 14.000 dodelijke slachtoffers gevallen in de strijd tussen pro-Russische rebellen en Oekraïense troepen.

“Een van onze hoofddoelen is dat niemand onze strijdkrachten in de rug steekt”, zei Roman Dudin, hoofd van de SBU-afdeling van Charkiv.

Net als in ons land liggen beschuldigingen van collaboratie met de vijand historisch gevoelig in Oekraïne. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verwelkomden sommigen in de regio de invasie van nazi-Duitsland en werkten er zelfs mee samen. Dat had te maken met de jaren van stalinistische onderdrukking, zoals de opzettelijk veroorzaakte hongersnood die aan meer dan 3 miljoen Oekraïners het leven zou hebben gekost. De Russen hebben die vermeende link van sommige Oekraïners met de nazi’s in het verleden vaker gebruikt als voorwendsel om democratische verkozen Oekraïense leiders te demoniseren, en dat doen ze ook nu voor de huidige Russische oorlog in Oekraïne.

In Boetsja, symbool van het gruwelijke Russische geweld in de oorlog, gaven collaborateurs de binnenvallende troepen de namen en adressen van pro-Oekraïense activisten en functionarissen in de stad buiten Kiev, volgens  burgemeester Anatoly Fedoruk. Daarbij werden honderden burgers doodgeschoten met hun handen op de rug gebonden, of hun lichamen werden verbrand door Russische troepen. “Ik zag zulke executielijsten, ingefluisterd door verraders. Natuurlijk zullen de Oekraïense autoriteiten deze mensen zoeken en straffen”, aldus Fedoruk.