Europa wil Rusland nóg meer pijn doen: olieboycot tegen eind dit jaar in de maak
Het ziet ernaar uit dat Europa alle olie uit Rusland tegen het einde van het jaar wil weren. Het is een van de maatregelen die (wellicht) in een nieuw sanctiepakket zullen zitten en die Rusland voor miljarden euro's pijn kan doen. Hongarije is tegen en dreigt ermee zijn veto te stellen, maar zover komt het wellicht niet. "De druk is te groot, iedereen wil Rusland op de knieën. Er zal wel een compromis worden gevonden."
En daar komt het zesde Europese sanctiepakket tegen Rusland aan. Afgelopen weekend is er alvast duchtig onderhandeld over een nieuw pakket maatregelen tegen het land, als reactie op de oorlog die het nog steeds voert in Oekraïne.
Naast het licht aanscherpen van enkele maatregelen uit de vorige sanctiepakketten, ligt nu ook voor het eerst de olie-import uit Rusland op tafel. Het ziet ernaar uit dat de Europese Commissie zal voorstellen om die import helemaal te stoppen. Al zal dat niet meteen gebeuren. Sommige Europese landen zijn namelijk vrij afhankelijk van Russische olie en moeten op zoek naar andere bronnen.
Hoe hard is Europa afhankelijk?
Europa importeert bijna twee derde van zijn ruwe olie. In 2019 kwam 27 procent van alle olie die op Europese bodem werd geconsumeerd, uit Rusland. Al zijn er wel veel verschillen tussen de lidstaten. Onder meer Duitsland, Polen en Nederland zijn grote opkopers.
België is iets minder afhankelijk dan het Europese gemiddelde. Volgens Eurostat komt 22,2 procent van de totale import uit Rusland. Bovendien heeft België het geluk dat het goed gelegen is, waardoor het gemakkelijk aardolieproducten uit de rest van de wereld kan invoeren.
De kans lijkt groot dat de Europese Commissie met een "geleidelijke afschaffing" komt, zodat er tegen het einde van het jaar geen druppel Russische olie Europa nog binnenkomt.
"Als deze maatregel er komt, zal die Rusland wel pijn doen", zegt professor Europese politiek Hendrik Vos in "De ochtend" op Radio 1. Om een voorbeeld te geven: Europa neemt ongeveer de helft af van de 4,7 miljoen vaten ruwe olie die Rusland dagelijks exporteert, goed voor zo’n 14 miljard euro aan betalingen sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. Veel geld dat Rusland zo zou kunnen mislopen. Geld dat president Vladimir Poetin nodig heeft, net om de oorlog in Oekraïne te kunnen betalen.
Beluister hier het gesprek met Hendrik Vos in "De ochtend" op Radio 1:
Wat mogen we verwachten van het nieuwe sanctiepakket van de EU tegen Rusland?
Alleen lijken niet alle lidstaten van de Europese Unie even happig om deze maatregel ook effectief te nemen. Duitsland was lange tijd tegen, maar is ondertussen gezwicht, op voorwaarde dat de maatregel niet meteen ingaat.
Ook België wil Russische olie bannen. Dat zei minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) vandaag in de marge van een bijzondere bijeenkomst van de Europese ministers van Energie. "Vladimir Poetin gebruikt energie als een oorlogswapen en beste manier om ons daartegen te wapenen is energie-onafhankelijkheid", zegt Van der Straeten.
"Ons land is tot 30 procent afhankelijk van Russische olie, dat is 30 procent die we dus op een andere manier zullen moeten invullen", voegt de minister daar aan toe. Volgens de minister moeten we ook versneld af van het Russische gas.
Hongarije is een ander paar mouwen dan Duitsland. De regering van premier Viktor Orbán dreigt ermee zijn veto te gebruiken als het voorstel effectief op tafel komt. "Deze beslissingen hebben unanimiteit (binnen Europa, red.) nodig", zei minister Gergely Gulyas gisteren. "En dus heeft het geen zin dat de Europese Commissie met een sanctie komt die de aankoop van aardgas of ruwe olie zou beperken."
Om de boodschap kracht bij te zetten kwam er vanochtend nóg een communicatie. "Ons standpunt over een olie- of gasembargo is niet veranderd: we steunen het niet", zo zei de woordvoerder van de regering.
Discussies worden moeilijker
"Het verbaast me niet dat de discussies bij elk nieuw sanctiepakket moeilijker worden", zegt professor Europese Politiek Steven Van Hecke. "Het blijft verbazingwekkend hoe alle lidstaten bij het begin van de crisis zo snel tot een akkoord kwamen om sancties te nemen. Ondertussen is het laaghangend fruit geplukt: de "makkelijkste" maatregelen zijn genomen. De maatregelen waarover nu discussie is, zullen onszelf ook pijn doen. Dan is het wat moeilijker."
"Formeel kan Hongarije zijn veto gebruiken om deze sanctie tegen te houden, maar het zou me verbazen dat het dat ook effectief zal doen", erkent Hendrik Vos. "Hongarije zit in een lastige positie. Premier Orbán en de Russische president Poetin hebben altijd een goede relatie gehad en dus probeert Hongarije alle sancties wat af te zwakken. Anderzijds heeft Hongarije Polen nodig in heel wat andere Europese dossiers. En laat Polen nu net het land zijn dat aandringt op de zwaarste sancties. Hongarije gaat Polen geen stokken in de wielen willen steken."
En ook Van Hecke denkt niet dat Hongarije het zover zal drijven. "Iedereen wil Rusland op de knieën, enkel de Hongaarse regering niet. Er is een enorme druk. Orbán gaat altijd ver, maar nooit té ver. Er zal wel gepraat worden over de voorwaarden van de sanctie en eventuele overgangsmaatregelen, maar het lijkt er toch op dat het verbod er zal komen."
Volgens de nieuwssite Politico ligt er alvast een plan op tafel waarbij Hongarije en Slowakije "een of andere vorm van uitzondering of overgangsmaatregelen" krijgen op de maatregel. Net omdat die twee landen erg afhankelijk zijn van de Russische olie en moeilijk snel alternatieven kunnen vinden.
BELUISTER - Barbara Moens van Politico gaf hierover extra duiding in het Radio 1-programma "De wereld vandaag":
Komt er een geleidelijke ban op Russische olie?
"Dat zou zeker kunnen", zegt Van Hecke. "Als het dát of niets is, zullen alle andere lidstaten wel voor zo'n scenario gaan, om gezichtsverlies te vermijden." Een "typische EU-manier om uit zo'n impasse te raken", noemt Vos het. "Als Hongarije het niet principieel speelt - en die kans lijkt me klein - raak je er zo wel uit."
Het lijkt erop dat de Commissie morgen het sanctiepakket zal voorstellen. Daarna moet het nog worden goedgekeurd door de Europese leiders.
En wat met Russisch gas?
Over Russisch gas wordt er voorlopig niet gesproken. Maar dat zal in de nabije toekomst wel veranderen, denken professoren Vos en Van Hecke.
"We gaan ervan uit dat dit conflict nog lang zal duren. De druk over Russisch gas zal dan ook toenemen", zegt Van Hecke. "Iedereen is stilaan op zoek naar andere bronnen. Zolang de oorlog blijft duren, is gas niet meer zo onaantastbaar als het een tijdje geleden leek", besluit Vos.