Historisch arrest wankelt: Amerikaans Hooggerechtshof wil federaal abortusrecht afschaffen, blijkt uit gelekte tekst 

Rechter Samuel Alito schrijft in het ontwerpadvies dat de befaamde uitspraak in de zaak Roe v. Wade "ongehoord fout" was. Dat moet blijken uit de gelekte tekst die Politico op zijn website publiceerde. Het recht van een vrouw om een abortus te laten uitvoeren wordt in de VS landelijk gegarandeerd door die uitspraak uit 1973. Het US Supreme Court, het Hooggerechtshof, oordeelde daar toen over met zeven stemmen tegen twee.

"Het komt er eigenlijk op neer dat het arrest volgens deze uitgelekte versie wordt teruggedraaid", zegt correspondent Björn Soenens in de VS. "De rechter die de tekst geschreven heeft, zegt dat het tijd is om de al lang aanslepende discussie weg te halen van het Hooggerechtshof en terug te sturen naar de de politici in de staten, zij moeten wetten maken die de kwestie eens en voor altijd regelen."

Het Hooggerechtshof is het hoogste gerechtshof in de VS. Het oordeelt onder meer over de grondwettelijkheid van wetten in afzonderlijke staten. Het hof beslist over zeer gevoelige materies, de arresten hebben gevolgen voor de rechtsgeldigheid in het hele land.

Het is onduidelijk of de ontwerptekst ook het definitieve besluit van het hof weerspiegelt. "Op dit moment zijn 5 van de 9 rechters pro een afschaffing, heel voorspelbaar zijn dat de conservatieve rechters in het Hof", zegt Soenens. Rechters veranderen soms nog van mening in de laatste weken voor de definitieve beslissing valt, een uitspraak wordt eind juni of begin juli verwacht. "We moeten een slag om de arm houden, maar het lijkt er niet echt op dat de beslissing helemaal anders zal zijn eind juni."

Als het federale abortusrecht wordt afgeschaft, zou dat betekenen dat individuele staten zelf mogen beslissen over de abortuswetgeving. "Er zijn staten die nu al hun abortuswetgeving hebben aangepast. Sommige staten hebben de termijn voor abortus verlaagd tot 6 weken, andere hebben het min of meer buiten de wet gesteld en ook strafbaar gemaakt voor artsen", legt Soenens uit. "Als deze beslissing definitief wordt, zou dat sporen met wat er in meerdere staten in het land aan het gebeuren is."

Abortus zou vermoedelijk in grofweg de helft van de Amerikaanse staten verboden worden. Maar ook binnen de staten zelf zou er nog veel politieke discussie kunnen zijn over hoe ver het verbod dan precies moet gaan.

Het is ongezien dat een ontwerptekst van het Hooggerechtshof lekt en publiek wordt gemaakt. De besluitvorming van de rechters verloopt doorgaans bijzonder discreet, zeker over een extreem gevoelig onderwerp als abortus.

Het Hooggerechtshof zelf geeft geen commentaar, maar na de publicatie van Politico bleven reacties niet uit. In het Congres kwamen er snel reacties. Nancy Pelosi en Chuck Schumer, de leiders van de Democraten in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat, verspreidden een gezamelijke verklaring. "Als dit echt is, is het Hooggerechtshof uit op de grootste beperking van rechten in de voorbije 50 jaar - niet alleen van vrouwen, maar van alle Amerikanen."

De Amerikaanse president Joe Biden heeft aangekondigd dat hij zich zal verzetten tegen een mogelijke inperking van het recht op abortus in de Verenigde Staten. Een federale wet ter bescherming van het "fundamentele" recht op abortus is nodig, zei hij. Biden benadrukte dat hij zich zou inzetten om zo'n federale wet "goedgekeurd en ondertekend te krijgen". "We zullen klaar zijn als er een beslissing valt", aldus de president.

Ook vicepresident Kamala Harris spreekt zich in een verklaring uit tegen het plan van het Hooggerechtshof: "de rechten van alle Amerikanen staan op het spel. Nu moeten we vechten voor vrouwen en voor ons land met alles dat we hebben".

"De kwestie pro life (tegen abortus) versus pro choice (voor abortus) is een splijtzwam in het hele land", zegt correspondent Björn Soenens. "Het kan een belangrijke rol spelen bij de tussentijdse parlementsverkiezingen later dit jaar."

Dat beseft ook president Biden, die er in zijn boodschap zelf naar verwijst. "Het is aan de kiezers om te stemmen voor volksvertegenwoordigers en senatoren die de keuzevrijheid van de vrouw steunen", zei hij. "Er zijn er meer nodig om eindelijk een adequate wet voor het recht op abortus aan te nemen."

Roe v. Wade was een mijlpaal in de strijd voor abortus in de VS. Het arrest maakte van abortus voor elke vrouw in de VS een recht en geldt tot nu toe als de belangrijkste juridische rechtspraak over dat thema. Waarover ging dat proces eigenlijk?

In 1969 kwam de 25-jarige Norma McCorvey uit Dallas, Texas, te weten dat ze zwanger was van een derde kind. Ze wilde een abortus en spande een rechtszaak aan tegen de staat Texas. Daar was zwangerschapsafbreking op dat moment in alle omstandigheden een crimineel misdrijf, behalve als het leven van de moeder in gevaar was. McCorvey wilde de zwangerschap stopzetten, ze zei dat die het gevolg was van een verkrachting.

McCorvey werd in de rechtbank aangeduid als "Jane Roe", een pseudoniem om een anoniem persoon aan te duiden, ook in een juridische context. "Jane Roe" spande de zaak aan tegen Henry Wade, de district attorney van Dallas County, een juridische vertegenwoordiger van de staat Texas. "Jane Roe" verloor de rechtszaak, ze kon geen abortus laten uitvoeren en beviel van een meisje dat ze afstond voor adoptie.

Maar de juridische strijd ging voort. De vrouw vocht het oordeel aan en zo belandde de zaak na meerdere beroepsprocedures uiteindelijk voor het US Supreme Court, het hoogste gerechtshof in de VS. Na een procedure van 3 jaar velde het hof in januari 1973 zijn arrest, met een meerderheid van 7 tegen 2 rechters. De abortuswet in Texas was ongrondwettelijk en in strijd met de privacy van de vrouw. Abortus was voortaan voor alle vrouwen in de VS een recht. "Roe v. Wade" is allicht het meest bekende arrest van het Hooggerechtshof.

Roe v. Wade bepaalt het volgende:

• Vrouwen in de Verenigde Staten hebben een absoluut recht op abortus in de eerste drie maanden van hun zwangerschap.
• Het is staten toegestaan om bepaalde regelingen in te voeren voor een zwangerschapsafbreking in het tweede trimester.
• Staten mogen zwangerschapsafbreking in het derde trimester verbieden of beperken.
• Vrouwen kunnen ondanks een verbod in het laatste trimester wel een abortus vragen, maar enkel als dokters bepalen dat het noodzakelijk is om haar gezondheid of haar leven te redden.