Ook gezond eten leer je op school: een vijfde van Vlaamse scholen biedt vers fruit aan

“Elk dag staat er fruit in de klas en iedereen kan ervan eten”,  zegt Jan Leenaerts, directeur van basisschool Sancta Maria in Leuven. In de voormiddag is enkel fruit als tussendoortje toegestaan. Dat mogen de kinderen zelf meebrengen, maar de school biedt met de steun van het stadsbestuur en Rikolto ook een voordelig fruitabonnement aan. 

Wie dat wil, kan een extra abonnement sponsoren voor kinderen van wie de ouders het niet zelf kunnen betalen - zonder dat bekend is wie daar gebruik van maakt. “Zo houden we het heel laagdrempelig”, zegt Leenaerts. “Lust een kind het fruit van de dag niet, dan kan het dat ruilen voor een andere fruitsoort. Want ze moeten het natuurlijk wel lekker vinden.” Koeken zijn op de school al jaren niet meer te krijgen. “Het is belangrijk dat kinderen leren gezond te eten”, zegt Leenaerts.  “Ik vind dat we daarin als school ook onze verantwoordelijkheid moeten opnemen.”

Een suikerwafel of colaatje tijdens de speeltijd wordt steeds meer een zeldzaamheid en dat is maar goed ook, vinden ze bij het Instituut Gezond Leven. “Het is moeilijk gezond te eten als je voortdurend met ongezonde voeding wordt geconfronteerd”, zegt Laura Vandeweghe (Vlaams Instituut Gezond Leven). “Kinderen brengen veel tijd op school door. Daarom is het ook een belangrijke plek om gezonde voedingsgewoontes te leren.”

Nog niet volledig weg

Het instituut peilde naar het aanbod aan dranken en tussendoortjes in Vlaamse basis- en secundaire scholen. In vergelijking met de vorige bevraging in 2018 tekenen zich enkele positieve evoluties af. Zo biedt 85 procent van de basisscholen nooit fruitsap aan, tegenover 67 procent in 2018. Ook gezoete melkdranken zoals chocomelk zijn op hun retour. Op 91 procent van de basisscholen zijn die nooit te krijgen, tegenover 85 procent in 2018. 88 procent van de secundaire scholen deed gesuikerde frisdrank in de ban. In 2018 was dat op 71 procent van de scholen het geval. 91 procent van de basisscholen en 63 procent van de secundaire scholen bieden nooit koeken, wafels, gebak of snoep aan.

 Ongezonde dranken en tussendoortjes zijn dus minder populair, maar nog niet volledig verdwenen. Hoewel dat wel de bedoeling was. In 2016 ondertekenden de overheid, de scholenkoepels en voedingssector een engagementsverklaring waarin ze overeenkwamen op scholen een evenwichtig aanbod aan dranken en tussendoortjes aan te bieden. Het doel was om tegen 2021 geen producten zoals frisdranken en suiker- en vetrijke koeken meer aan te bieden. “Een belangrijke kanttekening is wel dat een groot deel van de scholen die dat nog doen, dat occasioneel of bij speciale gelegenheden doen”, zegt Vandeweghe.

Vijf procent van de secundaire scholen biedt nog elke dag gesuikerde frisdrank aan. In 11 procent van de basisscholen kunnen kinderen elke dag fruitsap drinken. “In de toekomst willen we vooral de scholen die ongezonde voeding nog te vaak aanbieden proberen mee te krijgen”, zegt Vandeweghe.

Aan het onderzoek namen 437 basisscholen en 161 middelbare scholen deel, op een totaal van respectievelijk 2.693 en 1.091 scholen. Het is niet uit te sluiten dat vooral scholen die het goed doen hebben gereageerd op de bevraging.

Groeimarge voor gezond

Hoe is het gesteld met het aanbod van wat gezond is? Bijna alle scholen bieden dagelijks water aan. Op respectievelijk 21 en 17 procent van de basisscholen kunnen kinderen elke dag fruit of groenten als tussendoortje eten. In het secundair onderwijs gaat het om 22 en 30 procent van de scholen. “Een positieve evolutie, al volgt nog maar ongeveer een vijfde van de scholen deze aanbeveling”, zegt Vandeweghe. “Daar is nog veel groeimarge.”

De meeste scholen geven aan weinig tegenkanting te ondervinden als ze hun aanbod gezonder proberen te maken. Iets minder dan een vijfde rapporteert weerstand van ouders (in het lager onderwijs) of van leerlingen (in het secundair). 

Dat het af en toe wel gebeurt, ondervonden ze op het Atheneum in Gentbrugge. De snack- en drankautomaten vlogen buiten en er waren voortaan enkel nog gezonde tussendoortjes te koop. “De leerlingen bleken daar niet zo happig op”, zegt directeur Lieven Coorevits. “Nu zoeken we in samenspraak met de leerlingen naar een middenweg, waarbij ze de ene week fruit of yoghurt met granola kunnen kopen, en de andere week toch een koek. Zo willen we hen maximaal betrekken en tegelijk op het belang van gezonde keuzes wijzen.”

Obesitas

Een gezond voedingsaanbod op school is belangrijk in de strijd tegen overgewicht en obesitas, zegt kinderendocrinoloog Anne Rochtus (UZ Leuven). “Kinderen halen idealiter niet meer dan 5 procent van hun energie uit toegevoegde suikers. Vooral door toedoen van gesuikerde frisdranken is dat in de praktijk vaak drie keer zoveel.” 

Bijna een op de vijf kinderen kampt met overgewicht en bijna 6 procent is obees. “Een verdrievoudiging ten opzichte van de jaren 1970”, weet Rochtus. Ze wijst erop dat kinderen met overgewicht vaker last hebben van een hoge bloeddruk, kortademigheid en een verstoord suikermetabolisme. Wie als kind te zwaar is, heeft bovendien als volwassene een veel hoger risico op overgewicht en aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en diabetes. “Daarom is het belangrijk dat we allemaal samen werk maken van een gezond voedingsaanbod, thuis maar ook rond en op de school.”