LIVE OORLOG OEKRAÏNE. Russen nemen Lviv, vlak bij Poolse grens, onder vuur - Verklaart Poetin formeel de oorlog aan Oekraïne?

Bij een Russische aanval op een fabriek in Avdiivka, een stad in de buurt van de frontlinie in Oost-Oekraïne, zijn minstens tien mensen om het leven gekomen. Vijftien anderen raakten gewond. Dat heeft de gouverneur van de regio Donetsk  bekendgemaakt.

"Minstens tien doden, 15 gewonden: de gevolgen van het bombardement op de cokesfabriek van Avdyivka door de Russische bezetters", verklaarde Pavlo Kyrylenko op Telegram. Hij waarschuwde ook dat het dodental mogelijk nog zal stijgen. Volgens Kyrylenko viseerde het Russische leger "arbeiders (die) net klaar waren met hun dienst en stonden te wachten op de bus".

Avdiivka, een stad met ongeveer 30.000 inwoners, ligt op slechts enkele kilometers van de stad Donetsk, een bolwerk van de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne. De stad was sinds het uitbreken van een oorlog tussen Kiev en de separatisten in 2014 al vaak het toneel van gevechten en geweld, maar sinds de start van de Russische invasie was het er betrekkelijk rustig.

Volgens de eigenaar werkten er voor de oorlog zo'n 4.000 arbeiders in de cokesfabriek van Avdiivka, de grootste in Oekraïne en een van de grootste in Europa.

Russisch president Vladimir Poetin en zijn Franse tegenhanger Emmanuel Macron hebben opnieuw getelefoneerd. Het gesprek over de Russische inval in Oekraïne duurde meer dan twee uur, zo zei het Elysée, dat verder geen details gaf. Volgens het Kremlin hadden beide leiders het onder meer over de gevechten in de Oekraïense havenstad Marioepol en de evacuatie van burgers uit de staalfabriek Azovstal.

In het gesprek hekelde Poetin dat Europese landen "oorlogsmisdaden door Oekraïense troepen negeren", luidt het. "Het Westen zou kunnen helpen om deze wreedheden te stoppen door de nodige druk uit te oefenen op de autoriteiten in Kiev en de wapenleveringen aan Oekraïne te stoppen."

Rusland staat volgens Poetin overigens nog steeds open voor een dialoog met Oekraïne. Hij verweet Kiev wel "incoherentie en een gebrek aan voorbereiding" bij de vredesonderhandelingen.

Nog volgens het Kremlin zou Macron zijn bezorgdheid over de wereldwijde voedselbevoorrading hebben geuit. Poetin antwoordde dat "de situatie op dit vlak vooral bemoeilijkt wordt door de sancties van westerse landen".

Het ging om het eerste telefoongesprek tussen Poetin en Macron sinds de herverkiezing van de Franse president twee weken geleden. Beide staatshoofden spraken elkaar voordien al meerdere keren, voor het laatst op 29 maart. Vorige week had Macron al een onderhoud met Oekraïens president Volodymyr Zelensky.

Na de Russische inval in Oekraïne houdt Duitsland er rekening mee dat Rusland ook andere landen binnenvalt. Bondskanselier Olaf Scholz verklaarde dat na een ontmoeting met zijn collega's uit Zweden en Finland. De twee Noord-Europese landen overwegen sinds de Russische agressie toe te treden tot de NAVO.

Scholz is voorstander van zo'n aansluiting. "Als deze twee landen besluiten dat ze deel willen uitmaken van de NAVO-alliantie, dan kunnen ze op onze steun rekenen."

De Britse premier Boris Johnson heeft dinsdag het Oekraïense parlement toegesproken via een videoverbinding. Het is de eerste keer dat een westerse leider dat doet sinds het begin van de oorlog. Hij beloofde nieuwe militaire hulp aan Oekraïne ter waarde van 300 miljoen pond (bijna 360 miljoen euro).

"Ik heb een boodschap voor jullie: Oekraïne zal winnen, Oekraïne zal vrij zijn", verklaarde de premier. Johnson sprak daarnaast het parlement moed in. "Dit is het beste moment van Oekraïne, een episch hoofdstuk in jullie verhaal dat nog generaties lang zal worden herinnerd en verteld", zei hij. "Jullie kinderen en kleinkinderen zullen zeggen dat Oekraïners de wereld hebben geleerd dat de brute kracht van een agressor geen effect heeft op de morele kracht van een volk dat vastbesloten is vrij te zijn."

Minstens tweehonderd burgers zitten nog vast op het terrein van de Azovstal-fabriek in Marioepol. Dat laat burgemeester Vadim Bojtsjenko weten.

In het weekend zijn zo'n honderd burgers uit de staalfabriek geëvacueerd. Maar door vertragingen onderweg konden ze nog steeds niet de stad Zaporizja bereiken. Volgens de burgemeester is er hoop dat dit vandaag kan lukken.

Het belegerde Marioepol telt volgens Bojtsjenko nog zo'n 100.000 inwoners. Voor de Russische invasie woonden er iets meer dan 430.000 mensen.

Paus Franciscus heeft gevraagd om een onderhoud met Vladimir Poetin in Moskou. Hij zou in dat gesprek willen aandringen op vrede, maar voorlopig heeft hij nog geen reactie gekregen. Dat zegt hij in een interview met de Italiaanse krant 'Corriere della Sera'. De paus uitte ook stevige kritiek op patriarch Kirill van de Russisch-orthodoxe Kerk.

Het verzoek dateert van half maart, zo'n drie weken na het begin van de invasie. "Ik ben pessimistisch, maar we moeten alles proberen om de oorlog te stoppen. Ik zal alles doen wat ik kan. We blijven aandringen", tekent de krant op.

De paus vertelde dat hij eind april van de Hongaarse premier Victor Orban te horen gekregen had dat Poetin van plan zou zijn de invasie op 9 mei te beëindigen. Op die dag viert Rusland de overwinning op de nazi's in de Tweede Wereldoorlog. 

"Dit zou de snelheid van de escalatie van de laatste dagen verklaren. Want het is nu niet alleen de Donbas. Het is de Krim, het is Odesa, het gaat van de Zwarte Zee naar heel Oekraïne. Zo veel wreedheid, hoe kun je dat stoppen? 25 jaar geleden hebben we hetzelfde ervaren in Rwanda."

 "Ik ga voorlopig niet naar Kiev", voegde Franciscus er nog aan toe . "Eerst moet ik naar Moskou, eerst moet ik Poetin ontmoeten." 

De paus heeft in het interview ook forse kritiek op patriarch Kirill, de geestelijke leider van de Russisch-orthodoxe Kerk. Die heeft steun uitgesproken voor de oorlog, maar het kan volgens zijn katholieke collega niet zo zijn dat hij "Poetins misdienaar" wordt. 

De paus heeft zich al meermaals uitgesproken over het bloedige conflict in Oekraïne. Zo vroeg hij op Pasen om een einde aan de "wrede en zinloze" oorlog en de "broederhaat". Zondag omschreef hij de oorlog als een "macabere achteruitgang van de menselijkheid" die hem doet lijden en huilen. Opnieuw bekritiseerde hij Rusland met een verwijzing naar de "barbaarse" verwoesting van Marioepol. 

De Russische president Vladimir Poetin zou mogelijk op 8 mei Oekraïne officieel de oorlog kunnen verklaren. Dat menen Amerikaanse en westerse functionarissen volgens de Amerikaanse nieuwszender CNN.

Toen Rusland op 24 februari Oekraïne binnenviel, gewaagde Poetin van een "speciale militaire operatie". Het woord "oorlog" of "invasie" is taboe.

Op 9 mei viert Rusland de overwinning op nazi-Duitsland. Volgens westerse functionarissen zou  Poetin de symbolische betekenis ervan willen aanwenden om een grootschalige escalatie van de vijandelijkheden aan te kondigen.

Door formeel de oorlog te verklaren, kan Poetin op grond van de Russische wetgeving reservisten en dienstplichtigen mobiliseren. Die zou Moskou hard nodig hebben vanwege een groeiend tekort aan manschappen. Westerse en Oekraïense functionarissen schatten dat minstens 10.000 Russische soldaten omgekomen zijn sinds de start van de invasie.

Duitsland heeft in de eerste acht weken na de Russische invasie voor meer dan 190 miljoen euro aan wapens en uitrusting naar Oekraïne gestuurd.

Duitsland gaf tussen 24 februari en 19 april groen licht voor de levering van oorlogswapens ter waarde van 120,5 miljoen euro en andere bewapening ter waarde van 71,4 miljoen euro, zo heeft het Duitse ministerie van Economische Zaken geantwoord op een parlementaire vraag.

Dat staat in vergelijking met meer dan 3,7 miljard dollar aan wapens en munitie die door de Verenigde Staten aan Oekraïne zijn beloofd of reeds zijn geleverd. 

Twee dagen na de Russische aanval op Oekraïne besloot de Duitse regering wapens te leveren, waaronder luchtafweerraketten,  machinegeweren, bazoeka's en munitie.

Vorige week keurde Berlijn de uitvoer goed van 50 Gepard-luchtafweertanks, wat de eerste keer is dat zware wapens rechtstreeks uit Duitsland worden geleverd. 

Het Russische ministerie van Defensie zegt dat er maandag bijna 2.000 kinderen waren onder de 11.500 mensen die volgens Moskou op eigen verzoek vanuit Oekraïne naar Rusland zijn gebracht.

Sinds het begin van de oorlog zijn volgens het Russische ministerie van Defensie bijna 200.000 kinderen en 1,1 miljoen mensen in totaal 'geëvacueerd' van Oekraïne naar Rusland. Volgens Oekraïne gaat het niet om evacuaties maar om deportaties.

Maandag kwamen ook de eerste vluchtelingen uit de kelders van de Azovstal-fabriek in Marioepol in de Oekraïense stad Zaporizja aan.

De humanitaire toestand in de Oekraïense havenstad Marioepol is volgens hulporganisatie Artsen Zonder Grenzen desastreus. "Het is een totale catastrofe", zegt de AZG-noodhulpcoördinator voor Oekraïne, Anja Wolz, aan Duitse media.

Het menselijke leed in de belegerde stad zal pas later helemaal duidelijk worden, meent Wolz. "We kunnen ons niet voorstellen wat we daar nog zullen zien. Boetsja, Irpin en Hostomel zijn maar het topje van de ijsberg." In die steden werden na de terugtrekking van Russische troepen honderden lijken aangetroffen. 

De Russen hebben het strategisch belangrijke Marioepol bijna helemaal ingenomen. In bunkers in een staalfabriek zouden volgens de Oekraïense autoriteiten nog zowat 200 burgers verblijven, onder wie 20 kinderen. Rusland zegt dat er 2.500 Oekraïense en buitenlandse soldaten verschanst zitten, samen met burgers.

Volgens Artsen Zonder Grenzen zijn er momenteel amper mogelijkheden om mensen in de ingesloten stad medische hulp te bieden. Hulpgoederen geraken de stad niet binnen, zegt ze. Via smokkel geraken maar kleine hoeveelheden binnen. Er is ook niet voldoende medisch personeel. Operaties zijn volgens Wolz niet mogelijk.

De plannen om door te gaan met de evacuatie van burgers uit de kelders van de Azovstal-fabriek in Marioepol zijn maandag mislukt door het oplaaien van de strijd. Het industriecomplex in de havenstad aan de Zee van Azov kwam andermaal zwaar onder vuur te liggen.

"De Russische bezetters hebben ons vandaag geen kans gegeven meer mensen weg te halen bij Azovstal", zei de gouverneur van Donetsk, Pavlo Kirilenko, maandagavond op de Oekraïense televisie. In een eerdere reportage was dikke zwarte rook te zien die opsteeg boven het fabrieksterrein, veroorzaakt door artilleriebeschietingen vanaf zee.

Volgens Kirilenko zijn niettemin 56 mensen in veiligheid gebracht. Russische separatisten in Donetsk lieten weten dat 200 evacués elders uit Marioepol onderweg zijn naar de oostelijker gelegen kustplaats Bezimenne. Daar maken Russen de dienst uit.

De Britse premier Boris Johnson zal vandaag via een videoverbinding het Oekraïense parlement toespreken. Hij zal er de details toelichten van een nieuw Brits steunpakket voor Oekraïne, zo meldt Downing Street.

De Britten kondigden voor 300 miljoen pond (357 miljoen euro) aan bijkomende militaire steun aan voor Oekraïne. Het gaat onder meer om elektronische apparatuur, uitrusting om gps-signalen te verstoren en duizenden nachtkijkers. Eerder hadden de Britten al antitankraketten en explosieven geleverd. 

De Britse premier zal de eerste westerse leider zijn die het Oekraïense parlement toespreekt sinds het begin van de Russische invasie op 24 april. Op 9 april was Johnson al op bezoek in Kiev. Hij wandelde toen door de verlaten straten van de hoofdstad aan de zijde van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky.

De Verenigde Staten beweren "geloofwaardige informatie" te hebben dat Rusland van plan is om "midden mei" referenda te organiseren in een poging om de zelfverklaarde volksrepublieken Donetsk en Loehansk te "annexeren". Moskou zou als aanloop naar die annexatie in het bijzonder "schijnreferenda" creëren.

Uit rapporten van de inlichtingendiensten blijkt dat Rusland een soortgelijk plan voor Cherson overweegt. Cherson bevindt zich dicht bij de Krim die in 2014 door Moskou werd geannexeerd. Sinds de invasie van Oekraïne begon, is het de enige Oekraïense stad van grote omvang die bijna helemaal onder controle van de Russische troepen staat.