Hoe zal Rusland (en België) de Europese olieboycot voelen? ‘Poetin zal zijn olie makkelijk elders kwijt kunnen’

De Europese Unie is de belangrijkste importeur van Russische olie. Het Centre for Research on Energy and Clean Air (CREA) becijferde dat sinds het begin van de oorlog op 24 februari Rusland maar liefst voor 20 miljard euro aan olie heeft uitgevoerd naar de Europese Unie, goed voor de helft van de totale export. Verder ging er 42 procent naar Azië en Oceanië, 1 procent naar de Verenigde Staten en 9 procent naar andere landen.

Het CREA houdt op zijn website een live teller bij, waaruit blijkt dat er vanuit de EU nog eens 27 miljard euro voor gas en 800 miljoen euro voor steenkool naar Rusland is gevloeid sinds de start van de oorlog. Daaraan wil de EU nu dus paal en perk stellen. In eerste instantie wil ze in de loop van 2022 geleidelijk aan steeds minder olie invoeren vanuit Rusland, om er eind dit jaar helemaal onafhankelijk van te worden.

Dat lijkt een belangrijke beslissing om de oorlogsmachine te stoppen. “Maar dat is het niet. Natuurlijk zullen de politici die als zwaar willen verkopen, maar ik zou ze eerder als symbolisch beschrijven”, zegt Stef Proost, professor-emeritus energie-economie aan de KU Leuven. “Voor olie is er een wereldmarkt, waarbij de prijzen per vat internationaal vastgelegd worden. Op dit ogenblik schommelen die rond de 100 dollar, er is dus nog heel veel vraag naar olie. Het gaat hier niet om een wereldembargo en dus zal de lagere afname door de Europese Unie probleemloos gecompenseerd worden door de export naar landen als India en China. Die zullen wel een korting kunnen bedingen, maar dat gaat dan hooguit om enkele procenten. Rusland produceert rond de 40 à 50 dollar per vat en zal nog altijd kunnen verkopen aan prijzen rond de 100 dollar.”

Voor olie is die omslag naar andere regio’s vrij gemakkelijk, daarbij moeten de vaarroutes gewoon verlegd worden. “Dat brengt op korte termijn wel wat problemen met zich mee, maar op lange termijn zal zich dat snel herstellen”, zegt Proost. “Dat geldt ook voor de raffinaderijen, die zich specialiseren in een bepaald type olie. Daar zullen de nodige aanpassingen moeten gebeuren, maar dat is een kwestie van maanden.”

Leveringen aan Egypte en India

Uit gegevens van het CREA blijkt dat de leveringen van olie aan de Europese Unie zonder de sancties al teruggevallen zijn met 20 procent. Het CREA doet zijn analyse via het monitoren van de schepen die vertrekken vanuit Russische havens en koers zetten naar andere landen. 

Zo merkte het ook dat Russische schepen moeite hebben om hun olie-export af te leiden naar andere landen. Almaar meer schepen vertrekken met een onbekende bestemming en moeten dan halt houden in Gibraltar of de Bosporus. Ook het aantal leveringen aan landen als Egypte en India is stevig toegenomen, waar dat vroeger bijna nul was. Maar Rusland zal nog maanden de tijd krijgen om zich aan te passen aan de nieuwe situatie, wat het effect van deze olieboycot enigszins tenietdoet.

Om Poetin echt pijn te doen, zou de gaskraan geleidelijk dichtgedraaid moeten worden, stelt Proost. “Het is veel moeilijker om gas plots op andere plaatsen te gaan slijten omdat daarvoor leidingen aangelegd moeten worden. Dat duurt jaren. Het zou dus een goed idee zijn om daar grondig het mes in te zetten. Alleen moet je wel opletten dat de prijzen niet met 20 procent stijgen als je 20 procent minder invoert, want dan zou het nog niks uithalen. Een importheffing zou ook een goede zaak zijn. Rusland zou zo zijn prijs moeten laten zakken om concurrentieel te blijven. Dan zou er toch al minder geld binnenstromen in de oorlogskas van Poetin.”