Russische propagandamachine draait op volle toeren: hoe president Poetin Westen (onterecht) schrik aanjaagt

“Is het waar dat Rusland op 9 mei een aanslag wil plegen op ons land” en “gaan we maandag allemaal dood?”: het zijn maar enkele van de tientallen vragen die onze nieuwsredactie de voorbije dagen ontving. Vooral jongeren lijken ongerust: “Als Poetin toch van plan is een atoombom op België te gooien, waarom zeg je dan niet tegen je crush dat je die graag ziet”, klinkt het op een TikTok-filmpje dat veelvuldig rondgaat. Directe aanleiding zijn de nieuwsberichten van de afgelopen dagen. 

Internationaal wordt breed opgepikt hoe de Russische staatstelevisie toont in hoeveel seconden een nucleaire bom Europese hoofdsteden kan bereiken. Ook over een mogelijke vergeldingsactie op 9 mei, de dag waarop Rusland de overwinning op nazi-Duitsland herdenkt, wordt al enige tijd druk gespeculeerd. Een nucleaire torpedo die het Verenigd Koninkrijk van de kaart kan vegen, spreekt al helemaal tot de verbeelding. 

“Exact wat Poetin wil bereiken”, zegt Ruslandkenner Jan Balliauw. “De Russische propagandamachine draait op volle toeren”. En mist zijn effect duidelijk niet.

“Die beruchte grafiek waarbij de vliegtijd wordt getoond van een Sarmat-raket van Kaliningrad (een Russische enclave tussen Polen en Litouwen, nvdr.) naar het Westen? Daar klopt niets van”, duidt Balliauw. “Er staan momenteel geen intercontinentale raketten met kernkoppen op die plek. De raket waarvan sprake wordt bovendien nog getest en kan pas eind dit jaar in gebruik worden genomen. En vooral: ze beschikken al over raketten die even snel vliegen. We weten al vijftig jaar dat er weinig tijd overschiet als een kernraket wordt afgevuurd, dat is niet nieuw.”

Poseidon, de nucleaire torpedo die volgens Rusland een tsunami met golven tot 500 meter hoog kan veroorzaken en naar het Verenigd Koninkrijk kan worden afgeschoten, maakt op Balliauw evenmin indruk. “De torpedo is nog niet operationeel, en experten verwachten dat ze eerder een kracht van 2 in plaats van 100 megaton kan hebben, áls het al werkt.”

Veel bla bla, weinig boem boem, letterlijk en figuurlijk? “Een kernoorlog is op dit moment absoluut uitgesloten. De retoriek komt niet overeen met de realiteit. Het Kremlin wil zowel het Westen als zijn eigen bevolking doen geloven dat we aan de vooravond van een nucleair conflict staan, maar in realiteit doen ze er alles aan om een confrontatie met het Westen te vermijden.”

“Het klinkt vreemd met de gruweldaden in Marioepol en Boetsja in het achterhoofd, maar het Russische leger kan veel harder uithalen dan ze doen. Er is bijvoorbeeld nog geen enkel westers wapentransport aangevallen. Een rechtstreekse confrontatie met de NAVO gaan ze te allen tijde uit de weg, simpelweg omdat ze beseffen dat ze die niet kunnen winnen. Ze hebben verder heus de middelen om Kiev plat te leggen, maar ze realiseren zich dat ze zoiets niet kunnen verantwoorden in het kader van hun zogezegde “militaire operatie om Russischsprekenden te beschermen”.” 

Dat het Kremlin te pas en te onpas nucleaire dreigementen de wereld instuurt, gebeurt volgens Balliauw vooral om de westerse bevolking schrik aan te jagen. “Ze weten dat zulke nieuwsberichten door onze media worden opgepikt en hopen dat mensen op straat zullen komen, waardoor westerse leiders hun inmenging in het conflict met Oekraïne moeten terugschroeven.” Tegelijkertijd willen ze de Russen ervan overtuigen dat de dreiging uit het Westen ernstig is, en dat opofferingen voor het vaderland nodig zijn. “Ze hopen daarmee het ongenoegen over de stijgende prijzen en tekorten in Rusland tegen te gaan.”

Volgens Balliauw wordt er ook met kernwapens geschermd wanneer een land zwak staat. “Dat is voor Rusland zeker het geval: 65 procent van het landleger is momenteel ingeschakeld in Oekraïne, wat betekent dat heel wat andere plaatsen niet verdedigd kunnen worden. Door met kernwapens te dreigen, waarschuwen ze andere landen om geen avonturen te beginnen. “We kunnen nog steeds terugslaan”, klinkt het tussen de regels door.”

9 mei staat in de agenda van elke Rus gemarkeerd als de “Dag van de Overwinning”, waarop de overwinning op de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog wordt herdacht en gevierd, militaire optocht in Moskou inclusief. Het zou vanuit Russisch perspectief mooi zijn geweest om daar een kersverse overwinning op “nazi-Oekraïne” aan te kunnen toevoegen. Een scenario dat niet meteen in zicht is, en dus groeide vanuit het Westen de angst dat Poetin op deze dag lelijk uit de hoek zou komen.

Er werd onder meer gevreesd dat Rusland Oekraïne officieel de oorlog zou verklaren, wat zou leiden tot een nationale mobilisatie van dienstplichtigen. “Onzin”, reageert het Kremlin vandaag. “Er is geen kans dat dit op 9 mei zal gebeuren.” 

Wel zou Rusland volgens de Oekraïense inlichtingendienst een militaire parade in de zwaar belegerde Oekraïense havenstad Marioepol organiseren. "Marioepol moet een centrum van Russische festiviteiten worden. De belangrijkste lanen van de stad worden ontruimd, puin en lichamen van doden worden verwijderd, net als niet-ontplofte munitie. De Russische kijkers zullen verslagen te zien krijgen over de "vreugde" van de inwoners over de komst van de Russen in de stad”, klinkt het. Oftewel: nieuwe propaganda om de wereld in te sturen.

Zelfs al verklaart Poetin op een bepaald moment officieel de oorlog aan Oekraïne, dan nog is hij niet op een nucleaire oorlog uit, stelt Balliauw gerust. “Daarvoor moet het voortbestaan van Rusland ernstig worden bedreigd. Bovendien is Poetin niet de enige die aan de knoppen zit: er treden veiligheidsclausules in werking als een politieke leider de pedalen verliest. En het lijkt misschien niet zo, maar Poetin is niet alle rationaliteit kwijt. Hij weet dat hij niets te winnen heeft bij een kernconflict.”