Deze Vlaamse scholen vervangen Moeder- en Vaderdag door ‘Ouderdag’: ‘Levert warme gesprekken met de kinderen op’

“We ondervinden dat er steeds meer diverse gezinssamenstellingen zijn”, klinkt het in een aankondiging van de Gentse basisschool de Feniks. “Sommige kinderen hebben twee mama’s, twee papa’s, een alleenstaande ouder, pleeg- en plusouders of adoptieouders. We willen iedereen bedanken om te zorgen voor een warm nest.” Daarom beslist de school om voortaan ‘Ouderdag’ te vieren, tussen Moeder- en Vaderdag in. “Zo willen we garanderen dat iedereen zich betrokken en gewaardeerd voelt”, zegt directeur Isabelle De Poorter.

Bij çavaria, de belangenvereniging van lgbtqi+-mensen, juichen ze dit soort initiatieven toe. “Ouderdag maakt komaf met het idee dat alle gezinnen uit een moeder en een vader bestaan”, zegt woordvoerder Eef Heylighen. “Dat maakt de dag inclusiever.”

‘Spiegels’ als ‘vensters’

“Een mooi en belangrijk initiatief”, vindt ook onderwijskundige Eva Dierickx, verbonden aan de AP Hogeschool en het Steunpunt Diversiteit en Leren aan de UGent. Al wijst ze erop dat Moeder- en Vaderdag niet noodzakelijk op de schop moeten om kinderen die opgroeien in niet-klassieke gezinssituaties te betrekken. “Moeder- of Vaderdag kunnen het uitgelezen moment zijn om het thema in de klas bespreekbaar te maken. Laat kinderen bijvoorbeeld gezinsfoto’s meenemen, zodat ze zien dat sommige van hun vriendjes twee mama’s of twee papa’s hebben.”

Kinderen hebben tijdens hun opvoeding zowel ‘spiegels’ nodig, waarin ze zichzelf herkennen, als ‘vensters’ op de wereld, legt Dierickx uit. “Kinderen in nieuwe gezinssituaties krijgen veel vensters op het klassieke gezin voorgeschoteld, maar weinig spiegels”, zegt Dierickx. “Gelukkig neemt de aandacht hiervoor toe en komt bijvoorbeeld in prentenboeken meer diversiteit aan bod. Het hoeft daarbij niet per se expliciet over het thema te gaan: het volstaat om bijvoorbeeld gewoon te laten zien dat een kindje dat iets spannends beleeft toevallig twee papa’s heeft.”

Twee cadeautjes

De Feniks is geen alleenstaand geval. De Antwerpse kleuter- en lagere school Musica schakelde enkele jaren geleden al over op één ouderdag. “De kinderen nemen dan twee cadeautjes mee voor twee personen die een belangrijke rol spelen in hun opvoeding”, zegt directrice Saskia Van Hoeylandt. “We grijpen dat moment aan om te tonen dat er diversiteit is, en dat dat niet uitmaakt. Dit levert telkens mooie en warme gesprekken met de kinderen op.”

Ook binnen het Vlaamse gemeenschapsonderwijs merken ze dat de gevoeligheid voor het thema toeneemt. “Een groeiend aantal scholen volgt de trend om een Ouderdag te vieren in plaats van Moederdag en Vaderdag”, zegt woordvoerder David Janssens. “Als onderwijsverstrekker die inclusie en diversiteit nastreeft, staan wij daar volledig achter.”

Of het nu Moeder-, Vader- of Ouderdag is, een goed advies is sowieso om met ouders in gesprek te gaan, zegt pedagoge Astrid Koelman (AP Hogelschool). “Het is belangrijk om te weten wat de verwachtingen van de ouders zijn”, zegt Koelman. “Voor ouders die een partner verloren zijn, kan het bijvoorbeeld overweldigend zijn als je op zo’n dag een cadeautje meekrijgt voor iemand die er niet meer is. Anderen hebben net graag dat hun kind een geschenkje meebrengt dat ze op het graf kunnen zetten. Het is goed als zoiets bespreekbaar is.”

Genderbewust

Moeder- en Vaderdag kunnen niet alleen een moment zijn om aandacht te schenken aan nieuwe gezinsvormen, maar ook aan het beeld dat van moeders en vaders wordt opgehangen. Een das voor papa en een wasknijperzakje voor mama? “Zo geef je kinderen kinderen soms onbewust al stereotiepe beelden mee”, zegt Dierickx. “Cadeautjes en reclame kunnen een startpunt zijn om in de klas over rolverdeling te praten. (doet leerkracht na) Alweer reclame voor strijkijzers voor Moederdag! Wie strijkt er eigenlijk bij jullie thuis?”

Het is volgens Dierickx belangrijk om kinderen al vroeg genderbewust op te voeden. “Tussen 2 en 7 jaar vormen kinderen zich al een beeld van zichzelf en de samenleving. Ze worden zich ook bewust van hun genderindentiteit. Ben ik een jongen of een meisje en wat betekent dat? Kinderen kunnen op die leeftijd al het idee ontwikkelen dat meisjes minder sterk of slim zijn.”

Verschillen

Daarnaast adviseert Koelman om op Moederdag ook eens stil te staan bij de verschillen tussen mama’s. “Sommige mama’s houden van koken, andere niet. Sommigen dragen graag juwelen, anderen niet. Moederdag is ook een moment om het daarover te hebben: waar houdt je mama van en wat doet ze graag?”

Wie aan tradities wil tornen, mag traditioneel wat tegenwind verwachten. De directeur van een school in Sint-Lambrechts-Woluwe die in 2017 al een poging ondernam om Moederdag anders in te vullen, kreeg na gebrekkige communicatie een storm van verontwaardiging over zich heen. “Wij hebben hierover met de leerkrachten, kinderen en de schoolraad gepraat, en de reacties zijn tot dusver enkel positief”, zegt De Poorter.

“Tradities zijn altijd al aan verandering onderhevig geweest”, zegt moraalfilosoof Patrick Loobuyck (UAntwerpen). “Het is goed daarover in gesprek te gaan en je af te vragen wat nu eigenlijk de bedoeling is van een dag zoals Moeder- en Vaderdag. Dat is om de mensen die dagelijks voor een kind zorgen in de bloemetjes te zetten. De wereld vergaat niet wanneer je dat op een andere dag doet.”