Zelfs Lyubomyr Movchan, de immer vredige voorzitter van de Grieks-Oekraïense kerkgemeenschap in Antwerpen, loopt er al maanden lastig door rond: Nederlandstalige kranten die consequent Kiev schrijven, naar Russische leest, en niet Kyiv, zoals de Oekraïners en hij dat al jaren doen. “In tijden van oorlog komt dat voor onze mensen nog harder binnen dan anders”, zegt hij. “Het Oekraïens is onze officiële landstaal. Eigenlijk begrijpen wij niet waarom mensen nog steeds Kiev schrijven.”

In 2018 al lanceerde het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken een campagne om mediabedrijven en grote organisaties Kyiv te doen schrijven. Het doel: de Oekraïense identiteit versterken en de links met Rusland verbreken.

“Sinds het begin van de Russische inval is het gebruik van Kyiv voor Oekraïners nog belangrijker geworden”, zegt Olha Dorofieieva, een 31-jarige vrouw die op dag drie van de Russische inval gevlucht is uit de stad Charkov en nu in Antwerpen woont. “Het gaat om respect voor onze soevereiniteit en onze territoriale integriteit. Onze taal speelt daar een sleutelrol in. De taal is de stem en de ziel van een volk.”

“In onze hoofdstad zelf zie je al jaren nergens nog het woord Kiev staan”, zegt Vlad Polyanskiy, de Antwerpenaar in Kyiv met een Oekraïense moeder en een Russische vader. “Wie vandaag nog Kiev schrijft, is een beetje een marginaal. Maar buiten Oekraïne wordt het nog steeds gebruikt en dat steekt, elke keer opnieuw. Rusland gebruikt zijn taal om regio’s over te nemen. Als wij ergens Kiev zien staan, dan voelt dat alsof we nog steeds een stad van Rusland zijn.”

“Taal is enorm belangrijk”, vindt ook journalist Bruno Beeckman, die jaren in Rusland gewoond heeft en onlangs in Oekraïne was om voor jouw krant verslag uit te brengen over de oorlog. “Herinner je hoe de Russen in 2014 hun bevolking op één lijn kregen nadat Oekraïense politici zich voor een verbod op de Russische taal hadden uitgesproken. De Russische autoriteiten hebben dat als centraal punt gebruikt in hun theorie die zei dat de Russen in Oekraïne werden gediscrimineerd.”

Charkyv versus Charkov

De Russisch-Oekraïense taalproblematiek geldt voor alle steden in Oekraïne: Lviv versus Lvov, Charkyv versus Charkov. In die laatste stad in het uiterste oosten, op nauwelijks vijftig kilometer van de Russische grenslijn, spreken ze uitsluitend Russisch. Maar dat is uitgerekend door de Russische invasie aan het veranderen. “Een vriend uit Charkov die al zijn hele leven Russisch spreekt, probeert sinds kort Oekraïens te praten”, zegt Olha Dorofieieva, die zelf Oekraïens en Russisch kan. “Het klinkt soms grappig, maar hij doet het wel.”

Ook Lyubomyr Movchan ziet in zijn thuisland een nog sterkere hang naar de Oekraïense taal dan voorheen. “Veel mensen die vluchten uit het Russischsprekende oosten van het land en terechtkomen in West-Oekraïne of een van de buurlanden, beginnen daar Oekraïens te praten. Onze taal is meer dan ooit een veilige taal geworden.”

“Toen ik een week geleden uit Kyiv vertrok, werden op de lokale Oekraïense televisiezenders opnieuw meer taallessen gegeven”, zegt journalist Bruno Beeckman. “Ik heb ook etnische Russen gesproken die zich zo van hun Russische roots willen ontdoen. Ik geef het nog twee generaties en de Russische taal is volledig verdwenen van het Oekraïense grondgebied. Maar ik betreur deze uiting van wraak ook, want het land en zijn inwoners worden taalkundig armer.”