Hout dat verloren gaat na een storm: hoe steken we daar een stokje voor?

Gratis hout, dat bestaat niet. Dus ook als een boom het door een felle storm begeeft, mag je niet zelf met de kettingzaag op pad gaan. “Dat zou een schending zijn van artikel 97 van het bosdecreet”, zegt Jeroen Denaeghel van het Agentschap Natuur en Bos (ANB). Letterlijk: Het is verboden het dode hout, op de grond liggend of nog aan de stam bevestigd, te verwijderen, tenzij het behoort tot een partij verkochte bomen. Het is ook verboden knoppen, scheuten, twijgen, bloeiwijzen, kegels, vruchten, zaden te verzamelen en te verwijderen. “Logisch ook, want dood hout heeft wel degelijk een ecologische functie in het bos.”

Wat gebeurt er dan wel als stormen zoals Eunice of Dudley lelijk hebben huisgehouden in ons land? In eerste instantie komt de brandweer ter plaatse. “Die oordeelt of er gevaar is. Als dat niet het geval is, dan laten wij de verdere opruimwerken aan de plaatselijke groendienst”, zegt brandweerexpert Tim Renders. “Als er wél een gevaar is, omdat de boom dwars over de weg hangt of er een boom dreigt te vallen, dan kan de brandweer ingrijpen. Die gaat de boom dan vellen. Het hout dat overblijft, is opnieuw voor de gemeente.”

Ecologische velling

Heel wat gemeenten benutten dat hout ten volle. Ook in Antwerpen gaat er geen takje verloren. De grootste en mooiste stukken worden geveild door veilinghuis – what’s in a name – Appelboom. “Maar er gaat ook een aandeel naar de ‘ecoscholen’, waarbij het hout terechtkomt op speelplaatsen”, zegt Bart Van Cleynenbreugel van de communicatiedienst van de stad. “Stammen worden ook gebruikt als zitbankjes, boompalen, bijenhotels of natuurspeelplekken. En kleiner hout wordt door de stad verhakseld en gebruikt voor wandelpaden, samentuinen, looppistes of grondbedekking voor perken. Kleinere takken worden ter plaatse verwerkt als takkenrillen (schuttingen of afbakeningen van gestapeld dood hout, red.). En wat er na de triage toch niet bruikbaar blijkt te zijn, wordt verkocht en gebruikt als brandstof in een biomassacentrale.”

Ook in Gent wordt het hout functioneel gebruikt. “We werken volgens de principes van ecologische velling. Als de ingekorte stam kan blijven staan, dan laten we hem staan”, zegt schepen van Openbaar Groen, Astrid De Bruycker (Vooruit). “Stammen, takken en stronken hergebruiken we als afboording van paden of perken en natuurlijke structuurelement. Maar het liefst van al zetten we het in als speel- en klautermateriaal voor kinderen in onze speelzones in bossen en parken.”

Kleinere gemeentes zoals Diest bieden het hout dan weer te koop aan. Daar kunnen inwoners een container brandhout reserveren. Zodra die container van 10 kubieke meter gevuld is, wordt die geleverd.

Gesloten enveloppe

Bij het Agentschap Natuur en Bos hebben ze een hele afdeling die zich bezighoudt met duurzaam hout. Via NatuurInvest wordt bruikbaar hout weer op de markt gebracht. Meestal via plaatselijke houthandelaren die loten kunnen opkopen. Maar sinds 2019 organiseert het ANB ook het Vlaamse Houtpark, een jaarlijkse veiling van gekapt hout. Daar komen meubelmakers, instrumentenbouwers, kunstenaars en andere liefhebbers op af. Niet elke boom komt op de veiling, boswachters worden getraind om enkel de superieure stammen te verzamelen. En als een meubelmaker de perfecte eik tegenkomt, kan hij onder gesloten enveloppe een bod doen.

Toch is het zeker niet de bedoeling om elke omgevallen boom vakkundig te verwijderen en te verkopen, zegt Denaeghel nog. “Er zijn verschillende factoren die meespelen. Ligt hij in de weg? Kunnen we hem bereiken zonder andere delen van het bos te beschadigen? Of kunnen we hem gewoon laten liggen? Die afweging wordt gemaakt. Want dood hout is ook goed voor een bos. Het is ideaal voor de biodiversiteit. Kevers, insecten en schimmels maken er graag gebruik van en creëren een eigen ecologisch systeem.”