Heremans combineert momenteel de leiding van het Antwerpse Atheneum met het co-voorzitterschap van het Radicalisation Awareness Network van de Europese Commissie en werk voor de Vlaamse overheid. Daardoor heeft ze breed zicht op de radicalisering bij jongeren en hoe dat evolueert.

Complottheorieën

“Sinds een paar maanden zien we een nieuwe opstoot van complottheorieën”, aldus Heremans. Ronselaars - ‘groomers’ - zetten niet langer in op het lokken van Syriëstrijders, maar proberen jongeren volop af te zetten tegen onze samenleving. Sommige scholieren zien overal westerse complotten tegen de islam, beginnen plots te eisen om te mogen bidden tijdens de lesuren of nemen bijvoorbeeld aanstoot aan het luiden van de kerkklokken zonder dat er ook wordt opgeroepen tot het islamitisch gebed.

Volgens Heremans wijst ook internationaal onderzoek op georchestreerde acties van ronselaars die inspelen “op de identiteit van jongeren, op hun sociale en schoolse achtergrond, op discriminatie waarmee ze geconfronteerd worden”. “Je ziet jongeren afglijden, zich helemaal afsluiten van hun omgeving en zich afzetten van elke autoriteit.”

Radicalisering

“Op die manier wordt een hele groep moslims losgeweekt uit onze samenleving”, waarschuwde Heremans. “Dat proces van radicalisering loopt voor iedereen anders en je kan niet in iemands hoofd kijken om te weten wanneer die tot geweld zou kunnen overgaan. Dat is zorgwekkender dan vroeger, omdat die oproep tot geweld er toen eigenlijk niet was in ons land.”

Sociale media spelen een immense rol. Heremans pleit dan ook voor een forse “digitale tegenaanval” zoals OCAD-topman Paul Van Tigchelt dat eerder ook al deed. “Er is een massaal tegendiscours nodig via sociale media”, aldus de Antwerpse. Voorts waarschuwde ze voor polariserende uitspraken van politici die misbruikt worden door ronselaars en bepleit ze de promotie van onze gedeelde waarden.

Heremans smeekt bovendien de Vlaamse regering om in haar strijd tegen radicalisering niet louter te focussen op de islam, “want dat is slechts 25 procent van het verhaal”. Van de federale regering vraagt ze dan weer steun voor een interfederaal expertisecentrum en voor privaat-publieke samenwerkingen zoals het UFUNGU-netwerk rond radicalisering en polarisering.

Ook islamleerkracht Hicham Abdel Gawad merkt de immense rol van sociale media bij het verspreiden van antiwesterse complottheorieën en hun impact op moslimjongeren. Hij is optimistisch op vlak van preventie, maar toonde zich net als veel voorgangers in de onderzoekscommissie erg zwartgallig over de kansen van deradicalisering.

“Radicalisme moet dus zeer globaal aangepakt worden, we mogen niet enkel focussen op gewelddadig radicalisme”, beklemtoonde hij. “Want dat zou zijn zoals zwaarlijvigheid tegen te gaan door enkel morbide obesitas te bestrijden.”