En toen stond cd&v-voorzitter Coens alleen: veelzeggend is de open brief van zijn zoon

De AG-campus in Brussel, donderdagavond. Joachim Coens neemt deel aan Horizon België 2030, een evenement van ondernemersorganisatie VBO over de toekomst van België. Op zijn gsm verschijnen enkele gemiste oproepen van VRT-journalist Ivan De Vadder, maar Coens praat vrolijk verder met de andere gasten. Zijn mobiele ontvangst is slecht. Hij heeft niet door dat De Vadder hem probeert te contacteren met de resultaten van de politieke peiling die de VRT en De Standaard vrijdagavond zullen lossen.

Later op de avond krijgt De Vadder hem uiteindelijk toch te pakken. Het wordt een moeilijk gesprek. Cd&v is in de peiling weggezakt tot op 8,7 procent, een score waarmee ze de kleinste partij van Vlaanderen wordt. Een mokerslag. “Ik voelde dat het nieuws hard binnenkwam bij hem. Het was de eerste keer dat hij het getal hoorde”, vertelt De Vadder. Ook de andere partijvoorzitters krijgen die avond een telefoontje.

De onwetendheid van Coens is opvallend. In de Wetstraat circuleren op dat moment al volop slides en flarden van de peiling. Onder meer Conner Rousseau (Vooruit) loopt al dagen op wolkjes omdat hij weet dat de socialisten er op vooruitgaan. “Ik hoor waaien dat er een desastreuse peiling op komst is”, stuurt Hilde Crevits donderdagochtend in het whatsappgroepje van de cd&v-top. Ook Sammy Mahdi hoort dat er slecht nieuws op komst is. Die middag weet hij dat het om 8,7 procent gaat.

Pijnlijke realisatie

Wat volgt, is een pijnlijke realisatie voor Coens. Al donderdagavond krijgt zijn omgeving het vermoeden dat een aantal prominente partijgenoten de desastreuze partijscore kennen maar ‘vergeten’ te delen met de voorzitter. Het creëert de indruk dat ze hem bewust laten sudderen. En dat de peiling wordt aangegrepen om een scenario door te duwen dat al een tijdje klaar lijkt te liggen: een wissel tussen Coens en Mahdi.

Voor Coens wordt het een lange, slapeloze nacht. Tegen zonsopgang staat zijn conclusie vast: hij stopt ermee als voorzitter. “Vanmiddag kondig ik het aan”, zegt hij ’s ochtends tegen zijn vrouw en kinderen. In overleg met een woordvoerder neemt hij een gesprek op met de VRT-nieuwsredactie. Die mag het nieuws om 18 uur uitzenden, precies op het moment waarop hij ook de cd&v-leden inlicht.

Opvallend: de partijtop laat hij in het ongewisse. Vrijdagmiddag heeft Coens de cd&v-ministers nochtans samengeroepen voor een crisisberaad op het hoofdkwartier in de Wetstraat. “Ik ben bereid om mijn verantwoordelijkheid te nemen”, zegt hij daar. De afspraak is dat hij tegen de partijraad van volgende donderdag bekendmaakt dat hij vervroegde verkiezingen uitschrijft. Maar de aankondiging komt er dus, tot de verbazing van velen, sneller dan verwacht.

Besefte hij dat hij geïsoleerd stond? Of werd de publieke druk hem te veel? Een berustende Coens wil er weinig woorden aan vuilmaken. “Ik heb gewoon voor mezelf uitgemaakt dat ik eerlijk op de vraag zou antwoorden als mij gevraagd werd of ik voorzitter wilde blijven”, zegt hij.

Ieder voor zich

Veelzeggend is weliswaar de open brief die Felix Coens, de 20-jarige zoon van Coens, dit weekend verspreidde via Twitter. Zonder namen te noemen is hij daarin bikkelhard voor de Vlaamse kopstukken van de partij, Hilde Crevits en Wouter Beke. “Terwijl de partij al jaren achteruitgaat, denken sommigen dat na zelf meer dan 10 jaar lang de hoogste postjes te bekleden de ondergang van de partij te wijten is aan een voorzitter die zijn termijn niet eens kon uitdoen”, klinkt het. “In eigen boezem kijken is voor sommigen moeilijk, maar broodnodig.”

In de omgeving van Coens weerklinkt inderdaad frustratie over de ieder voor zich-mentaliteit binnen de partij. Over Mahdi, die met een toer langs de lokale afdelingen en een reddingsboek voor de christendemocratie weinig twijfel liet bestaan over zijn intenties. Over Wouter Beke, die een Vlaams regeerakkoord onderhandelde dat nefast was voor de partij en een aantal forse uitschuivers maakte. En over Crevits, die zich samen met Beke achter Coens zou verschuilen hoewel ze mee verantwoordelijk zou zijn voor de crisis van de partij. 

Wat dat laatste betreft, lijkt de visie van kandidaat-voorzitter Mahdi alvast duidelijk: cd&v moet zich in de Vlaamse coalitie met Open Vld en N-VA veel principiëler opstellen, en zich niet langer in duizend bochten wringen om de lieve vrede te bewaren. Die opstelling kan gevolgen hebben voor de besparingen op de kinderbijslag. Maar ook voor het delicate stikstofakkoord, dat de boerenachterban en de burgemeesters van cd&v op stang jaagt, of de gecontesteerde Ventilus-hoogspanningslijn in West-Vlaanderen.

Nieuw bloed

Hoe dan ook spreken de feiten tegen Coens. Het vernieuwingsverhaal van de West-Vlaming, die eind 2019 aan boord werd gehaald, sloeg simpelweg niet aan. Zijn krediet binnen de partij was op. Op de partijraad van 21 april kreeg hij de volle laag omdat hij Beke in een opiniestuk in deze krant had teruggefloten. Hij liep toen even boos weg uit de vergadering.

In een reactie op de tekst van Felix Coens laat Crevits weten dat ze de voorzitter altijd heeft gesteund. “Een partij wint of verliest altijd samen, ook nu.” Tegelijk is het logisch dat er bij verlies naar de coach wordt gekeken, zegt ze. “In een partij heb je altijd mensen met ervaring en nieuw bloed nodig.”