Historici waarschuwen voor revisionisme: “Zoek geen positieve aspecten van kolonisatie”

"Geweld ligt ten grondslag aan de kolonisatie. Het gaat om een daad die breekt en kapotmaakt, het is geen daad waar met de tegenpartij een akkoord over gesloten wordt", zei Didier Gondola, die als professor aan de Indiana University School verbonden is. "Zelfs als we in de tijd zouden kunnen terugkeren, denk ik niet dat een betere kolonisatie mogelijk zou zijn." Hij antwoordde daarmee op vragen van sommige Kamerleden naar "positieve aspecten" van het Belgische bestuur in Congo, Rwanda en Burundi.

"In deze optiek om positieve aspecten te willen vinden," ging Gondola verder, "leeft het idee dat het fysieke aspect de norm is: wegen, sanitaire voorzieningen, de economie, etc. Maar zo zien de gekoloniseerden dat niet. Wat (voor hen) telt, is de cultuur, de identiteit die geschonden werd. Wegen dienden om de grondstoffen weg te voeren die hen ontnomen werden. Zeggen dat er positieve aspecten waren en dat zij die moeten erkennen, zou voor de Afrikanen een gevaarlijke en beledigend revisionistische opstelling zijn."

Historicus Guy Vanthemsche (VUB) drukte de Kamerleden dan weer op het hart de hele kolonisatie als een geheel te zien. "Je kunt niet zeggen dat 70 procent goed was en 30 procent slecht. Zo werkt historisch onderzoek niet", merkte hij op. Net als Gondola zei Vanthemsche dat de hele kolonisatie een "verkrachting" is die in de "binnengedrongen" samenleving tot veranderingen leidt op het vlak van bijvoorbeeld alfabetisering en gezondheidszorg. "Maar je kunt die twee fenomenen niet scheiden: er is geen kolonialisme mogelijk zonder geweld."

Vanthemsche merkte op dat het openbaar bestuur van de Belgische overheersers sterk gericht was op de verdediging van private belangen, zowel op economisch als religieus vlak. Het aantal ambtenaren was eerder klein - 8.319 in 1959 tegenover 11.000 vandaag in een stad als Gent - maar de ordehandhavers waren dan weer goed uitgerust.

Dat de overheid een sociale en beschermende rol op zich moet nemen, is een idee dat pas in de jaren 1950 ingang heeft gevonden. Daarenboven blijven de bevindingen van het historisch onderzoek naar het koloniaal verleden hoe dan ook somber. Om dat te illustreren, citeerde Vanthemse een raadgever op het departement Buitenlandse Zaken in 1933, Octave Lauwers, en de laatste gouverneur-generaal in 1946, Pierre Ryckmans.

Beiden schetsten een systeem waarbij de inheemse bevolkingsgroepen uitgebuit werden en, aldus Ryckmans, gedoemd waren tot "een vroege dood".

Gondola wees er nog op dat Congolezen vaak als "grote kinderen" werden beschouwd, die enkel door een koloniserende overheid konden worden opgevoed en "uit hun atavistische toestand" worden gehaald. Het ging zelfs zover dat in 1956, toen in andere kolonies de eerste Afrikaanse verkozenen of burgemeesters opdoken, Belgische koloniale middens onafhankelijkheid pas als een realistische mogelijkheid zagen na een termijn van dertig jaar. 

LEES OOK:

Koningshuisdeskundige over reis van koning Filip naar Congo: “Onze vorst wil een persoonlijk gebaar stellen, maar geen excuses uitspreken” (+)

Expertenrapport Congocommissie toont aan dat er nog een pak werk is