Celien Rombouts is ‘anti-dieet-diëtist’: ‘‘Intermittent fasting’ is absurd en schadelijk’

‘Weg met diëten’ is een bescheiden trend. Magazines beloven hoe je er ‘eindelijk’ mee kan breken en er duiken deskundigen op die vertellen dat we vooral niet op dieet moeten om gewicht te verliezen. Toch is er recent nog een speciale ‘dag van’ aan het thema gewijd : Internationale Anti-Dieetdag op 6 mei. Het klinkt een beetje als een onnodige nieuwigheid.

Maar dat klopt niet.

No Diet Day is in 1992 gelanceerd door Britse vrouwen, op voorstel van Mary Evans Young. Op school werd ze gepest omdat ze ‘te dik was’, later kreeg ze anorexia nervosa. Met een speciale dag benadrukken dat we maar beter niet diëten is volgens voedingsdeskundige Celien Rombouts bovendien nog altijd nodig.

“Want nog altijd denkt zowat iedereen dat diëten werken en nog altijd worden mensen door diëten ongezonder, zelfs dikker en schaadt het hun zelfbeeld en hun zelfvertrouwen”, zegt de diëtiste die het antidieetboek F*ck it, maandag start ik écht schreef. 

“Iedereen denkt dat het dé manier is om kilo’s te verliezen. En uit onderzoek weten we dat vrouwen in hun leven gemiddeld dertig jaar op dieet zijn. Het begint vaak rond de puberteit, wanneer hun lichaam verandert, ze daar opmerkingen over krijgen en zich onzeker voelen of zien hoe een slankere vriendin complimenten krijgt. Dertig jaar, dat is toch schrijnend, al die verloren tijd en energie die niet naar leuke dingen is gegaan? Veel van mijn klanten durven nooit op de foto of in badpak op vakantie, kleden zich altijd in het zwart. Heel triest allemaal. Diëten kosten vaak ook veel geld.”

Wat bedoelt u precies als u zegt dat diëten niet werken?

“Wetenschappelijk onderzoek toont dat 95 procent van de mensen die een dieet volgen dat gewicht er na twee jaar weer bij hebben en dat ze dan vaak meer wegen dan voordien. Mocht een medicijn zo slecht werken, we zouden het nooit nemen. 

“Maar we blijven diëten omdat je er op korte termijn wel mee afvalt. Dan voel je een high die velen verwarren met geluk. Maar omdat een dieet gaat over beperkingen, gaat het op een bepaald moment mis. Je bent moe, gestrest of triest en grijpt toch naar die koekjes. En dan duikt vaak zwart-witdenken op. ‘Nu ik het toch verpest heb, kan ik evengoed het hele weekend veel eten en maandag start ik dan echt’, is dan de redenering. Dan ga je overeten en zo ontstaat een vicieuze cirkel waardoor je ongelukkiger en ongezonder wordt.”

Hoezo?

“Je kan niet winnen tegen je biologie. Je lichaam ervaart een dieet als hongersnood. Wanneer het te weinig binnenkrijgt, zal het spiermassa afbreken en de stofwisseling vertragen, uit zelfbescherming. Daardoor krijg je meer drang naar vettig en zoet eten. Maar ondertussen is je verbranding trager. Vandaar dat het steeds lastiger wordt om je gewichtsverlies te behouden. Dat ligt niet aan een gebrek aan wilskracht, maar aan hoe ons lichaam zich verzet. Maar telkens wanneer diëters merken dat ze niet meer afvallen, voelen ze zich rot, schuldig, slecht. Na een paar rondjes zit je met een lichaam en een geest die beschadigd zijn. 

“Bovendien is diëten stresserend, wat ook ongezond is. Het klopt dat sommige mensen ongezond zijn omdat ze overgewicht hebben. Maar constant diëten is minstens even ongezond.”

Wat met die 5 procent die na een dieet wel op hun lagere gewicht blijven?

“Er zijn mensen die ongezond eten en die zich beter voelen en meer energie hebben wanneer ze meer gaan letten op wat ze eten. Dat ze daarbij dan ook wat afvallen, kan een neveneffect zijn. Maar van de groep die als hoofddoel heeft kilo’s verliezen, is er dus maar 5 procent bij wie dat op lange termijn ook zo blijft. En zij kampen wel met meer depressieve gevoelens, eetproblemen en -stoornissen en een verlaagde seksdrive. Dus ze zijn wel slanker, maar niet bepaald gelukkig.

“Ik merk dat veel mensen denken: ‘Als ik tien kilo lichter ben, dán ga ik gelukkig zijn’. Maar als je hen vraagt naar de gelukkigste momenten van hun leven, gaat het over wat ze met anderen hebben gedeeld, niet over een cijfer op de weegschaal. Dat verwarren velen met geluk. Als ik vraag of ze echt gelukkiger zullen zijn wanneer ze nooit nog alcohol zullen drinken en altijd zullen stressen op restaurant om het gewicht eraf te houden, is het antwoord altijd ‘nee’.”

Waarom en hoe wordt een klassieke diëtist een ‘anti-diëtist’?

“Omdat ik merkte dat mijn klanten met schema’s op korte termijn wel afvielen, maar dat ze vaak na zes maanden terugkwamen omdat alle kilo’s er weer bijgekomen waren. Ik vroeg me af of dat aan mijn adviezen lag en ben me gaan verdiepen in het wetenschappelijk onderzoek. Bleek dat alle onderzoeken tonen hoe diëten dus een averechts effect hebben. En dat de focus op gewicht zeker niet de beste aanpak is.”

De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwt nochtans voor 1,2 miljoen vroegtijdige overlijdens en 200.000 kankers in Europa door ‘de obesitasepidemie’.

“Het klopt dat te veel wegen ongezond kan zijn. Maar mensen helpen om meer te bewegen en gezonder te eten lijkt me slimmer dan hen angst aanjagen door ze in zo’n discutabel hokje te stoppen. Want de  manier waarop overgewicht op basis van de body mass index (BMI) wordt bepaald rammelt. 

“Die BMI is een algemene richtwaarde gebaseerd op mannen, maar wordt op individueel niveau en dus ook bij vrouwen toegepast. En voor 1995 was iemand met een BMI van 27 ongezond. Maar dan is besloten dat je vanaf een BMI van 25 ‘overgewicht’ hebt. Plots waren miljoenen mensen zogezegd te dik.

“Recente studies tonen ook dat het verband met gezondheid niet rechtlijnig is. Zo leven mensen met een BMI van 27 het langst. En een bodybuilder kan gezond zijn met een BMI van 27, terwijl iemand met een zogenaamd gezonde BMI van 20 die rookt, slecht eet en de hele tijd strest ongezond is. Toch zie ik mensen met overgewicht die gezond eten en bewegen die niet meer naar de dokter durven omdat ze altijd op die kilo’s aangesproken worden.”

Als wat u op school leerde niet werkt, wat is dan het alternatief?

“Voor mensen die door diëten een verstoorde relatie met eten hebben, blijkt intuïtief eten erg goed te werken. Het gaat om mensen die denken dat pakweg frieten of zoet ‘slecht’ is en die over voeding spreken in termen als ‘zondigen’. Bij intuïtief eten verwerp je die moralistische blik, geef je jezelf de toestemming om alles te eten en sta je stil bij waarom je eet. Heb je echt honger? Of eerder goesting? Eet je uit verveling of frustratie? Voel je je verzadigd of heb je nog trek? Het leidt tot een diepgaand herstel van de band met je lichaam en met eten. Meer dan 140 studies bij tienduizenden deelnemers hebben dat aangetoond. Je herstelt er het natuurlijke vertrouwen in je lichaam mee.”

Wat bedoelt u daarmee?

“We worden geboren met het vermogen om te eten wanneer we honger hebben en te stoppen wanneer we voldoende hebben. Maar onderweg verliezen we die capaciteit. Bijvoorbeeld omdat we als kind gedwongen worden om altijd ons bord leeg te eten en ook door diëten. Neem het populaire intermittent fasting (dieet waarbij je enkel mag eten op bepaalde tijdstippen, BDB). Dat is even absurd en schadelijk als niet meer naar de wc gaan wanneer je moet plassen omdat je moet wachten tot het mag van je schema. Zo verlies je alle connectie met je honger- en verzadigingsgevoel. En je honger negeren zorgt ook voor overeten, want dan neemt het reptielenbrein het over.”

Een punt van kritiek is dat het lastig is om ‘te luisteren naar je lichaam’ wanneer er overal de hele tijd calorierijk eten voor het grijpen ligt.

“Die kritiek komt van mensen die deze methode duidelijk niet goed kennen. Ook veel van mijn klanten zijn bang dat wanneer ze de schema’s, het streefgewicht en het schuldgevoel lossen, ze zich te pletter zullen eten aan chips en koeken. Maar intuïtief eten is niet ‘de hele tijd alles eten wat je wil’. Het is stilstaan bij je lichaam en emoties. Ben ik nog aan het genieten of ben ik nu hersenloos aan het vreten? En waar heeft dat mee te maken? 

“Als je dat leert trainen, merk je dat je veel meer kunt vertrouwen op je lichaam dan je denkt en dat het veel sneller dan je verwacht geen zin meer heeft in nog meer koeken of frieten. Het klopt dat de mens nog nooit zoveel overvloed heeft gekend als nu en dat dat een permanente verleiding is. Als je opnieuw leert vertrouwen op je lichaam , ben je zelfs in die omgeving geen slachtoffer overgeleverd aan al dat onweerstaanbare eten.”’

Mag je alleen eten wanneer je honger voelt?

“Nee. Je mag alles. Er zijn geen verboden en je richt je niet op gewichtsverlies. Wel leer je weer voelen wanneer je goesting, honger, trek hebt. Doordat je die subtiele verschillen weer herkent en niet meer op automatische piloot of volgens een schema eet, ga je de ene keer wel zin hebben in die taart op het werk en de andere keer niet en kun je er moeiteloos aan weerstaan. Het resultaat is ook dat nadenken over eten veel minder plaats inneemt in je leven. Het wordt weer iets ongecompliceerd. De ene week eet je ongezonder omdat je moe of opgejaagd bent en dat is niet erg. De andere week heb je zin in veel groenten. De balans raakt zo hersteld.”

Intuïtief eten is in 1995 voorgesteld door voedingsdeskundigen Evelyn Tribole en Elise Resch. Waarom brak het niet al veel eerder door?

“Omdat voedingsdeskundigen het dus nog altijd niet meekrijgen in hun opleiding, wat een groot mankement is. Om daar iets aan te doen volgde ik zelf een opleiding bij Tribole. Nu werk ik aan een opleiding voor Vlaamse diëtisten. Deze psychologische aanpak is ook niet commercieel. Je verkoopt er geen kookboeken, sapjes en supplementen mee.”

Is er volgens u sprake van een kentering, nu we steeds meer horen over stoppen met diëten?

“Ik moet me toch nog vaak verantwoorden. Diëten zit diep ingebakken in onze cultuur, omdat het een miljardenbusiness is die niet bekommerd is om je gezondheid. Anders zou ze niet focussen op restricties en gewicht, omdat we weten dat dat een omgekeerd effect heeft. Nee, deze industrie blijft inspelen op de onzekerheid van mensen. Voor kerst en nieuw moeten we afvallen voor de feesten, na de feesten moeten de feestkilo’s eraf, voor de zomer moeten we aan onze summer body werken en in september gaan we voor een nieuwe start ook op dieet.

“Nu hebben de marketeers wel door dat ‘intuïtief eten’ een trend is. Dus ze verpakken hun diëten sluwer in wellnessboodschappen als: ‘Dit is geen dieet maar een plan voor voedselvrijheid.’ Maar dan blijkt dat er toch allerlei regels zijn. Van zodra er beloofd wordt dat je zal afvallen en je bepaalde voeding moet beperken, is het sowieso een dieet.”

Hoe komt het dat de klassieke adviezen – meer fruit en groenten eten en meer bewegen – niet werken?

“Tot op een bepaalde hoogte werken ze wel. Iemand die ’s avonds op de bank altijd een grote zak chips eet, zal dat een week kunnen vervangen door fruit. Maar na een week zit je toch weer aan de chips. Eetgedrag is psychologie. Alle comfortfood bannen werkt niet, want dan wordt het alleen maar aantrekkelijker. Gewoon zeggen ‘eet meer fruit en minder chips’ werkt ook niet, omdat die klassieke adviezen te oppervlakkig zijn. 

“Ik onderzoek met klanten waarom ze naar die chips grijpen. Uit stress, compensatie voor een zware dag, gewoonte, onnadenkendheid? Dat is heel waardevol, want dan zie je bijvoorbeeld in dat je die chips niet eet omdat je te weinig wilskracht hebt, maar omdat je beter voor jezelf moet zorgen zodat je ’s avonds niet zodanig uitgeput bent dat je snacks nodig hebt om je mentale batterijen op te laden.”

Hoe staat u tegenover de populaire Vlaamse eetgoeroes die boeken, cursussen en dieetproducten verkopen?

“Ik stoor mij eraan, want ook dat is vaak een geldmachine die niet gebaseerd is op kennis van zaken. Vooral BV’s die niet zijn opgeleid als voedingsdeskundige en die wat studies bijeenharken die in hun kraam passen, kunnen schade aanrichten. Ik krijg klanten over de vloer die eetstoornissen ontwikkelden omdat ze hun adviezen volgden. Maar daarin meegaan is alsof je je rotte tand laat trekken door je bakker.”

Is uw bevlogen strijd tegen de dieetcultuur een vorm van feminisme?

“Ja. Sinds kort heb ik ook enkele mannelijke klanten, maar de overgrote meerderheid van de mensen die in de dieetvalkuil trappen, zijn nog altijd vrouwen, omdat het schoonheidsideaal zich richt op vrouwen. Mannen hebben ook striemen, maar daar zijn geen crèmes voor te koop. De dieetindustrie mikt op vrouwen omdat men weet dat zij zich door dat schoonheidsideaal sneller onzeker voelen over hun uiterlijk. Het is tijd dat vrouwen zich daarvan bevrijden.” (lacht)

Celien Rombouts, F*ck it, maandag start ik echt (...en andere dieetonzin weerlegd), Pelckmans, 220 p., 22,50 euro.