Hoe kunt u weten of u hoogbegaafd bent? ‘Een uitgesproken rechtvaardigheidsgevoel’

Bij de term hoogbegaafdheid denken veel mensen aan slimme koppen die moeiteloos dokter of ingenieur kunnen worden. “Dat is inderdaad een onderdeel van hoogbegaafd zijn”, zegt Tessa Kieboom. Zij schreef talloze boeken over het thema en is bestuurder van het expertisecentrum Exentra. “Hoogbegaafde mensen hebben een sterk ontwikkeld brein. Ze kunnen snel denken en verbanden leggen. Maar dat brein is ook gekoppeld aan een sterk ontwikkeld bewustzijn. Ze houden zich in hun hoofd met veel meer dingen bezig dan hun leeftijdsgenoten.”

De sterkte van het brein kan je meten door een intelligentie- of IQ-test uit te voeren. Het versterkte bewustzijn kan je volgens Kieboom opmerken door bepaalde gedragskenmerken: “Hoogbegaafde mensen hebben een uitgesproken rechtvaardigheidsgevoel. Ze hechten veel belang aan wat eerlijk is en niet. Ze vinden het vaak vreselijk als mensen beloftes verbreken.”

“Een ander kenmerk is een kritische ingesteldheid. Mensen met een hoog IQ nemen niet zomaar dingen klakkeloos over. Ze gaan na of dingen die andere mensen zeggen wel overeenkomen met de werkelijkheid. Daarnaast zijn hoogbegaafde mensen vaak gevoelig. Ze maken zich zorgen over zichzelf én andere mensen. Ook piekeren ze regelmatig.”

“Tot slot legt iemand met hoogbegaafdheid de lat voor zichzelf enorm hoog. Hoe intelligenter de persoon, hoe hoger de lat wordt gelegd. Die persoon doet dat vaak ook nog eens onbewust. Een voorbeeld bij kinderen: als een kleuterjuf vraagt in de klas om een appel te tekenen, is ze vaak al lang blij als iedereen een appel tekent en geen banaan. Een hoogbegaafd kind wil daarentegen een appel tekenen, zoals die er exact die ochtend in de fruitschaal uitzag. Het kind maakt de opdracht nodeloos complex.”

Meer dan je denkt

Doordat hoogbegaafde mensen zo perfectionistisch zijn, scoren ze soms niet zo hoog op een IQ-test. “Ze gaan liever voor juistheid, dan voor snelheid”, zegt Kieboom. “Ook gaan ze het antwoord vaak te ver zoeken. Als een test bijvoorbeeld vraagt om de wijsvinger op een hand aan te wijzen, kunnen ze gewoon niet geloven dat het antwoord zo voor de hand liggend is.”

Kieboom gelooft daarom dat er veel meer hoogbegaafde mensen zijn dan de cijfers beweren: “Volgens statistieken zou 2,3 procent van de bevolking een hoog IQ hebben. Uit mijn ervaring geloof ik dat het gaat over één kind per klas, zo’n 1 op 25 dus. Gelukkig is er tegenwoordig veel meer onderzoek, waardoor mensen het sneller ontdekken. Ook ontdekken ouders het regelmatig toevallig van zichzelf, als ze nagaan of hun kind hoogbegaafd is.”

Niet alleen dokters

Toch is het volgens Kieboom niet de bedoeling om plots veel hoogbegaafden te ontdekken, om er daarna topdokters van te kunnen maken. “Bij het expertisecentrum Exentra willen we vooral mensen helpen omgaan met hun problemen. Dat doen we bij volwassenen door diepgaande gesprekken aan te gaan. Zo kunnen ze ten volle hun potentieel ontwikkelen.”

Toch benieuwd naar een IQ-test? Bij Mensa kan je een pretest doen. “Die geeft een indicatie van welk resultaat je kan verwachten bij een officiële proef”, zegt secretaris Herman Umans. “Vragen bij een echte IQ-test zijn heel uiteenlopend. Dat kan gaan van doolhoven oplossen tot getallen omgekeerd opzeggen.”

De prijs? Voor een IQ-test bij een psycholoog betaal je al snel tussen de 250 à 300 euro. “Voor alleen de IQ-test betaal je zo’n 60 euro”, zegt Umans. “Die gebeurt ook onder begeleiding van een psycholoog, maar je kan dan niet rekenen op een nagesprek of extra informatie.”