‘De Russen hebben het omgekeerde bereikt van wat ze wilden’: Hendrik Vos over toetreding van Zweden en Finland bij NAVO

Welke gevolgen zal de toetreding van Zweden en Finland hebben? 

Vos: “Het zat er nu wel al even aan te komen dat deze twee landen lid zouden worden, dus de gevolgen zullen niet zo spectaculair zijn. Eigenlijk waren de twee landen al nauw met de NAVO verbonden en deden ze al vaak oefeningen met partners binnen de alliantie. 

“Anderzijds is het wel zo dat ze hiermee een statement maken en duidelijk kiezen voor hun eigen veiligheid. Historisch hebben ze altijd de positie aangehouden dat ze Rusland niet wilden schofferen. Maar de oorlog in Oekraïne heeft echt duidelijk gemaakt dat je op het woord van Poetin niet kunt afgaan. Ze weten nu echt dat ze de Russische president niet kunnen vertrouwen.” 

Rusland dreigde er eerder al mee om kernwapens te plaatsen bij de Finse grens. Zijn die landen dan wel veiliger? 

“Er staan nu al Russische kernwapens in Kaliningrad (de Russische enclave tussen Polen en Litouwen, YV), dus zo’n groot verschil maakt dat eigenlijk niet. Maar voor Rusland betekent dit dat de NAVO nog meer opschuift naar het oosten. De belangrijkste Russische eis aan het begin van het conflict was dat de NAVO verder van de Russische grens zou blijven. Nu hebben de Russen dus het omgekeerde bereikt van wat ze oorspronkelijk wilden.” 

Waarom zijn Zweden en Finland eigenlijk niet vroeger lid geworden? 

“Omdat ze Rusland dus niet voor het hoofd wilden stoten. Heel de Koude Oorlog hebben de twee landen zich redelijk afzijdig gehouden, zowel tegenover de NAVO als tegenover de EU. Ze hebben economisch altijd wel nauw samengewerkt met het Westen, maar tegelijk wilden ze de Russische beer niet provoceren. 

“Pas nadat de Berlijnse Muur viel in 1989 was het obstakel voor die twee landen weg. Enkele jaren later, in 1995, zijn Zweden en Finland daadwerkelijk lid geworden van de EU. De Scandinavische landen wilden sowieso wat meer hun eigenheid behouden en de kat uit de boom kijken. Noorwegen is uiteindelijk zelfs nooit toegetreden.” 

Hoelang zal het nu duren voor Zweden en Finland effectief tot de NAVO behoren? 

“Dat is een kwestie van maanden. Alle dertig leden van de NAVO moeten er wel mee akkoord zijn, maar ik verwacht dat op de top van 29 en 30 juni in Madrid er wel een verklaring zal komen dat de twee landen met hun aanvraag kunnen doorgaan. Dan zijn we nog een paar maanden verder eer het lidmaatschap officieel bekrachtigd wordt.” 

Finland is flink meer gaan investeren en geeft momenteel meer dan 2 procent van zijn bnp uit aan defensie. De NAVO verwacht van alle leden dat ze zoveel spenderen, maar weinige doen het effectief. Zou dit ook de druk op ons land verhogen om meer aan het leger uit te geven? 

“Niet direct. Die druk om meer te investeren was er al. Sinds de oorlog in Oekraïne zijn Europese landen al hun defensie-uitgaven aan het opschroeven, dus dit staat er eigenlijk los van. Je ziet in veel landen ook het besef groeien dat we binnen Europa meer moeten samenwerken bij defensieprojecten. 

“Samen geven de EU-lidstaten vier keer zoveel uit aan legermateriaal als Rusland, maar het gebeurt heel versnipperd. Als je verschillende vliegtuigen koopt, dan hebben die ook allemaal andere wisselstukken nodig, bijvoorbeeld. Dat maakt het dan weer moeilijker om met meerdere landen samen operaties op te zetten.”

Door zijn neutrale houding heeft Zweden meer ingezet op zijn eigen defensie-industrie. Saab bouwt onder meer gevechtsvliegtuigen voor de Zweedse luchtmacht. Gaan we hier dan ook meer Zweedse lobbyisten zien? 

“Defensiebedrijven beconcurreren elkaar al heftig. Nu iedereen plannen lijkt te hebben om meer aan defensie uit te geven, zal men overal in de sector alle zeilen bijzetten om aan nieuwe klanten te raken.”