"Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt": collega-schrijvers kiezen mooiste zinnen van Jeroen Brouwers

Lezers treuren om de gisteren op zijn 82e overleden Jeroen Brouwers, maar ook veel schrijvers, voor wie hij een lichtend voorbeeld was. In het Radio 1-programma “Nieuwe feiten” vertelden Saskia De Coster, Tom Lanoye en Christophe Vekeman waarom ze Brouwers zo’n enorm talent vonden, aan de hand van voorbeelden uit zijn werk, gaande van korte, puntige zinnen tot lange tirades.

Moeilijk om te kiezen uit dat uitgebreide oeuvre, vindt Saskia De Coster, “het niveau is zo hoog” met zinnen waarvan ze hoopt “dat ze in het collectieve geheugen terechtkomen". 

"Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt" is al “stevig op weg om een spreekwoord te worden". Een zin "van een duizelingwekkende filosofische diepgang” uit “Bezonken rood”, de roman waarin Jeroen Brouwers over zijn ervaringen in een Japans gevangenkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog schrijft. De zin was ook het motto van het kunstenfestival Watou in 2019. Beluister de zin hier:

Saskia De Coster kiest nog een tweede kort fragment, uit de roman “Het hout”, waarin Brouwers “trefzeker” over vernederingen en seksueel misbruik schrijft in een pensionaat. “Je voelt de minachting, zijn fascinatie voor verval” in deze zin: “Pedagogen, monsters met gebitten van krijt”. De Coster houdt naar eigen zeggen meer van de Brouwers die een hele beroepsgroep op de korrel neemt, in plaats van zijn pijlen te richten "ad hominem", op één individu. Beluister de zin hier:

In zijn polemieken kon Jeroen Brouwers vilein en vlijmscherp zijn voor andere schrijvers. Christophe Vekeman kiest voor een fragment waarin Brouwers auteur Dirk Ayelt Kooiman fileert, een Nederlandse auteur die in 2018 overleed. Het werd een lange tirade. "Literaire waarde: 0; ouwehoeren: 10+" en "getild over dertig paarden". Beluister het fragment hier:

Tweede keuze van Christophe Vekeman: een verbolgen Jeroen Brouwers hekelt de lichtgeraaktheid van de Vlaming, "de Vlaam", als het over zijn taal gaat. Beluister het fragment hier:

Tom Lanoye haalt twee fragmenten aan uit het boek “De laatste deur” met essays over schrijvers die zelfmoord pleegden. Verwijzend naar zichzelf schrijft Jeroen Brouwers volgende hilarische zin, over hoe hij zich wilde dooddrinken met 24 flessen jenever, maar na drie dagen weer wakker zou worden met de onsterfelijke woorden: "Tjemig, was ik me daar even dood, zeg". Luister hier hoe de passage klinkt:

Zo'n zin lijkt moeiteloos geschreven, maar is dat allerminst. Zo'n zin moet je componeren, die rolt er niet zomaar uit, zegt Lanoye. Die ook nog een fragment van Brouwers kiest over de jong gestorven dichter Jotie T'Hooft. Brouwers was kritisch voor hem en nam hem tegelijk in bescherming, zegt Lanoye, toen hij een passage schreef over een te positieve biografie van de dichter. Beluister het fragment hier: