LIVE. Rusland stopt met leveren van elektriciteit aan Finland - Eerste proces rond oorlogsmisdaden in Oekraïne start woensdag in Kiev

Het stadsbestuur van de Letse hoofdstad Riga heeft vandaag besloten een reusachtig monument voor het Rode Leger, dat dateert uit de Sovjettijd, te ontmantelen. Het 79 meter hoge monument veroorzaakte heel wat controverse.

"De sloopwerkzaamheden zullen niet goedkoop zijn, aangezien het monument gemaakt is van gewapend beton en bestaat uit verschillende reusachtige sculpturen", verklaarde de burgemeester van Riga, Martins Stakis.

De constructie werd tussen 1979 en 1985 gebouwd ter herdenking van de overwinning van het Sovjetleger op nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Elk jaar komen op 9 mei duizenden Russen aan het monument bijeen om die overwinning te herdenken. Voor heel wat Letten is die datum de start van een moeilijke Sovjetbezetting die pas in 1991 eindigde.

Bijna alle monumenten en gedenkplaten uit het Sovjettijdperk, met uitzondering van die op militaire begraafplaatsen, werden in 1991 verwijderd. Het monument van Riga werd echter beschermd door een verdrag uit 1994 tussen de Letland en Rusland.

 Vandaag stemde het Letse parlement voor een wijziging van dit verdrag, waardoor het monument geen wettelijke bescherming meer geniet.

In een tweet verklaarde de Russische ambassade in Riga "verontwaardigd" te zijn over het "verraderlijke en ongerechtvaardigde besluit dat geen morele of wettelijke basis heeft".

In 1997 probeerde een groep vrijwilligers het monument op te blazen, maar het explosief ging te vroeg af. Twee mensen kwamen daarom om het leven. Later werden nog verschillende petities gelanceerd. Telkens werd de drempel van 10.000 handtekeningen gehaald, maar toch verwierpen de autoriteiten het voorstel. 

De Duitse autoriteiten hebben in de haven van Hamburg een luxejacht in beslag genomen dat toebehoort aan Farkhad Akhmedov, een Russische zakenman tegen wie Europese sancties zijn ingesteld.

Luna is al het tweede jacht dat in Hamburg aan de ketting wordt gelegd, na de Dilbar een maand geleden. Dat jacht is eigendom van de Russische oligarch Alisjer Oesmanov

De federale recherche heeft bevestigd dat de eigenaar van het jacht Luna op de lijst staat van Russische prominenten tegen wie Europese sancties zijn ingesteld na de Russische inval in Oekraïne. Volgens een tweet van de autoriteiten is de eigenaar van het vaartuig Farkhad Akhmedov.

De 66-jarige zakenman is actief in de energiesector en de politiek. ""Hij staat dicht bij het Kremlin en is een actief zakenman in economische sectoren die aanzienlijke inkomsten opleveren voor de regering van de Russische Federatie", staat te lezen in een document van de EU met de lijst van gesanctioneerde Russen.

Zijn jacht is naar schatting 400 miljoen euro waard. 

Aeroflot, de grootste luchtvaartmaatschappij van Rusland, heeft naar eigen zeggen acht Airbus A330-vliegtuigen overgekocht van "buitenlandse leasemaatschappijen". Dat schrijft het officiële nieuwsagentschap Tass.

De toestellen zijn nu geregistreerd in Rusland en Aeroflot heeft er de eigendomscertificaten van, zo luidt het. De naam van de "buitenlandse verhuurders" werd niet vermeld.

In Oekraïne is voor het eerst sinds de Russische invasie een militair uit Rusland voor de rechter verschenen. De 21-jarige tankcommandant staat terecht voor oorlogsmisdaden. Vadim Sjisjimarin heeft volgens het Openbaar Ministerie in Kiev op 28 februari een 62-jarige burger op een fiets doodgeschoten in het dorpje Tsjoepahivka, in de grensregio Soemi.

De sergeant was samen met vier andere Russische soldaten op de vlucht voor het Oekraïense leger, meldde justitie eerder. Hij zou van een andere militair het bevel hebben gekregen de man te doden om te voorkomen dat hij iets zou vertellen over hun aanwezigheid.

De rechtszaak wordt woensdag vervolgd. De Rus kan bij veroordeling een levenslange celstraf krijgen.

Het proces is van groot symbolisch belang voor Oekraïne, dat Rusland beschuldigt van wreedheden tegen duizenden burgers. Moskou ontkent dat het leger doelbewust burgers aanvalt.

Oekraïne heeft weinig ervaring met dergelijke rechtszaken. Het land krijgt hulp uit onder meer Nederland en het Verenigd Koninkrijk bij de onderzoeken naar oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Het Internationaal Strafhof (ICC) meldde vorige maand dat het deel gaat nemen aan een team met Oekraïense, Poolse en Litouwse aanklagers die beschuldigingen van oorlogsmisdaden tegen Russische troepen onderzoeken.

De Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin heeft vandaag een "onmiddellijk" staakt-het-vuren in Oekraïne geëist. Dat deed hij tijdens een telefoongesprek met zijn Russische evenknie Sergej Sjojgoe. Het is de eerste keer dat de twee elkaar (telefonisch) spreken sinds de start van de oorlog.

Austin "drong aan op een onmiddellijk staakt-het-vuren in Oekraïne en benadrukte het belang van het in stand houden van de communicatielijnen", stelt John Kirby, woordvoerder van het Pentagon, in een verklaring.

De twee spraken elkaar voor het eerst sinds 18 november, klinkt het nog bij het Pentagon. Dat gaf verder geen details over het gesprek.

De oproep tot een staakt-het-vuren komt nu de opmars van de Russische troepen in de Donbass tegen de Oekraïense troepen weken achterloopt op de plannen van het Kremlin, aldus Washington. Moskou heeft echter geen enkele aanwijzing gegeven van vertraging of terugtrekking en wil, volgens westerse inlichtingendiensten, de controle over een groot deel van het Oekraïense grondgebied in het zuiden en oosten van het land overnemen. 

Een twintigtal leden van de groep Promote Ukraine heeft vanmiddag actiegevoerd bij olieconcern Lukoil in Vilvoorde. De groep schilderde de letter Z, verwijzend naar de Russische militaire uniformen, op lege olietanks. "Want elke druppel Russische olie staat gelijk aan een druppel Oekraïens bloed."

Promote Ukraine wil met de actie mensen aansporen niet meer in stations van Lukoil te tanken. "De winsten van Lukoil in België worden gebruikt om de oorlog van Rusland tegen Oekraïne te financieren. We willen duidelijk maken dat er geen plaats is voor Russische bloederige brandstoffen in Europa. We eisen dat Lukoil zijn activiteiten in België stopzet."

Volgens Promote Ukraine heeft de topman van Lukoil België banden met Rusland, en kreeg de man in 2016 nog een prijs van president Poetin voor "verdiensten aan het vaderland". 

De groep vraagt aan de verschillende overheden in België om Lukoil te boycotten.

"Er gaat geen geldstroom van Lukoil België naar Rusland", verzekert Els Ruysen, woordvoerder van Lukoil België. "Alle winsten worden gebruikt om te investeren in de Benelux."

Ruysen wijst erop dat Lukoil inderdaad van Russische origine is, maar dat het op dit moment een volledig onafhankelijk beursgenoteerd bedrijf is. "Het is dus geen staatsbedrijf. De Europese sancties zijn dan ook niet van toepassing op Lukoil of op ons management." 

Rusland zal vanaf morgen niet langer elektriciteit leveren aan buurland Finland wegens onbetaalde rekeningen. Dat meldt de in Helsinki gevestigde leverancier RAO Nordic Oy, die volledig in handen is van het Russische InterRAO.

RAO Nordic Oy heeft sinds 6 mei geen betaling ontvangen voor aan Finland geleverde elektriciteit, zegt de groep in een verklaring. "Daarom zijn wij genoodzaakt de invoer van elektriciteit vanaf 14 mei op te schorten", aldus de leverancier.

De opschorting zou amper impact hebben op Finland, zo bericht 'The Helsinki Times'. De Finse elektriciteitsbeheerder Fingrid meldt dat Finland voor 14 procent afhankelijk is van de Russische invoer van elektriciteit. "We hebben ons voorbereid op een abrupte stopzetting", luidt het. De Scandinavische landen hebben een gemeenschappelijke elektriciteitsmarkt. Er bestaan verbindingen tussen Finland met zowel Zweden als Estland. 

Finland maakte eerder bekend dat het land wil toetreden tot de NAVO. Het Kremlin hekelt die wens. Een toetreding wordt door Rusland gezien als "een bedreiging". 

Moskou gaat tien Roemeense diplomaten het land uitzetten als vergelding voor een soortgelijke maatregel van Boekarest vorige maand, naar aanleiding van de Russische inval in Oekraïne. Dat hebben de Roemeense en Russische ministeries van Buitenlandse Zaken vrijdag bekendgemaakt. Ook een Bulgaarse diplomaat zal worden teruggestuurd, zei Moskou.

De eind februari uitgesproken schorsing van het Russische nieuwsagentschap TASS is vrijdag bevestigd door de algemene vergadering van de Europese alliantie van nieuwsagentschappen (EANA). Tot een uitsluiting kwam het echter niet.

TASS werd op 27 februari, drie dagen na de Russische inval in Oekraïne, al "met onmiddellijke ingang" geschorst. "Het bestuur van EANA is van mening dat door de nieuwe mediaregels die de Russische regering heeft uitgevaardigd, en die de persvrijheid erg beknotten, TASS niet langer onpartijdig nieuws kan brengen, een van de kernopdrachten van EANA", klonk het toen.

De schorsing betekent concreet dat TASS aan geen enkele conferentie van het EANA mag deelnemen en dat er geen officiële communicatie is tussen de alliantie en TASS. Hoewel die optie op tafel lag, wordt TASS niet uitgesloten. 

Oekraïne heeft het recht zich te verdedigen en heeft daarvoor wapens nodig. Dat heeft aartsbisschop Paul Gallagher, die belast is met de betrekkingen van het Vaticaan met andere staten, donderdagavond gezegd in een Italiaans televisie-interview. Het is uitzonderlijk dat iemand van het Vaticaan zich uitspreekt over wapenleveranties.

Paus Franciscus heeft zich tot nu toe op de vlakte gehouden als het gaat om wapenleveranties. In een recent interview noemde hij de wapenhandel een "schandaal". Hij gaf echter toe dat hij geen antwoord kon geven op de vraag of de bevoorrading van Oekraïne juist was of niet.

Rusland begint het effect van de internationale sancties te voelen bij export van olie vanuit het oosten van het land. Vanuit de havens aan de Stille Oceaan is volgens gegevens van persbureau Bloomberg sinds eind april welgeteld één lading Sokol-olie verscheept, die door Exxon Neftegas uit de wateren voor het eiland Sachalin wordt gepompt. Vijf andere ladingen die gereed waren voor export zijn nog niet uitgevoerd.

ExxonMobil heeft de olieproductie van zijn gigantische Sakhalin-1 veld beperkt omdat de Russische inval in Oekraïne en de daaropvolgende internationale sancties het steeds moeilijker maken om te werken. Exxon had eerder aangegeven dat het zijn activiteiten op het olieveld stopzette vanwege de oorlog. Daarbij beroept het bedrijf zich op overmacht waardoor het concern contractuele verplichtingen kan negeren. De aanvoer van ruwe olie uit het Sakhalin-2-project lijkt volgens Bloomberg voorlopig beter stand te houden. Shell heeft leidinggevend en technisch personeel uit het project teruggetrokken, maar weigerde tegen Bloomberg verder commentaar te geven.

De export van ruwe olie van beide projecten gebeurt van oudsher met tankers van het Russische Sovcomflot. Aziatische raffinaderijen zijn vanwege de sancties minder happig op het zaken doen met Rusland. De maatregelen zouden het namelijk ook nagenoeg onmogelijk maken om een verzekering af te sluiten voor de schepen.

Vanaf deze maand meren niet-Russische tankers aan bij de terminal van Sachalin. Een eerste lading werd aan boord gebracht van een niet-Russisch schip. Een tweede tanker ligt nu in de buurt voor anker.

De Russische stroom van ruwe olie vanuit havens in de Oostzee, de Zwarte Zee en de Noordelijke IJszee blijft vrijwel onverminderd groot.

In Boetsja, een buitenwijk van de Oekraïense hoofdstad Kiev, heeft een 10-jarig meisje een Russische boobytrap overleefd. Na hun terugtrekking hadden de bezetters een granaat verborgen in het hamermechanisme van haar piano, die volgens Anton Gerasjtsjenko, een adviseur van het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken, "als bij wonder" niet is ontploft.

Nadat de Russen uit Boetsja waren vertrokken, keerde het meisje met haar familie terug naar hun woning. Daar ontdekten ze uiteindelijk de in de piano verstopte granaat. "Dankzij de opmerkzaamheid van de moeder is niemand iets overkomen", zei Gerasjtsjenko donderdagavond. "De granaat werd door specialisten onschadelijk gemaakt."

Boetsja was het toneel van gruweldaden die aan Rusland worden toegeschreven. Tientallen burgers werden er dood teruggevonden en bij veel van hen waren de handen op de rug gebonden.

Een crowdfundingsactie van de Oekraïense regering om het land te ondersteunen na de Russische inval, heeft in een week tijd al 25,8 miljoen dollar (bijna 25 miljoen euro) opgebracht. Dat maakte de minister van Digitale Transformatie, Michajlo Fjodorov, in de nacht op vrijdag bekend.

De donaties van de campagne United24 kwamen uit 72 landen. Het geld wordt verdeeld over de ministeries om de meest noodzakelijke projecten te financieren, zei Fjodorov.

Via de website United24 kunnen mensen nu ook afzonderlijk geld doneren voor het leger, medische hulp en de heropbouw van Oekraïne. Betalen is mogelijk met bankkaarten, PayPal en zelfs cryptomunten.

De bedoeling is dat het gebruik van het geld elk kwartaal extern doorgelicht zal worden.

Vertegenwoordigers van het Rode Kruis en de Verenigde Naties onderhandelen met Rusland over de evacuatie van de laatste Oekraïense soldaten uit Marioepol. Vicepremier Irina Veresjtsjoek zei donderdagavond op Oekraïense televisie dat een nieuwe gespreksronde is begonnen over de aftocht van de circa duizend soldaten die zich hebben verschanst in de staalfabriek van Azovstal in Marioepol, het laatste Oekraïense bolwerk in de zwaar gebombardeerde stad.

Volgens Veresjtsjoek moet de evacuatie in verschillende stadia plaatsvinden, te beginnen met de zwaargewonden. De afspraken moeten op papier worden gezet en door alle partijen worden ondertekend, benadrukte ze. Ze zei dat Turkije in de gesprekken bemiddelde.

Eerdere pogingen om met Rusland tot een overeenkomst te komen over een aftocht uit Marioepol strandden. Oekraïne had onder meer voorgesteld om Russische krijgsgevangenen te ruilen tegen zwaargewonde Oekraïense soldaten.

De Oekraïense soldaten hebben zich verschanst in bunkers en ondergrondse gangen op het uitgestrekte terrein van de staalfabriek. Ook zouden nog zo'n honderd burgers zich er schuilhouden. Rusland voert dagelijks bombardementen uit op het complex, met vliegtuigen, artillerie en tanks.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, zal zaterdag afzakken naar Berlijn voor een NAVO-bijeenkomst. Dat maakten zijn diensten bekend.

Blinken zal het in de Duitse hoofdstad met de buitenlandministers van de NAVO-lidstaten hebben over de Russische inval in Oekraïne en de toetreding van Finland en Zweden tot de militaire alliantie. Daarnaast staan ook de voorbereiding van de NAVO-top in Madrid volgende maand en het uitwerken van een nieuw strategisch concept van de organisatie op de agenda, luidt het.

Zondag reist Blinken door naar Frankrijk. De Amerikaanse handelsgezant Katherine Tai en handelsminister Gina Raimondo vergezellen hem.

Momenteel is Blinken wegens een coronabesmetting afwezig van een bijeenkomst van de ministers van Buitenlandse Zaken van de G7, de belangrijkste industrielanden. Die ontmoeting vindt plaats op een resort in de Duitse Oostzee.