Stuntelig en cynisch of net authentiek en emotioneel? Communicatie-experten fileren persconferentie Beke

Keer met ons even terug naar gisteravond, 19 uur: volle prime time op tv en "Het Journaal" schakelt door naar een persconferentie van dan nog Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V). Iedereen verwacht een korte mededeling over zijn ontslag - dat is dan al uitgelekt - maar dat draait toch anders uit. 

Dat ontslag komt er wel degelijk, maar de kijkers krijgen van Beke ook een minutenlange lijst te slikken van zijn eigen verwezenlijkingen, vervolgens een uithaal naar de media en dan nog een ietwat ongemakkelijke afsluiter met familie, collega's en een feloranje trui.

Bekes persconferentie was op z'n minst "apart" te noemen, Gefundenes-Fressen-voor-politieke-communicatie-experten-apart. "Toch wel opvallend qua vorm", zo verwoordt communicatiespecialist Reinout Van Zandycke het letterlijk. Professor politieke communicatie Peter Van Aelst (UAntwerpen) gaat voor de stempel "vrij ongewoon".

"Je merkt dat het heel last minute is beslist", observeert Van Aelst. "Dat snap ik ook wel, want anders lekt dat toch uit en krijg je allerlei vragen en speculatie vooraf. Dus nu is hij erin geslaagd om het echt als nieuws binnen te brengen, live in de journaals op VRT en VTM. Het voordeel is dat je als politicus dan meer de controle in eigen handen houdt."

Het nadeel: je ontslag is niet bijster strak geregisseerd. "Er komt dan meer improvisatie bij kijken, van het type 'door welke deur wandel ik weg als ik klaar ben?'", merkt Van Aelst op. "Het was voor iemand die bekend staat als koel, berekend en nuchter ook wel vrij emotioneel. Het had ook iets stunteligs en daarmee kwam het voor mij ook authentiek over."

Ook Van Zandycke zag die emoties, maar hij miste wel authenticiteit. "Je ziet dat hij ervoor gekozen heeft om aan de buitenwereld te tonen dat hij nog gesteund wordt door zijn dichtste kring: zijn familie was aanwezig, zijn dochter en zijn vrouw, maar ook zijn belangrijkste medewerkers. Dat is heel bewust."

"Op het einde wordt ook de familie er letterlijk bij getrokken en wordt er een trui bovengehaald met daarop 'Nothing to prove' ('niets te bewijzen', red.). Dat is een duidelijke sneer naar externen. Hij wil zo tonen: 'we zijn één familie, we horen bij elkaar, we geloven in elkaar, jullie als buitenstaanders hebben het verkeerd'."

Hoe komt zoiets over bij de man in de straat? "Mensen kijken daar heel verschillend naar", benadrukt Van Aelst. "Je hebt er die in de zetel zitten foeteren dat Beke schijnheilig is, maar anderen pinken een traan weg. Je mag dat niet onderschatten."

Van Aelst vermoedt trouwens dat Bekes echtgenote er heel bewust bij wilde zijn. "Zij had al eerder aangegeven dat ook zij leed onder druk van de kritiek op haar man. Door haar aanwezigheid straalt zij mee dat verongelijkte uit."

Uithalen naar de media, dat blijkt een klassieker, zegt Van Aelst. "Ik merk dat dat bijna altijd gebeurt bij het ontslag van een minister. Ik zag het bijvoorbeeld ook bij Annemie Turtelboom (Open VLD) en Steven Vanackere (CD&V). Ik denk dat je je niet kunt voorstellen wat die totaliteit aan berichtgeving over jezelf met je doet. Je hebt het gevoel dat je constant wordt uitgespuwd. Maar dat is natuurlijk een kwestie van perspectief. Mensen die af en toe een krant lezen of naar 'Het Journaal' kijken, hebben vaak niet datzelfde gevoel."

Van Aelst vindt een dergelijke sneer ook niet bijster verstandig op dat moment. "Want de mensen willen dat het over je ontslag gaat. Het is niet het moment om daar de analyse te maken over de rol van de media. Dat komt altijd terug in je gezicht."

Voor Van Zandycke blijft vooral de "cynische toon" van de persconferentie bij. "Terwijl ik denk dat het in een dergelijk verhaal vooral belangrijk is om wat meer aan introspectie te doen en dat ook uit te leggen aan de mensen. Er wordt bijvoorbeeld heel weinig gesproken over bepaalde verkeerde keuzes uit het verleden."

Die kritiek treedt Van Aelst bij: "Hij liet wat in het midden waarom hij nu opstapt. Dat leidt tot veel meer speculatie. In goede crisiscommunicatie moet je dat nog duidelijker maken: 'Er zijn drie elementen die in deze beslissing hebben meegespeeld: dat, dat en dat.' Dan houd je die speculatie veel beter onder controle."

De conclusie van Van Zandycke is streng: er rammelde op strategisch vlak heel wat aan Bekes communicatie. "Uiteraard is dit een moeilijk moment voor de minister, dus valt dat ook te begrijpen. Maar ik denk dat het misschien beter geweest was om er een externe bij te nemen die minder emotioneel betrokken was. Die zou dan wat meer hebben kunnen sturen in de belangrijkste momenten."

En de timing van zijn ontslag? "Daarvoor bestaat geen ideaal moment", vindt Van Aelst. "Dus ik snap de vlucht vooruit. Ik denk dat ze met die peiling en het opstappen van Coens bij CD&V gedacht hebben: laten we nu maar ineens die hele golf over ons heen laten rollen. Sammy Mahdi kan dan binnenkort, geflankeerd door 2 nieuwe mensen, een soort doorstart aankondigen. Je kunt zo het idee kracht bijzetten dat er vernieuwing is. Maar aan de andere kant zal het niet kunnen verhullen dat de partij in crisis is."