Australische onderzoekers hebben het DNA geanalyseerd dat opgesloten zit in het geelbruine laagje tandsteen (verhard tandplak) van vier neanderthalerfossielen. Twee ervan, uit de grot van Spy (bij Namen), behoren tot de collecties van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. Uit de genetische analyse konden de wetenschappers afleiden wat onze ‘neven’ neanderthalers meer dan 40.000 jaar geleden hadden gegeten en welke soorten bacteriën in hun mond huisden.

De neanderthalers van Spy bleken echte vleeseters: zo aten ze wolharige neushoorn, en ook nog paddenstoelen. De onderzochte neanderthalers uit El Sidrón, in Noord-Spanje, waren puur vegetarisch. Daar stonden pijnboompitten, mos, boomschors en paddenstoelen op het menu.

Dat verschillende eetpatroon leiden de onderzoekers ook af uit de gemeenschappen bacteriën in het tandsteen. De bacteriesamenstelling bij de neanderthalers van Spy leek op die van andere vleeseters, zoals vroege jager-verzamelaars, moderne mensen en de eerste landbouwers. De samenstelling bij de Spaanse neanderthalers vertoonde eerder gelijkenissen met chimpansees en Afrikaanse verzamelaars uit de zogenoemde ‘Later Stone Age’.

Pijnstiller

De onderzoekers stelden ook vast dat een neanderthaler uit El Sidrón medicatie had gebruikt. Hij leed aan een tandabces, en in het tandplak zaten ook genetische sporen van een darmparasiet die acute diarree veroorzaakt. Hij had populier gegeten, die de natuurlijke, pijnstillende stof salicylzuur bevat (het actieve bestanddeel van aspirine), en een natuurlijk antibioticum, de schimmel Penicillium, die niet bij andere specimens werd vastgesteld. Mocht uit verder onderzoek blijken dat ze antibiotica gebruikten, dan is dat meteen meer dan 40.000 jaar vóór de ontwikkeling van penicilline. Neanderthalers hadden in elk geval een goeie kennis van planten en hun ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen. Ze waren niet de primitievelingen waarvoor ze in de populaire cultuur vaak doorgaan.

De wetenschappers, die hun bevindingen deze week in Nature bekendmaakten, konden uit het tandsteen ook het oudste bacteriële genoom tot nu toe reconstrueren: dat van Methanobrevibacter oralis, die mogelijk tandvleesontsteking veroorzaakt.

Collectie van Spy

De neanderthalers van Spy, drie skeletten die in 1886 werden ontdekt en sindsdien tot de collecties van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen behoren, zijn tussen 42.500 en 40.000 jaar oud, en de jongste neanderthalers van Europa. ‘Het is fantastisch dat de fossielen 130 jaar na hun ontdekking nog steeds nieuwe informatie opleveren, dankzij nieuwe technieken en methodes’, zegt hoofdconservator Patrick Semal (KBIN). ‘Zo kunnen we de levensomstandigheden van onze dichtste uitgestorven verwanten steeds gedetailleerder reconstrueren.’