ASSISEN LIVE. Alexander Dean (29) krijgt levenslang en 10 jaar terbeschikkingstelling: “We hebben u nog een reddingsboei toegeworpen”

Na tien dagen zit het assisenproces tegen de moordende bodybuilder erop. De burgerlijke afhandeling van de zaak, het deel rond de schadevergoedingen, wordt op een later tijdstip afgewerkt.

Na de voorlezing van het arrest spreekt voorzitter De Pauw de beschuldigde nog even toe. "Deze straf betekent niet dat al hetgeen is gepleit door uw advocaten bij ons in dovemansoren is gevallen", zegt hij. "We zijn echter van oordeel dat de beveiliging van de samenleving primeert. U krijgt een lagere straf dan gevorderd werd door het Openbaar Ministerie. U mag dat interpreteren als een reddingsboei die u wordt toegeworpen. Niet diegene die uw advocaten hebben gevraagd, maar het is er wel één."

In het arrest van het hof en de jury wordt vooral verwezen naar de gruwel van de feiten die Alexander Dean pleegde. "In nog geen 24 uur tijd heeft de beschuldigde vier mensen vermoord, waarvan hij er ook één gefolterd heeft", leest de voorzitter voor. "Het ging om weerloze slachtoffers, die doelgericht en met voorbedachten rade om het leven werden gebracht. Zowel bij de feiten in Gent als bij de feiten in Moere voerde de beschuldigde met z'n slachtoffers een gesprek, waarin door de slachtoffers werd gesmeekt om van z'n geweldpleging af te zien. Ondanks die smeekbede werden ze echter op een koelbloedige manier vermoord."

"Deze misdaden en z'n beweerdelijk motief wijzen op een fundamenteel en drastisch verstoord normbesef bij de beschuldigde. Uit alles blijkt bij hem een bijzonder grote en acute sociale gevaarlijkheid. Het hof en de jury zijn zich bewust van de moeilijke omstandigheden tijdens z'n jeugd die hem hebben getekend. Maar we zijn van oordeel dat de beveiliging van de samenleving dient te primeren boven alles."

Het hof en de jury zijn ook ingegaan op de vraag van de verdediging en wijten in het arrest een alinea rond het werk van de gerechtspsychiaters. "We hebben ons niet laten leiden door de bevindingen van het college van psychiaters of door het beeld dat door hen van de beschuldigde werd geschetst. Die bevindingen werden door ons niet overtuigend geacht."

Alexander Dean wordt veroordeeld tot levenslange opsluiting en 10 jaar terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank.

Voorzitter Willem De Pauw begint met de voorlezing van het arrest.

Het beraad is afgelopen. De jury komt de assisenzaal binnen. Het is enkel nog wachten op het hof.

De jury heeft zich teruggetrokken voor hun beraad over de strafmaat. De zitting wordt voor onbepaalde tijd geschorst.

Alexander Dean krijgt nog één keer het woord. De bodybuilder staat wenend recht. "Ik wil zeggen dat het me spijt", klinkt het. "Ook van Jeroen. Een man die wellicht net zo eenzaam was als ik. Die net zo gebroken was als ik. Het spijt me van de levens van Marie-José en Gery. Dat ik die twee uit elkaar gehaald heb. Het spijt me van Maïlys. Ik heb dat nooit gewild. En Maël: het spijt me dat ik je zus vermoord heb. Het spijt me zo erg. Ik wou dat ik nog iets kon doen. Het spijt me."

"En dan leert hij een meisje kennen. Hij krijgt liefde en affectie en klampt zich daaraan vast. Ze is de enige liefde die hij heeft. Hij heeft geen ouders, geen grootouders. Hij heeft alleen dat meisje... Maïlys... Een meisje dat ook moeilijkheden had. Die mensen hadden hetzelfde verdriet en dezelfde passie: fitnessen. Hij klampt zich daaraan vast. Ik ben ervan overtuigd dat zijn gevoelens voor haar oprecht waren. Dat hij haar ongelooflijk graag zag. Tot in het verstikkende toe. Een meisje van 18 jaar. Zij had daar geen nood aan. Hij heeft haar achtervolgd. Zij was zijn reddingsboei. Het kostbaarste. De enige in z’n leven die hem menselijke warmte heeft gegund."

Platteau sluit z'n emotioneel pleidooi af. "Laat Alexander naar iets verlangen. Laat hem therapie volgen. Duw hem, maar duw hem niet definitief weg in de afgrond!" De bodybuilder zelf barst in tranen uit in de beschuldigenbox.

Om in te gaan op de vraag van de verdediging moet de jury verzachtende omstandigheden aanvaarden. Platteau begint met de slechte jeugd van Alexander Dean. "Zijn moeder is vijf jaar getrouwd geweest in Kenia, maar is daar moeten weglopen van haar man", vertelt hij. "Tijdens het uitgaan leerde ze de vader van Alexander kennen en ze raakte zwanger. En dan heb je een vader die zegt: 'Ik wou geen kind, ik wil dat niet, ik heb er geen tijd voor'. Hij heeft zelfs de naam niet gekregen van z'n vader! Hij was een bastaardkind. Zijn moeder kon het niet aan en kreeg een postnatale depressie. Alexander belandde in een pleeggezin. De families van zijn vader en moeder moesten hem niet... Welke woorden wegen zwaarder op een kind dan de woorden van een vader die zegt 'Ik moet u niet'?"

Met veel grootspraak probeert Platteau de jury ervan te overtuigen om zijn cliënt geen levenslang te geven. "Nooit meer op de bus, nooit meer wandelen in de stad, nooit meer naar de zee gaan kijken, nooit meer op een terras zitten. Nooit meer. Niet binnen 15, 20 of 30 jaar. Nooit meer. De doodstraf is het doden van een mens, maar levenslang is het doden van de ziel."

Ook de gerechtspsychiaters krijgen opnieuw een veeg uit de pan. "Als ik u iets mag vragen: zet in het arrest eens jullie standpunt over de psychiaters", vraagt het Platteau aan het hof en de jury. "Ik vind het een schande! Dit was niet ernstig. Als je een moraliteitsonderzoek samenvat met de woorden pretentieus, arrogant en opgeblazen? Dat blijkt helemaal niet uit de moraliteit van Dean! Ik heb die woorden niet gehoord bij de getuigen. De psychiaters zijn tot conclusies gekomen zonder één test af te nemen. En met zo'n psychiatrisch rapport blijf je zitten. Je geraakt niet meer uit de gevangenis! Laat je niet sussen met het idee dat hij vervroegd kan vrijkomen."

"Ik vind dat je hem de zwaarste straf moet geven, die geen levenslang is: 30 jaar opsluiting", stelt de advocaat van Dean. "Vind je dat dat te weinig is, dan ga ik akkoord met 15 jaar terbeschikkingstelling. Het gebeurt bijna nooit dat iemand twee keer voor assisen komt. Cijfers bewijzen dat. Hoe ouder men wordt, hoe minder agressief men is. Het gevaar vermindert met ouder worden. Dat staat vast."

Platteau heeft z'n vragen bij een combinatie van levenslang en een terbeschikkingstelling. "Een terbeschikkingstelling begint te lopen, nadat de straf is uitgezeten. Dat gaat niet bij levenslang! Justitie kan veel, maar één keer je dood bent is justitie niets meer met u. Een terbeschikkingstelling bij iemand die veroordeeld wordt tot levenslang? Dat heeft geen zin!"

De burgerlijke partijen en de openbaar aanklager noemden Alexander Dean in hun pleidooien een seriemoordenaar. Platteau is het daar niet mee eens. "Eén van de kenmerken van een seriemoordenaar is dat ze willekeurig slachtoffers kiezen waarmee ze geen enkele band hebben. Veelal prostituees. Ze doden en verminken, snijden stukken uit lichamen en bewaren ze nadien als trofeeën. Seriemoordenaars oefenen in hun jeugd hun sadistische fantasieën uit. Op dieren, bijvoorbeeld. Het zijn sadisten tot en met. Alexander Dean past niet in dat plaatje. Ze zeggen dat gewoon omdat hij weg moet. Hij mag geen normaal mens zijn."

Platteau wijdt het eerste stuk van z'n pleidooi aan de levenslange opsluiting. "Levenslang opsluiten... Dat is voor altijd weg (wijst naar Dean). Nooit meer iets kunnen verlangen. Nooit meer naar iets kunnen uitkijken. Voor altijd weg. De straf het dichtst bij de dood. Denk daar goed over na!"

De strafpleiter haalt aan dat er in Europa discussie bestaat over die levenslange opsluiting. "In Noorwegen kan je maximaal 21 jaar opsluiting krijgen. En de cijfers zijn daar goed! Anders Breivik heeft 77 mensen vermoord bij aanslagen in Oslo. Hij kreeg 21 jaar opsluiting. Waarom zeg ik u dat? Omdat alles relatief is. In Noorwegen kan de opsluiting na 21 jaar weliswaar nog verlengd worden na een nieuw psychiatrisch onderzoek. Maar hij (wijst opnieuw naar Dean) zal dat niet krijgen. Levenslang: dat is waanzin. Een mens kan veranderen. Maar die psychiaters zeggen dat hij gevaarlijk is. Levenslang, voor altijd. In de gevangenis bieden ze therapie aan. Maar waarom moet je dat nog doen als je weet dat je tot het einde van je dagen zit opgesloten?"

Na het requisitoir van het Openbaar Ministerie neemt Johan Platteau het woord voor de verdediging. "'Jongen, doe het niet. Niemand gaat naar u luisteren': dat waren de woorden van mijn moeder, toen ze hoorde dat ik Alexander Dean zou verdedigen", zegt hij. "Maar ik ben dankbaar dat u wel luistert. Ik vraag u één ding: denk alstublieft goed na. Eenmaal u hebt beslist, kan u niet meer terug. Zorg dat het de juiste keuze is en u er mee verder kunt leven."

De procureur-generaal spreekt de vordering uit die hij al eerder aankondigde. "Wat moet je met zo iemand doen?", klinkt het. "Mijn vordering is zeer simpel. Ik vraag u om Alexander Dean te veroordelen tot levenslang en een terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank voor 15 jaar. Dat is op vandaag het maximum binnen mijn wettelijke mogelijkheden."

Malefason laakt de houding van Alexander Dean op het proces. "Er zitten in de zaal twee moeders, maar op vandaag neem je nog steeds geen verantwoordelijkheid", foetert hij. "Je spuwt en braakt nog altijd op het graf van Jeroen Verstraete. Dat is je houding. En zijn persoonlijkheid? Onze bron om die te beoordelen is het psychiatrisch verslag. Dat is hier afgebrand tot op de grond. Belachelijk gemaakt tot in den treure. Doe gewoon beroep op jullie verstand. Alexander Dean is een prototype narcist met een groot gevoel van eigenwaarde."

De aanklager gaat de juridische toer op. "Ik ben bekommerd om de bescherming van de samenleving", zegt hij.  "Wat kan ik daarvoor doen? Op 21 december 2017 is een wet uitgekomen om te morrelen aan die 15 jaar in zeer extreme gevallen, zoals hier. Je kan in je arrest beslissen om die periode van 15 jaar op te schalen naar een periode van maximum 25 jaar (een beveiligingsperiode die eerder al werd opgelegd aan Steve Bakelmans, red.). Sedert de publicatie is echter discussie ontstaan over een ander artikel van die wet. Dat zegt dat je hem altijd het voordeel moet geven van de lichtste straf. Als op het ogenblik van de feiten (hier de zomer van 2017, red.) die straf lichter was dan op het ogenblik dat je moet oordelen, moet je de lichtste straf geven. Het Grondwettelijk Hof heeft dat ook bevestigd. Ik kan op vandaag dus geen beveiligingsperiode vragen."

"Ik kan wel een terbeschikkingstelling vragen van de strafuitvoeringsrechtbank", gaat Malefason verder. "Na het uitzitten van z'n straf weet ik dan dat ik hem nog voor een bepaalde periode onder toezicht kan houden. Een terbeschikkingstelling van 15 jaar is mogelijk en ik ga dat ook vragen."

Traditioneel staat de aanklager ook stil bij de strafuitvoering in België. "Als hij levenslang krijgt, moet hij minstens 15 jaar opgesloten blijven", zegt hij. "Op vandaag is Dean 1.758 dagen van z'n vrijheid beroofd. Omgerekend zou hij dus nog 10 jaar moeten zitten. 2,5 jaar per slachtoffer dus. Gelijk welke straf je geeft, hij zal nooit in proportie staan met het leed dat de burgerlijke partijen is aangedaan. Met de schade die Dean heeft aangericht binnen de samenleving."

Malefason geeft de jury een lesje over verzachtende omstandigheden. Hij legt uit dat de straf zakt als ze die zouden aanvaarden. Dean riskeert dan tussen 3 en 30 jaar opsluiting. "Maar het is niet omdat men zegt dat verzachtende omstandigheden zouden aanwezig zijn, dat je deze ook moet aanvaarden", waarschuwt de aanklager. "Je moet ze in deze zaak afwegen tegen de gruwel en duur van de feiten."

De procureur-generaal anticipeert op het pleidooi van de verdediging en begint alle mogelijke verzachtende omstandigheden te ontkrachten. "Zijn slechte jeugd? Als je die moet afwegen tegen de lijdensweg van vier personen, kan je dit niet aanvaarden als een verzachtende omstandigheid. Zijn blanco strafblad? Dat is omdat hij er altijd in slaagt om te ontglippen. Dean werd twee keer bij verstek veroordeeld door de politierechtbank, omdat hij geen zin had om z'n verantwoordelijkheid te nemen. En indien z'n ex-vriendin aangifte had gedaan telkens ze ongewild seksuele betrekkingen moest hebben, zou hij al een strafblad hebben gehad. Er waren trouwens ook inbreuken op de hormonenwet, hé... En een goeie arbeidsethiek? Dean liep de kantjes eraf bij z'n werkgever... En zoveel heeft hij niet gewerkt. 30 dagen in het Europacollege..."