Europa geeft België budgettaire ademruimte, maar tikt ons land ook op de vingers

De Commissie heeft maandag haar beleidsaanbevelingen voor 2022 en 2023 voorgesteld. Wat het meest in het oog springt, is de beslissing om de strikte toepassing van de begrotingsregels (tekort onder 3% bbp, schuld onder 60%) een jaar langer uit te stellen. Dat moet de lidstaten ook in 2023 de budgettaire ruimte geven om de kosten van de energiecrisis en de Oekraïense crisis te dragen.

Daarom luidt het in het Belgische rapport dat pas “in de periode na 2023" verder gewerkt moet worden aan schuldafbouw en een duurzaam begrotingsbeleid. Toch betekent dit niet dat er een carte blanche gegeven wordt voor ongelimiteerde uitgaven, luidt het bij de Commissie. 

Zo wordt België tot een “voorzichtig begrotingsbeleid” aangemaand, wat in de feiten betekent dat de lopende uitgaven niet sneller mogen stijgen dan de verwachte economische groei. De komende jaren zal die volgens de Commissie gemiddeld 1,4 procent bedragen, al wordt in die analyse nog geen rekening gehouden met de hervormingen die in het herstelplan staan dat België vorig jaar indiende.

Commissie-vicevoorzitter Valdis Dombrovskis wil niet spreken van een opschorting van de begrotingsregels. Tegen lidstaten die de regels al te hard met de voeten treden, kan volgend jaar nog steeds een zogenaamde buitensporigtekortprocedure worden geopend, “op basis van de aanbevelingen die we vandaag doen”, aldus Dombrovskis.

De beleidsaanbevelingen gaan over meer dan enkel de begroting. Zo vraagt de Commissie opnieuw om een belastinghervorming en een hervorming van het systeem van werkloosheidsuitkeringen “om werk minder te ontmoedigen”. Er moet op beide domeinen een vereenvoudiging komen en de lasten op arbeid moeten naar omlaag, vindt de Commissie.

Wat de noodmaatregelen in het kader van de energiecrisis en de oorlog in Oekraïne betreft, vraagt de Commissie dat die “tijdelijk en doelgericht” zijn. Zo bestaat bij de recente verlaging van de bijzondere accijns op diesel en benzine en de btw-verlaging op gas en elektriciteit het risico dat deze maatregelen een permanent karakter krijgen. 

Dezelfde kritiek heeft de Commissie niet op het sociaal tarief, omdat dat per definitie doelgericht is. Toch waarschuwde staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open VLD) maandagochtend al voor een lange verlenging van die maatregel. Dat zou gezien de toestand van de overheidsfinanciën niet erg verstandig zijn, zei ze. In een interview met onze krant afgelopen weekend zei de staatssecretaris er alles aan te doen om in 2024 een begrotingstekort onder de 3 procent te behalen.

Ons land moet volgens de Commissie werken aan de houdbaarheid van de vergrijzingskosten. Hun impact op de schatkist dreigt tegen 2040 met 3,6 procentpunt te stijgen, en tegen 2070 met 5,4 procentpunt. Dat er een pensioenhervorming komt, stond vorig jaar al in het herstelplan, maar de Commissie hamert nu ook op maatregelen in de opvang van ouderen. Zo ziet ze nog marge voor efficiëntiewinsten in het gebruik van de zorgomgeving. Er moet concreet worden nagedacht over meer thuiszorg, want maar liefst een op de vier personen die in een woonzorgcentra wonen, komt daar te vroeg terecht of zonder dat dat strikt noodzakelijk is.

Opvallend scherp is de Commissie voor het onderwijs in België. Of een student zijn of haar onderwijscarrière succesvol afrondt, heeft in ons land veel te maken met de sociaaleconomische achtergrond en met het feit of de student in kwestie al dan niet een migratieachtergrond heeft. Die vaststelling is niet nieuw, maar de kloof is intussen uitgegroeid tot een van de grootste in heel de EU, stelt de Commissie. Ook moet het beroep van leerkracht aantrekkelijker worden gemaakt — vooral Vlaanderen kampt met een tekort — en er moet meer ingezet worden op duaal leren.

Aparte aandacht in de aanbevelingen gaat naar de energietransitie. In het kader van ‘REPowerEU’, het plan dat de transitie versneld moet helpen doorvoeren, wordt ook België aangemaand extra stappen te zetten om de ontwikkeling van duurzame energiebronnen te versnellen en om te garanderen dat het tegen 2050 klimaatneutraal kan worden. 

Zo zit er nog heel veel rek op de capaciteit van zonne- en windenergie, citeert de Commissie uit een rapport van netbeheerder Elia. Het is de Commissie evenwel opgevallen dat grote energie-infrastructuurprojecten kunnen aanslepen door “de vele, herhaaldelijke en lange beroepsprocedures”.

Vorige week, toen ze het ‘REPowerEU’-plan voorstelde, zei de Commissie dat ze 20 miljard euro extra aan subsidies opzij wil houden, die ze kan halen uit de verkoop van rechten die nu nog in de marktstabiliteitsreserve van het emissiehandelssysteem (ETS) geplaatst zijn. Als de Raad en het Europees Parlement met dat voorstel instemmen, zal op basis van de verdeelsleutel die de Commissie hanteert 300 miljoen euro voor België opzijgezet worden.

INTERVIEW. Staatssecretaris Eva De Bleeker: “Of de regering het uitzingt tot 2024? Dat durf ik niet garanderen” (+)

Uitgelekt advies Financiën spaart heilige huisjes niet: “Btw-verhoging brengt snel en eenvoudig veel geld op” (+)

Vivaldi-partijen willen rijkentaks om koopkracht te stutten: Vooruit wil belasting voor bedrijven met woekerwinsten verhogen tot 35 procent (+)