Nederlandstalig onderwijs slaakt noodkreet vanwege "aanhoudende besparingen"

Scholen krijgen een werkingsbudget toegekend op basis van het aantal leerlingen en hun kenmerken, bijvoorbeeld extra zorgnoden. Sinds het schooljaar 2008-2009 wordt slechts 40 procent van de werkingsmiddelen per extra leerling voorzien (de 40 procentregel). Elke regering heeft sindsdien deze besparingsmethode aangehouden, luidt het.

Onvolledige indexeringen van de werkingsmiddelen versterken het effect van de 40 procentregel. Door de inflatie stijgen de kosten van scholen, maar de inkomsten zijn niet gevolgd. 

Een voorbeeld: het secundair onderwijs heeft gedurende drie jaar de wettelijk vooropgestelde volledige indexering gekregen. Drie jaar is er niet geïndexeerd en acht jaar is de index voor 60 procent toegekend. De Vlaamse regering heeft bovendien voorzien dat de werkingsmiddelen ook in de twee resterende jaren van deze legislatuur maar voor 60 procent zullen worden geïndexeerd. In zestien jaar zal de wettelijke regeling dus gedurende slechts drie jaar toegepast zijn, hekelen de onderwijsverstrekkers.

In de indexering van de werkingssubsidies zit bovendien een vertragingseffect: de subsidies van schooljaar 2021-2022 worden geïndexeerd met de gezondheidsindex van het coronajaar 2020 (0,57 procent), maar de inflatie bedraagt nu al 7 à 8 procent. 

“Het blijft vaak onder de waterlijn, maar door een combinatie van externe factoren en beslissingen van de overheid krijgen scholen het elk jaar moeilijker om hun begroting rond te krijgen. Dat is nefast voor de onderwijskwaliteit”, stelt Lieven Boeve als directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “De noodkreten over de financiële leefbaarheid van scholen blijven toenemen.”

De leerlingen zijn de dupe, vult de afgevaardigd bestuurder van het GO!-onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap aan. “Het is contradictorisch dat men ‘het beste onderwijs ooit’ ambieert maar tegelijkertijd scholen in een situatie dwingt waarbij schoolbesturen over steeds minder middelen beschikken. Zo wordt het voor hen wel heel moeilijk om hun onderwijs op een kwaliteitsvolle manier te organiseren”, zegt Koen Pelleriaux.

Alle scholen krijgen klappen. Zo heeft het gewoon lager onderwijs nog iets meer dan 70 procent van de koopkracht die het had in schooljaar 2008-2009, maar het secundair onderwijs wordt nog harder getroffen.

De impact is onder meer afhankelijk van de mate waarin secundaire scholen extra moeten investeren om voor alle leerlingen laptops te voorzien in de Digisprong-operatie. “Als de Vlaamse overheid geen degelijk vervolg breit aan deze eenmalige subsidies en de 40 procentregel laat voortbestaan, dan dreigt er voor het secundair onderwijs een financieel drama”, klinkt het.

De overheid kondigt regelmatig nieuwe onderwijsinvesteringen aan, maar die kunnen slechts voor specifieke doeleinden en onder strikte voorwaarden gebruikt worden. De verschillende onderwijsinstanties pleiten daarom voor structurele oplossingen. Ze stellen voor om extra werkingsmiddelen toe te kennen en vervolgens een kliksysteem te gebruiken, zoals in het hoger onderwijs. Daarbij wordt elke stijging of daling van leerlingenaantallen vanaf een vooraf bepaalde grens vertaald in een even grote stijging of daling van de werkingssubsidies.

“Er is een financiële grens aan de veerkracht van scholen”, verklaart Paul Buyck namens het Overleg Kleine Onderwijsverstrekkers. “Onze scholen worden uitgedaagd om kwalitatief en kosteloos onderwijs aan te bieden aan kinderen binnen een diverse samenleving. Dat is vandaag niet evident. Naast het structureel probleem van het lerarentekort krijgen we te maken met hoge facturen die een negatief effect hebben op onze pedagogische reikwijdte. De druk op de scholen is groot, maar we willen vermijden dat de stijgende kosten afgewenteld worden op ouders en leerlingen.”

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) wijst er in een reactie op dat Vlaanderen zeer veel investeert in onderwijs. “We moeten maar een paar OESO-landen laten voorgaan”, zegt hij. “Maar de onderwijskwaliteit die we daarvoor terugkrijgen is helaas niet evenredig.” 

“Ik steek mijn hand niet in het vuur voor de periode 2008-2019, maar sinds de start van deze regeerperiode is het onderwijsbudget sterk gestegen. Er komt deze regeerperiode 2,4 miljard euro bij. Er is dit jaar in Vlaanderen geen enkel ander bevoegdheidsdomein waar het budget zo sterk stijgt als in onderwijs. Natuurlijk kan alles nog beter. Ik besef heel goed dat de scholen het in de huidige omstandigheden moeilijk hebben. Ik wil daarom ook in de komende jaren op het elan van extra middelen verdergaan”, besluit Weyts.

Bekijk hier het volledige gesprek met minister Weyts bij HLN LIVE: