Na drie maanden oorlog in Oekraïne: drie scenario’s voor het aflopen van de strijd

Optie 1: de Russen trekken na een zware strijd aan het langste eind

‘Oekraïne-light’ lijkt na drie maanden van zware gevechten nu de meest haalbare optie voor Moskou: bezetting van de Donbas en de strook land in het oosten en zuiden tot aan de Krim. Met de inname van de Donbas, waar al zes weken wordt gevochten, kan de Russische president Vladimir Poetin alsnog zijn gezicht redden. 

De Russische leider kan zich dan op de borst kloppen dat de Russisch sprekende bevolking van Loehansk en Donetsk is ‘bevrijd’, dat de ‘nazi’s’ in Marioepol zijn verslagen en dat eindelijk de Russische droomwens van een landverbinding met de Krim in vervulling is gegaan.

Uiteindelijk beslecht het Russische leger in dit scenario de ‘Slag om de Donbas’ met overmacht en vuurkracht. De 106 gevechtseenheden die Poetin naar Oekraïne heeft gestuurd, van de meer dan 140 waarover Rusland beschikt, blijken toch te veel voor de naar schatting 40.000 Oekraïense soldaten in de Donbas. De Russen weten de omsingeling van het Oekraïense leger, die wekenlang moeizaam verliep, toch voor elkaar te krijgen.

Met het suf beuken van de tegenstander door de Giatsint S-houwitsers, slagen de Russen erin om door de Oekraïense linies te breken op zwakke plekken langs de 500 kilometer lange bestandslijn in de Donbas. Omdat de Oekraïense eenheden door de Russische omsingeling niet meer bevoorraad kunnen worden en steden als Severodonetsk net zo verpulverd worden als Marioepol, wordt de situatie onhoudbaar.

De Oekraïense soldaten moeten toezien hoe de westerse wapens, die zo cruciaal waren in de eerste maanden van de oorlog, de Donbas niet meer kunnen bereiken. Hoe snel de Russen de strijd kunnen beslechten, hangt af van de militaire risico’s die Moskou bereid is te nemen in deze laatste fase van de oorlog. 

Oekraïne moet met name vrezen voor een belangrijke troef, die Rusland tot nog toe niet heeft ingezet: de massale inzet van de luchtmacht om het offensief van de gemechaniseerde eenheden op de grond te ondersteunen. Wat is de reactie van Kiev en het Westen als Poetin de strijd voor beëindigd verklaart, verkondigt dat de missie is geslaagd en zich bereid toont plaats te nemen aan de onderhandelingstafel? Zijn inzet: behoud van al het veroverde gebied.

2. Oekraïne doet het ondenkbare: het verslaat het kernmachtleger

Hoe lang duurt het voordat een invasiemacht die in slechts negentig dagen ongeveer 15.000 militairen heeft verloren, door zijn hoeven zakt? Die bij het oversteken van een rivier een complete gevechtseenheid verloor. Die met de staart tussen de benen de regio Kiev moest verlaten, werd weggeslagen bij Charkiv en in de Donbas niet bij machte is om een doorbraak te forceren.

De Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin kwam maandag woorden tekort om het Oekraïense leger te prijzen. ‘Oekraïne vecht al drie maanden met lef en tactische vindingrijkheid’, aldus Austin. ‘In deze nieuwe fase vecht Oekraïne nog net zo hard, en net zo goed.’ Kiev, aangemoedigd door westerse leiders die roepen dat Oekraïne de oorlog weleens kan winnen, houdt in deze optie stand in de Donbas. 

Met behulp van de nieuwe zware wapens van het Westen, in het bijzonder de houwitsers, wordt het Russische leger zware slagen toegebracht. Gesterkt door de oplopende Russische verliezen en het succesvolle tegenoffensief bij Charkiv, gaan de Oekraïners zelfs in de tegenaanval. Ze staan tegenover een vastgeroest Russische leger, dat geplaagd wordt door een laag moreel, logistieke problemen en slecht leiderschap. 

De legertop in Moskou is, tot afgrijzen van Poetin, niet meer in staat om het tij te keren en moet toezien hoe de Russische eenheden steeds verder worden teruggeslagen in de Donbas. Het Kremlin komt, vooral door het oplopende dodental, steeds meer onder druk te staan om te gaan onderhandelen. Maar Oekraïne, gesterkt door de terreinwinst, peinst er niet over.

Voor de invasie werd steeds gedacht dat de tijd in het voordeel van de Russen was. Het was slechts een kwestie van tijd voor het Oekraïense leger, vanwege de Russische overmacht, zou instorten. Het is nu omgedraaid: hoe langer de oorlog duurt, hoe groter de kans dat de invasiemacht uitgehold raakt door de ongekende verliezen. ‘Oekraïne moet deze oorlog winnen’, riep EU-baas Ursula von der Leyen dinsdag. ‘De agressie van Poetin moet een strategische mislukking worden.’

Optie 3: Patstelling

De oorlog is nu een fase ingegaan die doet denken aan een bokswedstrijd tussen twee gelijke tegenstanders: ze slaan elkaar murw, maar niemand wint. Wat lange tijd werd gevreesd, wordt nu bewaarheid in de Donbas. Het ‘P-woord’, van patstelling, wordt deze dagen volop gebezigd door militaire deskundigen. De enorme tankslag die was voorzien, is immers uitgebleven. Het Russische leger probeert al weken op te rukken vanuit drie kanten om de Oekraïners te omsingelen, maar ze stuiten op fel verzet.

Als de Russen wat terrein winnen, moeten ze het kort daarna weer opgeven. Hier en daar boeken ze wat succes, maar dankzij de wapens van het Westen kan Oekraïne niet overrompeld worden. Kiev beschikt op zijn beurt niet over de mankracht en genoeg zware wapens, zoals tanks en vliegtuigen, om de Russen uit de Donbas en het zuiden te gooien.

De Britse onderminister van Defensie James Heappey waarschuwde onlangs dat de oorlog weleens minstens een jaar kan gaan duren. ‘Ik zie geen van beide partijen heel snel iets bereiken’, aldus Heappey. De vraag is of de internationale gemeenschap dit bloedverlies zal toelaten. De druk op Kiev en Moskou om akkoord te gaan met een wapenstilstand en onderhandelingen zal alleen maar fors toenemen.