LEES OOK. STANDPUNT. Laat toch maar bloed prikken

Sinds 19 april kunnen alle inwoners van Zwijndrecht, Antwerpen Linkeroever, Melsele, Kallo en Kruibeke die in de risicozone rond de fabriek 3M wonen zich opgeven voor een onderzoek naar het PFOS-gehalte in hun bloed. Bij een eerder onderzoek onder achthonderd inwoners van Zwijndrecht bleek een meerderheid van hen te veel van de schadelijke chemische stof in het lichaam te hebben. De Vlaamse regering vond daarop dat veel meer mensen het recht hebben om te weten hoe het bij hen zit.

Het onderzoek zou een paar jaar in beslag kunnen nemen. Tenminste, als er veel belangstelling is. Maar die blijkt voorlopig aan de magere kant. Volgens het Vlaams Agentschap voor Zorg en Gezondheid zijn er 4.651 aanmeldingen, waarvan 2.379 uit Zwijndrecht, 1.281 uit Antwerpen Linkeroever, 964 uit Beveren en 27 uit Kruibeke. “Er was eerst sprake van een deadline van 1 juni, maar dat was vooral organisatorisch. Je zal je nog veel langer kunnen inschrijven via onze website”, zegt woordvoerder Joris Moonens.

De bloedonderzoeken zullen in het najaar beginnen, de openbare aanbesteding voor het labo of onderzoekscentrum is lopend. “We hebben er nochtans uitgebreid over gecommuniceerd. Deze week starten we samen met de gemeente Zwijndrecht met een extra campagne, met een affiche en flyers, om mensen te motiveren. Hoe meer vrijwilligers hoe beter: de gegevens zijn voor de mensen zelf interessant, maar ze zijn ook voor ons heel leerrijk.”

De kosten schiet Vlaanderen voor en worden dan op 3M verhaald.

Passiviteit

Ook Antwerps schepen Els Van Doesburg hoopt dat nog meer mensen zich zullen melden. “We hebben alles in het werk gesteld, via een brief en sociale media, buurtverenigingen en de sociale partners, om mensen te overhalen om mee te doen”, zegt woordvoerder Michaël Lescroart. “Maar ja, je kunt niemand dwingen.”

De schepen vraagt de nieuwe Vlaamse minister van Volksgezondheid Hilde Crevits trouwens om op rechteroever, dus ook in het centrum van Antwerpen, tenminste toch steekproeven te doen. “Wouter Beke heeft op die vraag nooit geantwoord. Nu er geen stormloop is, zou dat haalbaar moeten zijn.”

De vereniging Zwijndrecht Gezond betreurt de passiviteit van de omwoners. “Dit is spijtig. Is dit de alles relativerende Vlaming?” verzucht lid Jeroen Van Reeth. “Als je dokter je voorstelt om je cholesterol te onderzoeken, zeg je toch ook niet ‘nee’? En alles wat we leren uit dit onderzoek kan helpen in de confrontatie met 3M. Mensen die boven de alarmdrempel zitten, weten dan ook dat ze moeten opletten, bijvoorbeeld in het gebruik van producten met PFAS, van zonnecrèmes tot het bij jongeren populaire menstruatieondergoed.”

Burgemeester André Van de Vyver van Zwijndrecht denkt dat het voor de mensen niet duidelijk genoeg is wat het nut is van het onderzoek. “De overheid moet de resultaten koppelen aan de individuele medische dossiers, ook al ligt dat moeilijk door de privacywetgeving. Daar kun je dan tenminste uit afleiden of er verbanden zijn tussen een aandoening en PFOS. Aan alleen een cijfertje, zoveel microgram PFOS per liter in hun bloed, hebben ze niet veel.”

Vlaanderen doet ook een apart, uitgebreider onderzoek bij lokale jongeren van 14 en 15 jaar. Daarvoor worden driehonderd vrijwilligers gezocht om bloed en een urinestaaltje te geven. Er hebben zich 113 kandidaten gemeld.

“Dat is al beter, maar nog niet genoeg. Dit onderzoek is belangrijk om ons een grondiger beeld te geven”, zegt Joris Moonens. “We kijken dan ook naar de consumptie van groenten en eieren uit eigen tuin en naar PFAS in het stof in huis en we blijven de jongeren opvolgen.”

Goedkope en snelle test

Wie buiten de straal van vijf kilometer rond 3M woont en ook benieuwd is naar de PFOS-waarden in zijn of haar bloed, kan bij het privaat laboratorium AML uit Antwerpen terecht. “Wij hebben zelf een test ontwikkeld voor de twee stoffen van de PFAS-familie die rond 3M het meest voorkomen: PFOS en PFOA”, zegt klinisch bioloog Lisbeth Patteet van AML. “Die test kun je bij ons laten doen voor 55 euro, met resultaat binnen de week. We vragen wel eerst een doktersvoorschrift.”

De test die de Vlaamse overheid gratis aanbiedt, heeft een waarde van 260 euro en daarbij wordt in het bloed gezocht naar dertien verschillende PFAS-stoffen. Deze test duurt dus wel langer. AML doet hun tests al sinds maart. “We zitten intussen aan twintig tot dertig staaltjes per week.”