Veiligheidsscreening voor gevoelige jobs schiet tekort: momentopnames, onvoldoende gegevens en te weinig personeel

Het Rekenhof onderzocht de manier waarop in België de veiligheidsscreenings gebeuren van mensen die gevoelige jobs krijgen - soms met toegang tot zeer vertrouwelijke informatie - of mensen die willen werken op gevoelige plaatsen, zoals luchthavens, kerncentrales en EU-topbijeenkomsten. 

Zulke screenings gaan van een eenvoudige controle van de databanken om na te gaan bekend is bij de politie of de inlichtingendiensten, tot een meer doorgedreven onderzoek om te bepalen of iemand betrouwbaar en bestand tegen druk van buitenaf is. Mensen die door de screenings raken, krijgen een veiligheidsattest van kortere duur of een veiligheidsadvies voor een langere periode van doorgaans vijf jaar, schetst De Tijd.

Dat gebeurt door de drie screeningsdiensten van de Staatsveiligheid, de militaire inlichtingendienst ADIV en de federale politie. De Staatsveiligheid voerde in 2019 137.748 veiligheidsverificaties uit. Bij de ADIV waren dat er 105.000 en bij de federale politie in 2018 57.000. 

Een deel van die screenings - 27.528 in 2019 - bespreken de diensten collegiaal in de Nationale Veiligheidsoverheid (NVO), die onder Buitenlandse Zaken valt. Het gaat om mensen die werken op onze luchthavens en bij luchtvaartautoriteit Belgocontrol, deelnemers aan diplomatieke topbijeenkomsten in ons land en mensen die willen werken voor de douane, de speciale eenheden van de politie en bij het communicatienetwerk Astrid van onze veiligheidsdiensten. 

Buiten de NVO doen de diensten nog tienduizenden andere screenings, bijvoorbeeld voor naturalisaties tot Belg, de erkenning van vluchtelingen en op vraag van de NAVO. Maar, stipt De Tijd aan, ons land heeft geen legertje screeners om die tienduizenden checks uit te voeren. Sinds begin vorig jaar heeft de ADIV vijf screeners. Bij de Staatsveiligheid bestaat de afdeling screening uit veertien mensen. Bij de federale politie is een cel van zeventien screeners. Het Rekenhof stipt nog aan dat het de bedoeling van de regering was om nog meer mensen te laten screenen, maar dat daarvan nog bijna niks in huis is gekomen.

Ook de regels en richtlijnen schieten tekort, schrijft De Tijd op basis van het Rekenhof. Daarnaast houdt het verschil tussen de beperktere veiligheidsattesten en de langere veiligheidsadviezen volgens het Rekenhof weinig steek. Zowel door de terreurdreiging als de veranderde Europese regels is volgens het Rekenhof in ons land bovendien nood aan een systeem van “continue monitoring”. Nu zijn de screenings momentopnames. Verder dringt Het Rekenhof aan op een digitalisering van het screeningsproces. Het Rekenhof betwijfelt of de databanken die de veiligheidsdiensten raadplegen volstaan en of op sociale media soms geen relevantere informatie kan staan.

Digitalisering en een doorgedreven automatisering van het veiligheidsverificatieproces moeten toelaten om het sterk gestegen aantal verificaties op te vangen, reageert de Staatsveiligheid. De dienst onderstreept dat er tussen de betrokken veiligheidsdiensten “zeer regelmatig” overleg wordt gepleegd. Daarnaast werden er reeds initiatieven genomen om de verwerking “te optimaliseren”.

Bovendien zullen mensen die op de luchthaven aan de slag zijn voortaan, in overeenstemming met een Europese beslissing, jaarlijks geverifieerd worden.

De Staatsveiligheid stipt ten slotte nog aan dat de finaliteit van de procedures erin bestaat om de verificaties te verstrekken op basis van de informatie waarover de diensten op het moment van de aanvraag beschikken. “De opportuniteit om het onderscheid tussen de beperktere veiligheidsattesten en de grondigere veiligheidsadviezen al dan niet te behouden, zal geëvalueerd worden in het kader van de hervorming van de NVO”, klinkt het nog. 

RECONSTRUCTIE. “Sommige militairen wisten niet goed wat ze moesten doen als ze Jürgen Conings zouden vinden. Alarm slaan? Helpen? Of negeren?” (+)

TIJDLIJN. Repatriëring van IS’ers: de lange weg terug uit Syrië (+)

PORTRET. De nieuwe bazin van de Staatsveiligheid, die met haar Fiatje iedere BMW verrast (+)