Generatie rookvrij? Op Werelddag Zonder Tabak trekt tabakoloog aan de alarmbel
Op deze werelddag zonder tabak vraagt de WHO om stil te staan bij de negatieve gevolgen van roken. En voor die gevolgen trekt ook tabakologe Catherine Meurisse aan de alarmbel. Vooral bij onze jongeren, want voor sommigen onder hen is de sigaret weer hot. In films, series of op sociale media: roken wordt er geprezen als sexy en stoer. Moeten ouders hun kinderen beter beschermen, en hoe? “Ik zou liegen als ik zei dat ik me er geen zorgen over maak.”
Margo OtikeLaatste update:31-05-22, 12:16
Fezco in tv-serie ‘Euphoria’, An in de Vlaamse serie ‘F*** You Very Very Much’ of model Bella Hadid op TikTok: allemaal zien we ze met een sigaret in de mond. Het filmpje van Hadid kan op 177.000 views rekenen, met reacties als “Roken ís sexy” of “Echt een vibe”. Het past volledig in een nieuwe trend op social media en tv: roken is weer hip. Volgens een onderzoek van de Amerikaanse gezondheidsorganisatie Truth Initiative komt tabak voor in 79 procent van de reeksen en films op Netflix die het populairst zijn bij jongeren tussen 15 en 24 jaar.
Deze inhoud bevat cookies van social media of andere externe platformen. Omdat je deze cookies uitgeschakeld hebt blijft deze inhoud verborgen. Aanvaard cookies van sociale media om de inhoud alsnog weer te geven.
Uit het zicht van kinderen houden
Tabakologe Catherine Meurisse merkte die ontwikkeling ook al op. “Met het initiatief ‘Generatie Rookvrij’ doen enkele Belgische organisaties er alles aan om tabak minder ‘normaal’ te maken en uit het zicht van kinderen en jongeren te houden. Want wanneer roken positief wordt afgebeeld op tv of in de media, kan dat de perceptie van jongeren beïnvloeden en gaan ze het mogelijk als minder schadelijk aanzien.”
Ook in Vlaamse series, waaronder ‘F*** You Very Much’, duikt hier en daar een rokend personage op. Volgens de studie van Truth Initiative maakt dergelijke blootstelling aan roken de kans dat een jongere in zijn latere leven zal roken, dubbel zo groot. Diezelfde studie beweert ook dat 37 procent van de nieuwe rokende jongeren in de Verenigde Staten beginnen met roken door films.
“Reclame en productplacement voor tabaksproducten zijn al een hele tijd verboden. Daardoor zagen we jarenlang minder sigaretten op tv en in de bioscoop”, zegt Suzanne Gabriels, die als experte tabakspreventie werkt bij de Stichting tegen Kanker. “Maar een rokende mens op zich, zonder een merk in beeld mag wel nog getoond worden. En we merken dat dat opnieuw meer en meer gebeurt.”
Als wetenschappelijk onderzoek één ding uitwijst, is het dat zien roken, doet roken. Jongeren denken niet na over de risico’s.
Catherine Meurisse
Dat is niet zo onschuldig in het geval van jonge puberbreinen, die uiterst gevoelig zijn voor nicotineverslaving. “Jongeren vertonen kopieergedrag van wat ze zien in hun omgeving”, stelt Meurisse. “Als wetenschappelijk onderzoek één ding uitwijst, is het dat zien roken, doet roken. Positieve beeldvorming van de sigaret op kanalen die jongeren veel raadplegen, kan nefast zijn”, voegt ze er stellig aan toe.
Meurisse stelt vast dat de drempel bij jonge patiënten vaak al laag ligt. “Jongeren denken niet na over de risico’s of gevolgen van roken. Ze voelen de fysieke gevolgen ervan nog niet en gaan voor de kick van het moment. Wat ze dan nog niet weten, is dat het veel gemakkelijker is om nee te zeggen tegen de eerste sigaret dan op latere leeftijd te moeten stoppen met roken.”
(Nog) nieuwe verslavingen?
Wat precies het effect is van de huidige positieve beeldvorming rond de sigaret in series, films en sociale media is nog onduidelijk. “Wegens gebrek aan nieuwe cijfers kan niemand op dit moment bevestigen of ontkrachten welk effect het heeft. Daarvoor zijn nieuwe studies nodig. Maar ik zou liegen als ik zeg dat ik me er geen zorgen over maak”, aldus Meurisse. Suzanne Gabriels: “Het tonen van tabak en sigaretten in films, series en games moet ontmoedigd worden door onze overheid. Wordt er toch gerookt, dan zou dat via een pictogram aangegeven moeten worden”, voegt ze eraan toe.
In de plaats van tabak storten sommigen zich nu op niet-tabaksproducten zoals vapes en snus.
Catherine Meurisse
De maatregelen van de laatste jaren om het gebruik van tabak te ontmoedigen bij kinderen en jongeren lijken wel effect te hebben. Uit een gezondheidsenquête van Sciensano uit 2018 blijkt dat 15 procent van de jongeren in ons land roken. 11 procent onder hen steekt dagelijks een sigaret op. Dat is het laagste aantal op twintig jaar tijd. Het aantal jongeren dat nog nooit een sigaret heeft aangeraakt, blijft gelukkig de meerderheid.
“De meeste jongeren lijken er zich wel van bewust dat roken schadelijk is. In plaats daarvan storten sommigen zich nu op niet-tabaksproducten zoals vapes en snus”, vertelt Meurisse. Dat laatste zijn nicotinezakjes die je achter je bovenlip steekt en die zowel bestaan met als zonder tabak. Ze zijn momenteel heel populair aan de Vlaamse schoolpoorten. “Studenten denken dat snus gebruiken gezonder is dan tabak roken. Maar het blijft een product met nicotine: een gevaarlijke, schadelijke en verslavende stof.”
3 tips voor ouders
1. Ga in gesprek met je kind wanneer jullie samen een filmpje of een scène zien waarin gerookt wordt. Dat is een goed aanknopingspunt om je bezorgdheid erover uit te spreken.
2. Praat je met je kinderen over roken, vertel hen dan over de schadelijke gevolgen ervan op korte én lange termijn en wijs hen eventueel op concrete voorbeelden uit je omgeving.
3. Betrap je je kind op roken? Word niet kwaad, maar ga een constructief gesprek aan op een rustig moment. Behoud een open geest en vraag hen wat de aanleiding was, waarom ze het leuk vinden en of ze zich bewust zijn van de schadelijke gevolgen ervan. Maak daarna concrete afspraken met je kind.
